به گزارش سلامت نیوز به نقل از فارس،اعتیاد یکی از بزرگ‌ترین معضلات اجتماعی است که به شکل‌های مختلف بر زندگی فردی و اجتماعی افراد تأثیر می‌گذارد. این مشکل نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان ریشه‌های پیچیده‌ای دارد که از فشارهای روانی، بیکاری، فقر، مشکلات خانوادگی تا کنجکاوی‌های نوجوانان و تأثیرات همسالان را شامل می‌شود. در شرایطی که بسیاری از افراد برای فرار از اضطراب، افسردگی یا احساس تنهایی به مواد مخدر پناه می‌برند، اعتیاد به‌عنوان یک اختلال پیچیده، سیستم مغزی فرد را دستخوش تغییرات دائمی و آسیب‌زای زیادی می‌کند.

۴ میلیون ایرانی درگیر اعتیاد

طبق آخرین آمار، حدود ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر از ایرانیان به‌عنوان «مصرف‌کنندگان مستمر» مواد مخدر شناخته می‌شوند و تقریباً ۴ میلیون نفر دیگر نیز به‌طور غیرمستمر یا به‌طور وابسته درگیر مصرف مواد هستند. این آمار، که در مقایسه با دهه‌های گذشته رشد چشمگیری داشته، به‌ویژه در میان جوانان و نوجوانان نگران‌کننده است. حدود ۶۰ درصد از معتادان را افراد زیر ۳۵ سال تشکیل می‌دهند، که نشان‌دهنده افزایش اعتیاد در میان نسل جوان است.

اعتیاد در دانشجویان و دانش‌آموزان

مطالعات وزارت بهداشت نشان می‌دهد که بین ۸ تا ۱۰ درصد از دانشجویان و ۳ تا ۵ درصد از دانش‌آموزان دبیرستانی تجربه مصرف حداقل یک‌بار مواد مخدر را دارند. این آمار، مخصوصاً در میان نوجوانان و جوانان، حاکی از تأثیرات مخرب فشارهای تحصیلی، دسترسی آسان‌تر به مواد مخدر، و ضعف در آموزش مهارت‌های مقابله‌ای است.

اختلالات مغزی ناشی از اعتیاد

اعتیاد به مواد مخدر نه تنها یک رفتار ارادی است، بلکه یک اختلال پیچیده در عملکرد مغز به شمار می‌آید. در این راستا، محمد تقی جغتایی، استاد علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی ایران، توضیح داد که مغز انسان دارای مداری به نام «مدار پاداش» است که در هنگام انجام کارهای لذت‌بخش، مانند تماشای فوتبال یا قبولی در کنکور، ترشح ماده‌ای به نام دوپامین را تجربه می‌کند. اما زمانی که مواد مخدر مصرف می‌شود، این ماده به‌صورت غیرطبیعی و موقت افزایش می‌یابد که احساس لذت و تمرکز را برای فرد به ارمغان می‌آورد.

جغتایی افزود که با مصرف مداوم مواد مخدر، تولید طبیعی دوپامین در مغز کاهش می‌یابد و فرد به تدریج برای رسیدن به همان احساس لذت قبلی، نیاز به مصرف بیشتر مواد مخدر پیدا می‌کند. این وابستگی به مواد مخدر، به‌مرور زمان باعث تخریب و آسیب به مدارهای مختلف مغزی فرد می‌شود.

مواد مخدر صنعتی و سنتی

این استاد علوم اعصاب در ادامه تأکید کرد که مواد مخدر صنعتی، مانند شیشه، به مراتب خطرناک‌تر و اعتیادآورتر از مواد مخدر سنتی همچون تریاک هستند. مصرف تنها یک یا دو بار از مواد صنعتی می‌تواند باعث اعتیاد سریع شود. برخلاف مواد سنتی که معمولاً مصرف‌شان تدریجی‌تر است، مواد صنعتی با سرعت بسیار بیشتری به فرد وابسته می‌کنند.

درمان اعتیاد؛ چالش‌های پیچیده

درمان اعتیاد نیاز به رویکردی جامع و چندجانبه دارد. جغتایی معتقد است که درمان اعتیاد تنها در مراحل ابتدایی ممکن است و در صورت تخریب زیاد مدارهای عصبی، درمان به مراتب پیچیده‌تر و طولانی‌تر خواهد بود. او همچنین به لزوم توجه به عوامل روانی، اجتماعی و زیستی در روند درمان اشاره کرد و گفت که درمان اعتیاد باید به‌طور همزمان از سوی پزشکان، روانشناسان و مددکاران اجتماعی انجام شود.

در نهایت، جغتایی تأکید کرد که برای مقابله با اعتیاد، تنها درمان فردی کافی نیست و نیاز به تغییرات ساختاری در جامعه، حمایت‌های اجتماعی، و همچنین رفع مشکلات زمینه‌ای که فرد را به سمت اعتیاد سوق داده است، وجود دارد.

اعتیاد نه تنها یک چالش فردی است، بلکه یک معضل اجتماعی و سلامت عمومی است که باید با رویکردی چندجانبه و در نظر گرفتن علل مختلف آن، برای مقابله با آن اقدام کرد. تنها از طریق همکاری متخصصان مختلف و توجه به مشکلات زمینه‌ای، می‌توان به‌طور مؤثر از گسترش این معضل جلوگیری کرد.