خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: کتابخانه، تنها مکانی برای امانت و مطالعه کتاب نیست؛ نهادی زنده است که در بطن جامعه رشد می‌کند و با هر مراجعه، ورق تازه‌ای از حیات فرهنگی مردم ورق می‌خورد. در روزگار شتاب‌زده امروز، که ذهن‌ها بیش از هر زمان دیگر درگیر اطلاعات پراکنده فضای مجازی است، کتابخانه‌های عمومی مأمن آرامش و تفکرند؛ جایی که انسان به خود بازمی‌گردد و جامعه مجال تنفس فرهنگی پیدا می‌کند.

حضور مردم در کتابخانه‌های عمومی، تنها یک انتخاب فرهنگی نبوده، بلکه نشانگر سطح مشارکت اجتماعی در توسعه فرهنگ عمومی است. کتابخانه در معنای حقیقی‌اش زمانی زنده است که مردم، به‌ویژه خانواده‌ها و نوجوانان، آن را به خانه دوم خود بدل کنند؛ فضایی برای گفت‌وگو، یادگیری و پرورش ذهن در کنار یکدیگر.

نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با گسترش زیرساخت‌های فرهنگی تلاش دارد عدالت دسترسی به مطالعه را محقق سازد. اما این هدف بدون مشارکت مردمی و پشتیبانی مسئولان ممکن نیست. کتابداران، پیشگامان این مسیر، هر روز با مخاطبان خود ارتباط مستقیم دارند و نیازهای فرهنگی جامعه را از نزدیک لمس می‌کنند.

در شهرهایی چون مشهد، نیشابور و سنگان، کتابداران آرزو دارند کتابخانه نه فقط محل نگهداری منابع، بلکه کانون نشاط، گفتگو و خلاقیت اجتماعی باشد. آنان بر این باورند که هر فضای مطالعه، فرصت شکوفایی یک اندیشه است؛ و هر کتابی، نقطه آغاز تحولی فردی.

کتابخانه‌های عمومی در بحران کمبود منابع انسانی، فضای فیزیکی محدود و بودجه ناکافی قرار دارند، اما انگیزه فرهنگی کتابداران و عشق مردم به مطالعه همچنان موتور حرکت این نهادهاست. آنان کتاب را ابزاری برای رشد و آرامش می‌دانند؛ نه صرفاً کالایی فرهنگی، بلکه ضرورتی اجتماعی.

‌کتابخانه‌؛ نهادی زنده برای رشد فردی و اجتماعی

ماریه رحیمی، کتابدار کتابخانه عمومی ثارالله مشهد در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به نقش مهم مردم در پویایی کتابخانه‌های عمومی، بر ضرورت حضور فعال والدین و فرزندان در این مراکز فرهنگی تأکید کرد و خواستار توجه بیشتر مسئولان به تأمین منابع و ایجاد کتابخانه‌های جدید در محلات فاقد فضاهای مطالعه شد.

کتابدار کتابخانه عمومی ثارالله مشهد، با بیان اینکه نخستین و اصلی‌ترین مطالبه کتابداران تشویق مردم به حضور پررنگ‌تر در فضاهای کتابخانه‌ای است، گفت: هرقدر مراجعه مردم به کتابخانه‌ها بیشتر شود، امکان جذب بودجه، توسعه منابع و تجهیز بهتر این مراکز نیز افزایش می‌یابد. کتابخانه نهادی حیاتی برای رشد فکری و تکامل انسان است و نیازمند حمایت و مشارکت عمومی است.

وی با تاکید بر اهمیت توجه به قشر کودک و نوجوان افزود: اگر والدین حضور در کتابخانه را برای فرزندان خود جدی بگیرند، نسل آینده با مهارت، تمرکز و سلامت فکری بیشتری رشد می‌کند. فضای امن کتابخانه‌ها، دسترسی به منابع مناسب سنی و بهره‌مندی از کتابداران متخصص کودک، زمینه‌ساز تربیت نسلی اهل فکر و مطالعه خواهد بود. در شرایطی که فضای مجازی تهدیداتی برای تمرکز و سلامت ذهنی کودکان ایجاد کرده است، محیط کتابخانه می‌تواند پناهگاهی فرهنگی و سالم باشد.

رحیمی یکی از مؤثرترین روش‌های تقویت فرهنگ کتابخوانی را تبلیغ «چهره به چهره» دانست و افزود: اگر کاربران از خدمات کتابخانه رضایت دارند، معرفی آن به آشنایان و اطرافیان در جمع‌های خانوادگی و دوستانه می‌تواند کمک بزرگی به جذب اعضای جدید باشد.

کتابدار کتابخانه عمومی ثارالله مشهد در ادامه به ضرورت رعایت قوانین کتابخانه، از جمله سکوت، نظم و بازگرداندن به‌موقع منابع امانت گرفته‌شده اشاره کرد و افزود: پایبندی هرچه بیشتر مردم به مقررات کتابخانه، زمینه ارائه خدمات مطلوب‌تر را فراهم می‌کند.

