خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- بهنام بهتری نژاد: در دل تاریخ پر فراز و نشیب ایران، دوران ساسانیان همواره به عنوان نمادی از شکوه، اقتدار و تجدید حیات فرهنگ این سرزمین شناخته می‌شود. در این میان، پیروزی‌های نظامی پادشاهان ساسانی، به ویژه شاپور اول، نه تنها مرزهای امپراطوری را گسترش داد، بلکه هویتی مستقل و قدرتمند ایرانیان قهرمان را در برابر نفوذ و سلطه تمدن‌های غربی به نمایش گذاشت.

نبرد ادسا و به اسارت درآمدن والرین، امپراتور روم توسط شاپور اول پادشاه ساسانی، نقطه عطفی در تاریخ روابط ایران و غرب است.

این رویداد نه تنها نشان از برتری نظامی ساسانیان داشت، بلکه شکستی تحقیرآمیز برای امپراطوری روم محسوب می‌شد که تا آن زمان خود را قدرت بلامنازع جهان می‌دانست.

این پیروزی، فرصتی برای بازتعریف جایگاه ایران در معادلات جهانی فراهم آورد و نام شاپور اول را به عنوان پادشاهی مقتدر و فاتحی بزرگ در تاریخ جاودانه ساخت.

امروز، یادآوری این افتخارات تاریخی، حس غرور و خودباوری را در میان ایرانیان زنده می‌کند. در عصری که ملت‌ها برای حفظ هویت و استقلال خود تلاش می‌کنند، مرور این پیروزی‌ها، الهام‌بخش و انگیزه‌دهنده است.

از هخامنشیان تا امروز؛ حفظ فرهنگ ایران در برابر سلطه غرب

علیرضا عسکری چاوردی در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه پس از سلسله هخامنشیان، فرهنگ هلنیسم که ناشی از حمله اسکندر مقدونی و فتح ایران بود، بر کشور ما غالب شد، گفت: در دوران هخامنشیان، ایران قدرت برتر جهان بود، که به واسطه تلاش‌های کوروش و داریوش یکپارچه شده و از نظر فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی در اوج قرار داشت.

وی ادامه داد: قلمرو ایران در این دوره از هند تا مصر گسترش یافته بود و فرهنگ ایرانی در سطح جهان تثبیت شده بود، در حالی که فرهنگ شرق بر غرب برتری داشت و یونانیان در شمال یونان تلاش می‌کردند مانع گسترش فرهنگ شرق شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز با اشاره به این موضوع که با حمله اسکندر مقدونی و شکست پادشاهان هخامنشی، فرهنگ هلنیسم جایگزین فرهنگ ایرانی شد، افزود: اسکندر قصد داشت فرهنگ یونانی را بر جامعه ایرانی تحمیل کند. پس از مرگ اسکندر، سلسله‌های سلوکیان و اشکانیان تلاش کردند فرهنگ یونانی و رومی را بر ایران تحمیل کنند و در جنگ‌های گسترده‌ای که در قرن دوم میلادی رخ داد، ایران در حال فروپاشی بود، به‌طوری که پایتخت اشکانی، تیسفون، از دست رفت و ایران در آستانه سقوط قرار گرفت.

نبرد شاپور اول و والرین امپراطور روم؛ روایتی از افتخار ایرانی در دل تاریخ

عسکری در ادامه با تشریح وضعیت ایران پس از سلسله اشکانیان، به رویداد روی کار آمدن اردشیر بابکان اشاره کرد و گفت: اردشیر بابکان، فردی از منطقه فارس و روحانی مذهبی، قیام کرد و با ساختن شهر استخر دارابگرد و قلعه‌های نظامی مانند قلعه دختر، قدرت را مجدداً در دست گرفت و حکومت ساسانی را بنیان نهاد.

وی ادامه داد: هدف از تشکیل سلسله ساسانی، احیای قدرت ملی و فرهنگی ایران در برابر نفوذ هلنیسم بود. اردشیر تلاش کرد فرهنگ ایرانی را گسترش دهد، اما بخش‌هایی از قلمرو ایران، مانند عراق و سوریه، در دوران سلوکی و اشکانی از دست رفته بودند.

