به گزارش ایسنا، در روزهایی که بافت تاریخی کرمان بیش از هر زمان دیگری در معرض تهدید قرار گرفته و در چند هفته گذشته ماجرای ساخت یک سازه چند طبقه در این بافت و در حریم منظری مجموعه گنجعلی‌خان، موج اعتراض دوستداران میراث فرهنگی را برانگیخته، نصب بنرهای هشدار تخریب از سوی شهرداری کرمان، موج تازه‌ای از نگرانی را میان فعالان و دوستداران میراث فرهنگی برانگیخته است.

امید ابراهیمی از دوستداران میراث فرهنگی استان کرمان، درباره ماجرای تخریب خانه تاریخی کوچه مستوفی‌الممالک که اواخر هفته گذشته رخ داد، به ایسنا گفت: موضوع بسیار فراتر از یک خانه است. متأسفانه، این روزها کرمان با مشکلی جدی در زمینه تخریب خانه‌های تاریخی مواجه شده و بسیاری از این بناها در وضعیت هشدار قرار گرفته‌اند. نبود هماهنگی میان اداره میراث فرهنگی و شهرداری، مسئله‌ای اساسی است. متاسفانه، شهرداری اخیرا به نصب بنرهایی روی خانه‌های واقع در بافت تاریخی اقدام کرده که در آن‌ها به استناد بند ۱۴ از ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، از مالک خواسته می‌شود ظرف ۱۰ روز وضعیت ملک خود را مشخص کند.

او ادامه داد: این اقدام در عمل مانند شمشیری دو لبه است؛ از یک‌سو، پیام آن این است که اگر مالک اقدامی نکند، شهرداری خود وارد عمل می‌شود و از سوی دیگر، به مالک هشدار می‌دهد که اگر ملکش را رها کند، تخریب خواهد شد. این روند بسیار خطرناک است؛ زیرا نشان می‌دهد شهرداری تفاوت میان یک خانه تاریخی و یک ملک فرسوده یا خطرساز را نمی‌داند. وقتی چنین بنری روی یک خانه تاریخی نصب می‌شود، حتی اگر مالک آگاه باشد، تصور می‌کند ملکش خطرناک است و باید تخریب شود و اگر آگاه نباشد، شاید از فرصت استفاده کرده و عمداً خانه را ویران کند تا بعدها بتواند از زمین آن استفاده دیگری ببرد.

ابراهیمی با بیان اینکه سال‌هاست شاهد چنین روندی هستیم و ده‌ها خانه تاریخی در کرمان به همین شکل تخریب شده‌اند، افزود: این خانه‌ها پس از ویرانی، رها شده و به زمین‌های متروکه و بی‌هویت تبدیل شده‌اند. هفته گذشته نیز یکی از خانه‌های ارزشمند در خیابان انقلاب کرمان دچار همین سرنوشت شد. با پیگیری‌هایی که انجام شد، فعلاً جلوی تخریب کامل آن گرفته شده، اما بخشی از دیوار خانه فرو ریخته است. همین وضعیت، خود عاملی می‌شود برای تجمع معتادان یا حیوانات ولگرد، و به‌تدریج همسایگان از وضعیت محل شکایت می‌کنند و در نهایت، ملک به عنوان «خطرساز» شناخته شده و به بهانه رفع مزاحمت، لودر شهرداری آن را ویران می‌کند.

این کنشگر میراث فرهنگی گفت: پنجشنبه گذشته نیز خانه‌ای تاریخی در خیابان فتحعلیشاهی که در محدوده بافت تاریخی و در حریم ده‌ها اثر ثبت‌شده قرار داشت، توسط شهرداری تخریب شد. این خانه تنها چهار روز پیش از آن (در تاریخ ۴ آبان) بنر تخریب دریافت کرده بود و در ۸ آبان لودرها به محل آمده بودند. دوستانی به من اطلاع دادند و وقتی رسیدم، دیدم لودر در حال ویران کردن خانه است و چند کامیون نیز برای حمل مصالح آماده‌اند. متاسفانه، کار به‌سرعت پیش رفته بود و دیگر امکان جلوگیری وجود نداشت.

