میزان و مبلغ جریمه نیز سقف مشخصی دارد که معمولا در سایت‌ها و خبرگزاری‌ها به آن اشاره می‌شود. درعین حال برخورد با رانندگان خاطی علاوه‌بر جریمه، شامل موارد دیگری نیز می‌شود که از آن جمله می‌توان به‌توقف خودرو در پارکینگ راهنمایی‌ورانندگی تا 72 ساعت، در نظر گرفتن نمره منفی برای گواهینامه و توقیف وسیله‌نقلیه و تشکیل پرونده قضایی برای راننده خاطی اشاره کرد.

درعین حال این کارها صرفا با هدف ارتقای فرهنگ رانندگی از سوی پلیس مد نظر قرار می‌گیرد. با این حال سوال این‌جاست که چرا با وجود تلاش پلیس و وضع قوانین مختلف دراین‌باره، باز هم آمار تخلفات رانندگی چشمگیر و به‌نوعی رو به‌رشد است؟

آمار تخلفات رانندگی بالاست

در ایران سومین عامل مرگ و میر مربوط به‌تصادفات رانندگی است؛ بر اساس تحقیقات انجام‌شده، عامل انسانی در وقوع حدود 60 درصد تصادفات و سوانح ترافیکی نقش دارد. این آمار نگران‌کننده به‌نوعی از ناکارآمد بودن مبالغ جرایم رانندگی خبر می‌دهد.

سردار تیمور حسینی، رئیس‌پلیس راهور در گفت‌وگو با رسانه‌ها به این موضوع اشاره کرده که جریمه ابزاری برای بازدارندگی تخلفات است و در تمام دنیا نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ درعین حال باید بین جرم و مجازات، تخلف و جریمه نسبت متعادلی برقرار باشد. یعنی فردی که قصد انجام تخلفی را دارد، هزینه فایده را در نظر می‌گیرد و اگر جریمه‌ای که برای آن تخلف در نظر گرفته شده، خیلی سنگین باشد، از ارتکاب آن تخلف منصرف می‌شود. بنابراین یکی از ویژگی‌های اعمال مقررات یا جریمه، بازدارنده بودن آن است و به‌نظر می‌رسد یکی از مباحث مهم در موضوع جلوگیری از ارتکاب تخلف توسط رانندگان همین بحث جریمه است.

به‌گفته سردار حسینی، جریمه تخلف در تعدادی از کشورهای عضو اتحادیه‌اروپا سقف ندارد. به‌عنوان نمونه در فنلاند، جریمه روزانه بر اساس درآمد خالص روزانه متخلف محاسبه می‌شود که معمولا نصف درآمد خالص روزانه راننده متخلفی است که بیش از 20 کیلومتر در ساعت از سرعت مجاز تجاوز کرده باشد.

افزایش نرخ جرایم بازدارندگی دارد؟

حفظ نظم و جلوگیری از حوادث رانندگی در جوامع شهری نیازمند توجه و احترام به قوانین تردد وسایل‌نقلیه عمومی است. متاسفانه در بیشتر موارد، قوانین راهنمایی و رانندگی در مقایسه با سایر قوانین، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند. هرچند که در بعضی از کشورهای جهان، جریمه‌های سنگینی برای افراد قانون‌شکن وضع شده، اما افزایش نرخ تنها راه‌حل کاهش تخلفات نیست و باید مسائل دیگر هم در این رابطه مورد توجه قرار گیرد.

اگرچه رعایت قوانین راهنمایی‌ورانندگی در همه کشورها الزامی است، اما نرخ بیشترین جریمه و نحوه برخورد پلیس با جرائم رانندگی در هر کشوری می‌تواند با سایر کشورها متفاوت باشد.

در ایران بیشتر از آن‌که جریمه‌ها بازدارنده باشند، به‌نوعی حالت تنبیهی دارند و چندان سبب اصلاح رفتار رانندگان خاطی نمی‌شوند. این درحالی است که ارتقای فرهنگ رانندگی می‌تواند به‌خودی خود تخلفات رانندگی را کاهش دهد و از جمله ابزارهای آن نیز تعیین جریمه متناسب با نوع تخلفات رایج در این بخش است.

برخی کارشناسان معتقدند جریمه‌های رانندگی باید با وضعیت اقتصادی جامعه نیز مطابقت داشته باشد و پرداخت آن خارج از توان مالکان و رانندگان خودروها نباشد؛ درمقابل کارشناسانی معتقدند مساله حفظ جان شهروندان در همه جهان موضوع سطح اول است و جرایم راهنمایی و رانندگی باید با جدیت اعمال شود.

مسئولان شهری می‌گویند در راستای کارآمدی بیشتر افزایش مبلغ جرایم رانندگی، باید بازه زمانی پرداخت‌ها کوتاه و مشخص شود؛ از طرفی بهبود وضعیت ناوگان عمومی، ازدیاد پارکینگ، افزایش کیفیت خودروها، بهبود وضعیت راه‌ها، فرهنگسازی رسانه‌ای و... می‌تواند در ارتقای رفتار ترافیکی و جلوگیری از تخلفات رانندگی موثر باشد.

همچنین سردار احمدرضا رادان، فرمانده کل فراجا چندی پیش خواستار افزایش جریمه‌های رانندگی شد و گفت: «افزایش جریمه‌های رانندگی حتما تاثیر مستقیمی بر کاهش تصادفات فوتی و جان‌باختگان تصادفات دارد. بر این اساس مبلغ جرایم تخلفات رانندگی بازدارنده نیست و باید افزایش یابد. در دنیا برای یک تخلف ساده چندین برابر عدد و رقم تخلف در ایران جریمه در نظر گرفته شده است؛ اما در کشور ما مبلغ جرایم رانندگی پایین است و به‌همین دلیل بازدارندگی لازم وجود ندارد. افزایش جرایم رانندگی ربطی به‌تورم ندارد و فرد می‌تواند اصلا تخلف نکند که بخواهد یک جریمه سنگین را پرداخت کند.»

با این حال به‌نظر می‌رسد کاهش تخلفات در حوزه راهنمایی‌ورانندگی تنها با افزایش مبالغ جریمه‌ها میسر نیست؛ زیرا فاکتورهای دیگری مانند آموزش، فرهنگسازی، نظارت و توسعه حمل‌ونقل عمومی نیز در این حوزه نقش دارد که باید به تمام آن‌ها به‌یک اندازه توجه شود.