تنوع در وسایل حمل و نقل عمومی؛ ضرورتی برای کلان‌شهرها

تنوع در وسایل حمل و نقل عمومی از مهم‌ترین نیازهای جامعه شهری است که امروزه نقش پررنگی در مدیریت سفرهای درون شهری و جلوگیری از ترافیک دارد. به عقیده کارشناسان، استفاده شهروندان از حمل و نقل عمومی در مدهای گوناگون می‌تواند به‌شکل چشمگیری به کمتر شدن ترافیک، کاهش مصرف سوخت، بهبود آلودگی هوا و به‌طور کلی حفظ محیط‌زیست در کلان‌شهرها کمک کند.

درعین حال دغدغه اصلی شهروندان هزینه، امنیت و سهولت دسترسی به این وسایل است. در این بین تاکسی‌های اینترنتی با ارائه خدمات به صرفه و باکیفیت به شهروندان، سعی در ایجاد و گسترش سیستم هوشمند حمل و نقل شهری دارند که هدف اصلی آن، جلب رضایت شهروندان و بهبود سفرهای درون شهری است.

شروع خوب، ادامه نگران‌کننده!

اگرچه در ابتدای راه‌، تاکسی‌های اینترنتی تا حد بسیاری توانستند رفت‌وآمد شهروندان را تسهیل کنند، اما به‌دلیل نوظهور و رقابتی بودن بازار، به‌مرور از تعداد شرکت‌های موجود کاسته شد و دو شرکت تاکسی اینترنتی «اسنپ» و «تپسی» در این زمینه توانستند با جذب رانندگان بیشتر و دسترسی سریع‌تر، نبض بازار را در دست بگیرند و به‌این ترتیب حضور آن‌ها در این فضا پررنگ‌تر از قبل شد.

با این حال، اتخاذ برخی سیاست‌های نادرست از جمله بالا بردن نرخ کرایه در کوتاه‌مدت، نارضایتی برخی کاربران این دو پلت‌فرم اینترنتی را به‌همراه داشته است. درواقع این دو پلت‌فرم اگرچه کار خود را در یک فضای رقابتی آغاز کردند و با دریافت کرایه کمتر در مقایسه با آژانس‌های کرایه و خدمات‌رسانی مطلوب توانستند سهم قابل توجهی را در بازار حمل‌ونقل کشور از آنِ خود کنند، اما در ادامه با بالا بردن نرخ کرایه و پایین آمدن کیفیت خدمات‌رسانی — از جمله نبود خودرو در روزهای تعطیل و بارانی، و استفاده از خودروهای نامناسب و فرسوده — تا حدی جایگاه خود را در این بخش از دست دادند.

درعین حال، اسنپ در سال‌های نخست فعالیتش، سرویس‌هایی مجزا جهت استفاده از خودروهای لوکس داشت که پس از مدتی حذف شد و هرگز دوباره در اپلیکیشن قرار نگرفت. همچنین اختلالات اینترنتی و مکان‌یابی آنلاین برای تعیین مبدأ و مقصد سفر نیز مزید بر علت شده و بر نارضایتی‌ها افزوده است.

به‌علاوه، پلت‌فرم‌های تاکسی برخط با ایجاد محدودیتی دیگر مبنی بر عدم امکان جابه‌جایی نوجوانان زیر ۱۸ سال بدون حضور همراه بزرگسال، بر نارضایتی شهروندان افزودند.

شائبه انحصار؟

استمرار استفاده از خدمات تاکسی برخط در شرایطی که بخشی از شهروندان از خدمات این پلت‌فرم‌ها ناراضی هستند، موضوع انحصاری بودن این پلت‌فرم‌ها را مطرح کرده است. برخی شهروندان معتقدند انحصاری بودن این پلت‌فرم‌ها باعث شده چاره‌ای جز استفاده از آن‌ها نداشته باشند.

وضعیت رقابتی یا انحصاری بودن این پلت‌فرم‌ها از آن جهت مهم است که نتیجه آن می‌تواند روی نحوه سیاست‌گزاری درخصوص فعالیت آن‌ها تأثیر چشمگیری داشته باشد. در همین خصوص، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «چارچوب بهینه تنظیم‌گری اقتصادی در بازار خدمات پلت‌فرم‌های تاکسی برخط» به‌مقوله انحصاری یا رقابتی بودن پلت‌فرم‌های تاکسی آنلاین فعال در کشور و کلان‌شهرها پرداخته و پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت به نهادهای ذی‌صلاح ارائه کرده است.

نخستین اقدام، دسترسی به الگوی قیمت‌گذاری در تاکسیرانی آنلاین از سوی سیاست‌گذار، استانداردسازی این مقوله و نظارت بر آن به‌شکل دوره‌ای و موردی برای جلوگیری از تحمیل قیمت بالا به‌مسافران به‌جای قیمت‌گذاری دستوری است.

دومین پیشنهاد، کاهش بار ترافیکی با تکیه بر توسعه حمل‌ونقل عمومی است که این خدمت به‌شکل مستقیم، هزینه سفر با تاکسی آنلاین را کاهش می‌دهد.

سومین پیشنهاد، ایجاد سازوکاری است تا رانندگان بتوانند به‌شکل هم‌زمان در هر دو پلت‌فرم کار کنند تا این پلت‌فرم‌ها امکان افزایش غیرمنطقی حق کمیسیون را نداشته باشند.

چهارمین پیشنهاد نیز ایجاد سازوکاری است که مسافران بتوانند هر تقاضای سفر را در تمامی پلت‌فرم‌های آنلاین سفر ثبت کرده و با مشاهده هزینه سفر در هر یک، گزینه مناسب‌تر را انتخاب کنند.

با این حال، به‌نظر می‌رسد اداره و نظارت بر عملکرد این پلت‌فرم‌ها در شرایط کنونی یک نیاز ضروری است و اگر به آن توجه نشود، معضلات تازه‌ای برای سیستم حمل‌ونقل کشور ایجاد خواهد کرد.