ابراهیمی ادامه داد: این خانه، علاوه‌بر ارزش تاریخی و معماری، از نظر فرهنگی نیز اهمیت ویژه‌ای داشت. من چند سال پیش از آن بازدید کرده و عکس‌هایی از فضای داخلی گرفته بودم. خانه در ابتدای کوچه‌ای قرار داشت که به نام «بن‌بست مستوفی» شناخته می‌شد. جالب اینکه تابلوی قدیمی همین کوچه بر دیوار خانه نصب بود و عکسی از آن، جلد کتابی به نام بن‌بست مستوفی شده بود. تخریب این خانه، نه تنها بخشی از هویت تاریخی شهر را از میان برد، بلکه پیوند فرهنگی و اجتماعی محله را نیز گسست. پشت هر کوچه و خانه تاریخی، لایه‌هایی از تاریخ، خاطره و فرهنگ مردم نهفته است که با این بی‌توجهی‌ها به‌سادگی نابود می‌شود.

او اظهار کرد: نکته تأسف‌بار اینجاست که پس از تخریب، پیامی برای من فرستاده شد، مبنی بر اینکه این اقدام با مجوز میراث فرهنگی صورت گرفته است. اما زمانی که از میراث پرسیدم، پاسخ دادند که «هیچ مجوزی برای تخریب این بنا صادر نکرده‌اند». مشخص نیست این میان چه اتفاقی افتاده اما روند فعلی، چه از سر کم‌توجهی میراث فرهنگی و چه از ناحیه عملکرد نادرست شهرداری، به‌سرعت در حال از میان بردن بافت تاریخی کرمان است. این بنرهایی که شهرداری نصب می‌کند، عملاً به مجوزی برای تخریب تبدیل شده و مالکان را تشویق می‌کند تا خود برای ویران کردن خانه‌هایشان اقدام کنند. این روند بسیار نگران‌کننده است و لازم است هرچه زودتر هماهنگی جدی و سازوکاری دقیق میان شهرداری و میراث فرهنگی شکل بگیرد تا از این فاجعه جلوگیری شود.

این فعال میراث فرهنگی با بیان اینکه در سال‌های گذشته نیز موارد مشابهی گزارش شده است، گفت: امیدوارم از این پس، حداقل تعداد محدودی از خانه‌های تاریخی باقی‌مانده حفظ شوند. این خانه، هرچند ثبت ملی نشده بود، اما در محدوده بافت تاریخی قرار داشت و واجد ارزش تاریخی بود، بنابراین باید از سوی شهرداری بافت تاریخی مورد حمایت قرار می‌گرفت.

ابراهیمی تاکید کرد: نبود هماهنگی میان میراث فرهنگی و شهرداری یکی از مهم‌ترین عوامل تخریب خانه‌ها و بافت‌های تاریخی است. این در حالی است که شهرداری بافت تاریخی اساساً برای «احیا» و «زنده‌سازی» چنین مناطقی ایجاد شده، نه برای تخریب آن‌ها. وظیفه شهرداری باید حفظ و بازسازی کوچک‌ترین عناصر این بافت‌ها باشد، اما متاسفانه رویکرد فعلی تفاوتی با شهرداری‌های دیگر ندارد و همچنان تخریب را بر احیا ترجیح می‌دهد. متاسفانه در ساختار شهرداری بافت تاریخی، تخصص مرتبط با میراث فرهنگی یا بافت تاریخی وجود ندارد. افرادی که در چنین بخشی مشغول به کارند، باید آگاه به مباحثی همچون هویت تاریخی، ارزش فرهنگی و اصول حفاظت شهری باشند، اما متاسفانه چنین تخصصی در آن مجموعه دیده نمی‌شود. به همین دلیل، روند موجود به شکل نگران‌کننده‌ای رو به افول است و اگر فکری اساسی برای کرمان و محدوده بافت تاریخی آن نشود، بخش بزرگی از هویت این شهر از میان خواهد رفت.