به گفته وی شهروندانی که در حوزه کتاب و مطالعه مهارت یا تجربه دارند، می‌توانند در قالب برنامه‌های فرهنگی کتابخانه همچون نشست‌های ادبی، قصه‌گویی، نویسندگی و شاهنامه‌خوانی به اشتراک دانش و تجربیات خود بپردازند: عضویت در باشگاه‌های کتابخوانی هیچ شرایط خاصی ندارد و تنها عشق به مطالعه کافی است. این باشگاه‌ها نقطه تلاقی علاقه‌مندان و فرصتی برای رشد فرهنگی جمعی هستند.

رحیمی از مسئولان خواست توجه بیشتری به توسعه زیرساخت‌های کتابخانه‌ای و تخصیص منابع مالی داشته باشند: کتابخانه‌های عمومی باید در دسترس همه اقشار جامعه باشند. در بسیاری از مناطق شهری هنوز کتابخانه‌ای وجود ندارد و مردم مجبورند مسافت‌های طولانی طی کنند. ضروری است ساخت کتابخانه‌های محلی در مناطق فاقد دسترسی در دستور کار قرار گیرد. نگاه ویژه به این حوزه می‌تواند سهم بزرگی در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و ارتقای فرهنگ عمومی داشته باشد.

کتابخانه‌ها باید خانه دوم مردم باشند

مجید قدمیاری، مسئول کتابخانه دکتر شریعتی نیشابور، در گفتگو با خبرنگار مهر بر نقش حیاتی کتابخانه‌ها در حیات فرهنگی جامعه تأکید کرد.

مسئول کتابخانه عمومی دکتر شریعتی نیشابور گفت: به‌عنوان یک کتابدار، مهم‌ترین انتظارم این است که مردم، کتابخانه‌ها را خانه دوم خود بدانند. حضور خانواده‌ها، کودکان و جوانان به کتابخانه‌ها جان دوباره می‌بخشد و هرچه میزان مراجعه و مشارکت مردم بیشتر باشد، کیفیت فعالیت‌های فرهنگی نیز ارتقا می‌یابد.

وی با اشاره به جایگاه فرهنگی کتابخانه‌ها افزود: کتابخانه بخشی از زیرساخت فرهنگی جامعه است و برای ایفای نقش مؤثر، نیازمند حمایت واقعی در زمینه امکانات، برنامه‌های فرهنگی و توسعه فضاهای مطالعه است. از مسئولان شهری، استانی و کشوری انتظار داریم در این زمینه نگاه جدی‌تری داشته باشند.

قدمیاری در ادامه با یادآوری تأکیدات مقام معظم رهبری درباره ضرورت توجه به دغدغه‌های فرهنگی، خاطرنشان کرد: ترویج فرهنگ مطالعه، تقویت علاقه‌مندی به کتاب در نسل جوان و ایجاد زیرساخت‌های پایدار فرهنگی باید در اولویت برنامه‌های کلان کشور باشد.

مسئول کتابخانه دکتر شریعتی نیشابور همچنین به وضعیت معیشتی کتابداران اشاره کرد و گفت: کتابداران ستون اصلی فعالیت‌های فرهنگی‌اند؛ هر روز با مردم در ارتباط‌اند و بار اصلی اجرای برنامه‌های فرهنگی را بر دوش می‌کشند. حمایت از آن‌ها، یعنی تقویت انگیزه، تمرکز و در نهایت توسعه فرهنگی جامعه.

وی افزود: نقش رسانه در شناساندن ظرفیت‌ها، نیازها و برنامه‌های فرهنگی بسیار مهم است. اطلاع‌رسانی دقیق و آگاه‌سازی مردم نسبت به اهمیت مطالعه می‌تواند توجه مسئولان را افزایش دهد. همراهی رسانه‌ها چراغ راه توسعه فرهنگی کشور است.

قدمیاری ابراز امیدواری کرد با همت مسئولان و همراهی مردم، شاهد گسترش فرهنگ مطالعه و رونق کتابخانه‌ها در سراسر ایران باشیم.

توجه به فضای کتابخانه‌ها و تقویت نیروی انسانی ضروری است

عزت الله زارعی سنگانی، مسئول کتابخانه عمومی شهید عبدالواحد جلالی سنگان در گفتگو با خبرنگار مهر بر لزوم توجه همه‌جانبه به فضای کتابخانه‌ها، بخش کودک و نوجوان، و جبران کمبود نیروی انسانی تأکید کرد.

مسئول کتابخانه عمومی شهید عبدالواحد جلالی در سنگان، با اشاره به برخی چالش‌های موجود در حوزه کتابخانه‌های عمومی گفت: یکی از اولویت‌های مهم نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور توجه به اعضای کتابخانه‌ها و تقویت خدمات فرهنگی در این پایگاه‌های مردمی است.

