خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: در استان ایلام، مشکل کم‌آبی دیگر فقط به خشکسالی و کاهش منابع زیرزمینی محدود نمی‌شود؛ بلکه فرسودگی گسترده شبکه توزیع آب، این مشکل را به مرحله‌ای پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر رسانده است.

لوله‌هایی که عمر مفیدشان سال‌هاست پایان یافته، نه‌تنها توان انتقال پایدار آب را ندارند، بلکه با نشت‌های مکرر، افت فشار، آلودگی احتمالی و قطعی‌های بی‌برنامه، منابع محدود را پیش از رسیدن به مصرف‌کننده هدر می‌دهند.

بر اساس داده‌های غیررسمی، بخش قابل‌توجهی از آب تولیدشده در ایلام پیش از آن‌که به خانوارها برسد، در مسیر انتقال هدر می‌رود که این اتلاف عمدتاً ناشی از نشتی‌هایی است که به‌دلیل پوسیدگی لوله‌ها، نبود سیستم‌های هوشمند تشخیص و تأخیر در نوسازی زیرساخت‌ها رخ می‌دهد؛ با این حال بسیاری از مناطق شهری و روستایی استان هنوز از شبکه‌هایی استفاده می‌کنند که قدمت‌شان به چند دهه قبل بازمی‌گردد، شبکه‌هایی که نه‌تنها فرسوده‌اند، بلکه از نظر طراحی و جنس مصالح نیز با استانداردهای امروز فاصله دارند.

باید گفت مشکلات ناشی از این فرسودگی فقط فنی نیستند، بلکه مستقیماً بر کیفیت زندگی مردم تأثیر می‌گذارند و چالش‌هایی همچون افت فشار در ساعات اوج مصرف، قطعی‌های مکرر در محله‌های پرجمعیت و نگرانی‌های بهداشتی ناشی از احتمال ورود آلودگی به آب آشامیدنی، به همراه دارند؛ از سوی دیگر در برخی مناطق، خانواده‌ها ناچارند برای ذخیره‌سازی آب، هزینه‌های اضافی برای خرید مخزن یا پمپ پرداخت کنند، هزینه‌هایی که در شرایط اقتصادی فعلی، فشار مضاعفی بر معیشت آنان وارد می‌کند.

به گفته کارشناسان، با تداوم این وضعیت، فرسودگی شبکه توزیع آب نه‌تنها به مانعی در مسیر مدیریت بحران تبدیل شده، بلکه به عاملی مستقل در تشدید نارضایتی عمومی و آسیب به اعتماد اجتماعی بدل گشته است؛ بحرانی که زیر سطح شهر جریان دارد، اما آثارش در زندگی روزمره مردم کاملاً مشهود است.

۴۰ درصد شبکه‌های آبرسانی ایلام فرسوده هستند

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب ایلام در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه فرسودگی شبکه توزیع آب شهر ایلام را یکی از دغدغه‌های جدی شرکت است، اظهار داشت: با توجه به اینکه نبود شبکه‌های آبرسانی استاندارد، نه‌تنها دسترسی به آب سالم را مختل می‌کند، بلکه در شرایط بحران، تاب‌آوری مناطق را به‌شدت کاهش می‌دهد، اجرای طرح‌های عمرانی و حمایت دستگاه‌های اجرایی و همچنین نوسازی شبکه آبرسانی در استان ایلام با هدف تأمین آب پایدار در حال پیگیری است.

محمد محمدی در ادامه گفت: در حال حاضر حدود ۴۰ درصد از کل آب تولیدی در شبکه ایلام به‌دلیل فرسودگی، هدر می‌رود.

وی گفت: مطالعه جدید زون‌بندی شهر ایلام انجام شده و در این طرح به‌صورت مرحله‌ای در محلات دارای مشکل جدی آغاز خواهد شد تا فرسودگی خطوط و مشکلات فشار کنترل شود.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان ایلام ادامه داد: بخش عمده شکستگی‌ها مربوط به لوله‌هایی است که از مسیرهای درون‌شهری و زیر خیابان‌ها عبور کرده‌اند و در هنگام سیلاب یا نشست زمین دچار آسیب پنهان می‌شوند. در گام نخست تلاش داریم این مسیرها اصلاح و خطوط از مسیرهای امن‌تر عبور داده شود.

وی اضافه کرد: فقط در شهر ایلام برای نوسازی کامل شبکه و رفع نشت‌ها حدود ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است. مطابق ضوابط فعلی ماده ۱۱ که مربوط به توسعه و اصلاح شبکه است، منابع موجود پاسخگوی این حجم از نیاز نیست و بدون حمایت‌های عمرانی از محل اعتبارات ملی امکان اجرای کامل پروژه‌ها وجود ندارد.

محمدی افزود: در نیمه نخست امسال، بیش از ۱۰۹ کیلومتر خط انتقال و شبکه توزیع در نقاط مختلف استان اجرا شده که نتیجه آن، واگذاری بیش از دو هزار اشتراک جدید آب و بهبود دسترسی خانوارها به منابع مطمئن بوده است.