رییس انجمن میراث فرهنگی کارمانیا همچنین گفت: ما در کرمان با یک مشکل اساسی در بافت تاریخی روبه‌رو هستیم؛ محدوده‌های تاریخی، حریم آثار و مرز خانه‌ها و بناهای ارزشمند هنوز به‌صورت دقیق تعیین نشده‌اند. نمونه‌اش همان مسئله‌ای بود که درباره ساختمان اداره دارایی پیش آمد. با وجود آن‌که این ساختمان در محدوده بافت تاریخی قرار داشت، ادعا می‌کردند که در حریم ثبت‌شده نیست و همین موضوع باعث شد امکان مداخله قانونی از بین برود. این وضعیت در بسیاری از نقاط دیگر هم وجود دارد و روزبه‌روز در حال گسترش است.

او اظهار کرد: باید با جدیت بیشتری به این موضوع نگاه شود، چون فقدان تعیین دقیق عرصه و حریم، راه را برای هرگونه تخریب یا ساخت‌وساز غیرمجاز باز می‌کند. از سوی دیگر، ما در زمینه ثبت ملی بناها نیز با مشکلات جدی مواجهیم. تعداد زیادی از آثار تاریخی کرمان هنوز ثبت ملی نشده‌اند، در حالی‌که از نظر ارزش تاریخی و معماری، کاملاً شایسته ثبت هستند. در حال حاضر، حتی برخی بناهای ثبت‌شده هم در خطر تخریب قرار گرفته‌اند. متأسفانه در مواردی شاهد هستیم که خانه‌ها و واحدهای تاریخی با ارزش ثبت‌شده، تخریب می‌شوند، بی‌آنکه واکنشی مؤثر از سوی نهادهای مسئول دیده شود. بنابراین لازم است که یک برنامه‌ریزی جدی و هماهنگ میان میراث فرهنگی، شهرداری و دیگر نهادهای نظارتی برای حفاظت از بافت تاریخی کرمان صورت گیرد.  

ایسنا ماجرای تخریب این خانه و نصب بنرها پیش از تخریب را از شهرداری منطقه ۵ کرمان جویا شد، که منصوره اسکندری، معاون معماری و شهرسازی شهردار منطقه ۵ کرمان، با انکار تخریب این خانه از سوی شهرداری و رد «واجد ارزشمند بودن آن» با استناد بر اینکه خانه ثبت ملی نبوده و عرصه و اعیان نداشته، انتشار این گفت‌وگو با ایسنا را تایید نکرد.  

با وجود طرح چنین اظهاراتی از سوی شهرداری کرمان، فرناز فرعی مقدم، معاون میراث فرهنگی استان کرمان اما به ایسنا گفت: «از آن‌جا که این خانه در بافت تاریخی قرار داشته و از نمونه‌های معماری سنتی و ارزشمند بوده، قطعاً واجد ارزش تاریخی محسوب می‌شده است. در چنین مواردی، شهرداری همیشه موظف است پیش از هر اقدامی از ما استعلام بگیرد. در واقع، هر زمان که ملکی در محدوده بافت تاریخی قرار داشته باشد، شهرداری می‌داند که باید نظر اداره میراث فرهنگی را جویا شود. اما در خصوص این خانه، هیچ‌گونه استعلامی از سوی شهرداری به ما ارسال نشده است.»

او درباره اینکه آیا این موضوع باید از سوی میراث فرهنگی اعلام شود، توضیح داد: «ما اصولاً از برنامه‌های شهرداری برای هر ملک اطلاعی نداریم، مگر آن‌که خود شهرداری به‌صورت موردی از ما استعلام کند. معمولاً روال کار این است که وقتی شهرداری قصد صدور مجوز یا انجام اقدامی در محدوده بافت تاریخی را دارد، از ما درباره ارزش و وضعیت آن بنا استعلام می‌گیرد و ما پاسخ رسمی خود را اعلام می‌کنیم. در مورد این بنای خاص، تأکید می‌کنم که هیچ استعلامی از سوی شهرداری به اداره میراث فرهنگی ارسال نشده است.»

در ادامه ویدیویی از تخریب خانه تاریخی کوچه مستوفی‌الممالک را مشاهده می‌کنید:

انتهای پیام