وی افزود: کتابخانه‌های عمومی به‌عنوان مراکز فرهنگی و اجتماعی در جامعه، مأموریت‌هایی فراتر از امانت کتاب دارند و با اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌های متنوع، در ارتقای فرهنگ عمومی نقش‌آفرینی می‌کنند.

زارعی‌سنگانی با تأکید بر اهمیت توجه به فضای فیزیکی کتابخانه‌ها اظهار کرد: وضعیت برخی کتابخانه‌ها از نظر فضا و امکانات در حد مطلوب نیست و لازم است مسئولان فرهنگی در این بخش پشتیبانی بیشتری داشته باشند.

مسئول کتابخانه عمومی شهید عبدالواحد جلالی در سنگان همچنین به توسعه خدمات کتابخانه‌های سیار و توجه جدی به نیازهای کودکان و نوجوانان اشاره کرد و افزود: بخش کودک و نوجوان از حیاتی‌ترین بخش‌های کتابخانه‌های عمومی است که باید با رویکرد خلاقانه و استفاده از فناوری‌های جدید تقویت شود.

وی با اشاره به طرح‌های ملی حوزه کتاب کودک و نوجوان گفت: هر ساله منابع جدید و روزآمدی به کتابخانه‌ها ارسال می‌شود؛ با این حال اگر انتخاب کتاب بر اساس نیاز اعضا و نظر کتابداران هر منطقه انجام شود، اثربخشی بیشتری خواهد داشت.

زارعی‌سنگانی افزود: در طرح اخیر «قاصدک»، فهرستی از بیش از ۲۶۰۰ عنوان از برترین کتاب‌های حوزه کودک و نوجوان در اختیار کتابداران قرار گرفت تا متناسب با نیاز اعضا و ظرفیت هر کتابخانه انتخاب انجام شود؛ برای نمونه، در کتابخانه شهید عبدالواحد جلالی سنگان ۹۷ عنوان از این آثار برگزیده و دریافت شد.

مسئول کتابخانه عمومی شهید عبدالواحد جلالی در سنگان به موضوع نیروی انسانی اشاره کرد و گفت: بسیاری از کتابخانه‌ها به‌دلیل کمبود نیرو ناچارند به‌صورت تک‌شیفت یا پاره‌وقت اداره شوند و همین مسئله سبب کاهش ساعات فعالیت و محدود شدن دسترسی اعضا به خدمات فرهنگی می‌شود.

وی ابراز امیدواری کرد با تأمین نیروهای جدید و حمایت از وضعیت معیشتی کتابداران، خدمات کتابخانه‌ها پویاتر و گسترده‌تر ادامه یابد.

کتابخانه‌ها؛ پرچم‌داران امید و اندیشه در جهان پرهیاهو

کتابخانه زنده می‌ماند اگر مردم در آن زندگی کنند. از نگاه کتابداران، رونق کتابخانه‌های عمومی به حضور فعال خانواده‌ها و همراهی جدی دستگاه‌های اجرایی وابسته است. هر مراجعه‌کننده، پایه‌ای برای توسعه فرهنگی و هر حمایت کوچک، گامی در مسیر عدالت فرهنگی و اجتماعی است.

گسترش فرهنگ مطالعه در ایران، نیازمند هم‌افزایی سه ضلع مردم، رسانه و مسئولان است. اگر هر یک از این اضلاع فعال‌تر شود، کتابخانه‌ها از حالت صرفاً ساختمانی اداری خارج و به نهادهایی اجتماعی و پویا تبدیل خواهند شد؛ نهادهایی که با زبان کتاب، جامعه را می‌سازند.

کتابخانه باید بازتاب همبستگی فرهنگی مردم باشد. از آموزش کودکان تا برنامه‌های جمع‌خوانی و قصه‌گویی، همه نشانه‌هایی از پویایی اجتماعی‌اند؛ پویایی‌ای که با حمایت مستمر مسئولان معنا می‌یابد. در دنیای امروز که ذهن انسان زیر بار سرعت و اطلاعات پراکنده خم شده، کتابخانه فرصتی برای بازگشت به عمق است؛ جایی که تفکر، تمرکز و گفت‌وگوی فرهنگی دوباره جان می‌گیرند. تقویت این مراکز، تقویت ظرفیت فکری جامعه است.

کتابخانه‌ها باید نه‌تنها مکان نگهداری کتاب، بلکه نماد حیات فرهنگی هر شهر باشند. توجه به فضاهای کتابخانه‌ای، تأمین نیروی انسانی و توسعه خدمات به‌ویژه در حوزه کودک و نوجوان، زیربنای شکل‌گیری نسلی است که دانایی را ارزش می‌داند. کتابخانه زنده می‌ماند چون انسان در آن می‌زید، کتاب در آن نفس می‌کشد، و جامعه در سایه آن رشد می‌کند. در مسیر توسعه فرهنگی ایران، کتابخانه‌ها نه تنها حافظان دانش، بلکه پرچم‌داران امید و اندیشه‌اند؛ نماد پایداری فرهنگی در جهانی پرهیاهو.