این باستان شناس کشور با اشاره به این موضوع که در دوره شاپور یکم، سلسله ساسانی با جنگ‌های موفق و شکست پادشاهان رومی، ایران توانست مرزهای پیشین خود را از فرات تا دریای مدیترانه باز پس گیرد و قلمرو هخامنشی را مجدداً احیا کند، ادامه داد: شکست والرین در نبرد ادسا به دلیل اشتباهات استراتژیک و همچنین قدرت نظامی برتر ارتش ایران به فاجعه‌ای برای رومیان تبدیل شد و شاپور یکم این پیروزی را در سنگ‌نگاره‌های مختلفی جاودانه کرد.

عسکری گفت: نقش برجسته شکست والرین امپراطور روم در برابر پادشاه ساسانی که در نقش رستم و تنگ چوگان کازرون نقش بسته است، نشان‌دهنده قدرت و عظمت ایران بود که پس از دوره‌ای از تضعیف، دوباره به اوج قدرت بازگشته است.

وی با بیان این موضوع که این واقعه هنوز به عنوان یکی از نمادهای غرور و افتخار ایرانیان در تاریخ شناخته می‌شود ادامه داد: این پیروزی‌ها نماد روحیه ملی و فرهنگ ایرانیان در طول تاریخ و شکست فرهنگ هلنیسم و جلوگیری از نفوذ فرهنگ غرب در ایران است.

ساسانیان؛ احیاگران هویت ملی ایران در برابر هلنیسم

عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز با اشاره به دوران ساسانیان در ایران افزود: در دوران ساسانی، دین و فرهنگ ایرانی مجدداً احیا شدند، این دوره، به عنوان تجدید حیات و ظهور مجدد ایران در تاریخ باستان شناخته می‌شود.

عسکری تصریح کرد: سلسله ساسانیان، با بنیان‌گذاری و تثبیت قدرت، توانستند قلمرو و فرهنگ ایرانی را در برابر نفوذ فرهنگ‌های بیگانه حفظ و تقویت کنند.

این استاد برجسته باستان شناسی کشور با اشاره به اثرات شکست امپراطور روم در برابر پادشاه ساسانی گفت: در متون تاریخی و اسطوره‌ای، از جمله شاهنامه، این روایت را که مانع از نفوذ فرهنگ غرب در فرهنگ و قدرت ایران شد را می‌توان مشاهده کرد.

وی ادامه داد: در این روایت‌ها، سلسله‌های پیشدادی، کیانی و کاویانی نماد شکوه و عظمت ملی ایران هستند که در مقابل تهاجمات و نفوذهای بیگانه مقاومت کردند.

شکست والرین؛ نمادی از برتری نظامی و سیاسی

عسکری افزود: همچنین در دوران اسلامی، این روایت‌ها با تأکید بر شخصیت‌هایی چون ضحاک و جمشید، نشان‌دهنده دوره‌های تاریک و سقوط فرهنگ ایرانی است، اما در نهایت، با ظهور دارا و دیگر شخصیت‌های ملی، فرهنگ ایرانی دوباره احیا می‌شود.

این استاد برجسته باستان شناسی کشور با اشاره به این موضوع که در فاصله بین سقوط هخامنشیان و ظهور ساسانیان، حدود ۵۰۰ سال فاصله است که در این مدت، حاکمان محلی فارس و نخبگان منطقه، با حفظ قدرت نیمه‌مستقل، نقش مهمی در نگهداری و انتقال تاریخ و فرهنگ ایران ایفا کردند. تصریح کرد: در نهایت، قیام اردشیر و حمایت شاپور، ایران را مجدداً متحد و قدرتمند ساخت و قلمرو و فرهنگ ایرانی را از نظر جغرافیایی و فرهنگی گسترش دادند و این دوره، نماد حیات و تجدید قدرت ایران در تاریخ است که پس از دوره‌ای از تضعیف، با بازسازی و احیای هویت ملی، به اوج بازگشت.