نوسازی شبکه‌های آبرسانی اولویت آب و فاضلاب استان ایلام

محمدی تصریح کرد: اصلاح خطوط فرسوده، توسعه زیرساخت‌های توزیع و احداث مسیرهای جدید انتقال، از جمله اقداماتی بوده که در مناطق شهری و روستایی انجام شده و موجب افزایش ظرفیت خدمات‌رسانی و کاهش مشکلات ناشی از افت فشار شده است.

وی ادامه داد: با بهره‌برداری از پروژه‌های اخیر، تعداد مشترکان آب در استان به بیش از ۲۵۰ هزار فقره رسیده و پوشش خدمات آبرسانی در حال حاضر ۱۰۰ درصد در مناطق شهری و ۹۹ درصد در مناطق روستایی است.

مدیر کل آب و فاضلاب استان در پایان از اجرای ۱۸ کیلومتر شبکه فاضلاب و واگذاری بیش از هزار انشعاب جدید در نیمه نخست امسال خبر داد و گفت: با این اقدامات شمار مشترکان فاضلاب شهری به حدود ۱۱۶ هزار اشتراک رسیده و بیش از ۶۳ درصد جمعیت استان زیر پوشش این خدمات قرار دارند.

زیرساخت‌های فرسوده، عامل پنهان در تشدید بحران آب

یک کارشناس حوزه مطالعات آب در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: فرسودگی شبکه توزیع آب در ایلام، به‌عنوان یکی از عوامل تشدیدکننده بحران کم‌آبی، تأثیر مستقیمی بر بهره‌وری منابع و کیفیت خدمات‌رسانی دارد، آن هم در شرایطی که استان با کاهش بارندگی، افت سطح سفره‌های زیرزمینی و محدودیت منابع سطحی مواجه است.

نیما عباسی افزود: نشت‌های مکرر ناشی از پوسیدگی لوله‌ها، بخشی از آب تولیدشده را پیش از رسیدن به مصرف‌کننده از بین می‌برد که این هدررفت پنهان، نه‌تنها ظرفیت تأمین را کاهش می‌دهد، بلکه هزینه‌های نگهداری و جبران را نیز به‌شدت افزایش می‌دهد.

عباسی با بیان اینکه بخش قابل‌توجهی از شبکه توزیع آب شهری و روستایی ایلام، قدمتی بیش از عمر استاندارد دارد، گفت: لوله‌هایی که در دهه‌های گذشته نصب شده‌اند، اغلب فاقد پوشش‌های مقاوم در برابر فشار، خوردگی و تغییرات دمایی هستند که همین ضعف ساختاری باعث می‌شود در ساعات اوج مصرف، افت فشار شدید و نوسانات جریان در شبکه رخ دهد.

این کارشناس ادامه داد: نبود سیستم‌های هوشمند تشخیص نشت، یکی دیگر از چالش‌های زیرساختی در ایلام است؛ در غیاب فناوری‌های پایش لحظه‌ای، شناسایی نقاط آسیب‌دیده با تأخیر انجام می‌شود و زمان واکنش به بحران افزایش می‌یابد که این تأخیر، نه‌تنها موجب اتلاف بیشتر منابع می‌شود، بلکه در برخی موارد، باعث نفوذ آلودگی‌های محیطی به داخل شبکه و تهدید سلامت عمومی شده است.

وی با بیان اینکه از منظر بهداشتی، فرسودگی شبکه توزیع می‌تواند زمینه‌ساز ورود آلودگی‌های میکروبی و شیمیایی به آب آشامیدنی شود، افزود: اگرچه شرکت آب و فاضلاب استان در سال‌های اخیر اقداماتی مانند تعویض آب‌سنج‌ها، ساخت مخازن ذخیره و اجرای طرح زون‌بندی را آغاز کرده، اما این اقدامات در مقیاس محدود انجام شده و پاسخگوی حجم بحران نیست.

کارشناسی فرسودگی شبکه توزیع آب ایلام تصریح کرد: فرسودگی شبکه توزیع آب در ایلام، مسئله‌ای چندوجهی است که در تقاطع زیرساخت، سلامت، منابع طبیعی و اعتماد اجتماعی قرار دارد؛ حل این بحران، نیازمند نگاه فرابخشی، برنامه‌ریزی بلندمدت و مشارکت فعال مردم در گزارش‌دهی و نظارت عمومی است، چرا که هر قطره آبی که در مسیر انتقال از دست می‌رود، نه‌تنها یک عدد در آمار، بلکه بخشی از حق زندگی شهروندان این استان است.

با وجود اقدامات عمرانی و توسعه‌ای در حوزه آبرسانی و فاضلاب، فرسودگی بخشی از شبکه‌های موجود همچنان یکی از چالش‌های جدی استان ایلام باقی مانده است؛ از این رو تداوم نوسازی زیرساخت‌ها، تخصیص منابع پایدار و نظارت دقیق بر کیفیت خدمات، شرط لازم برای حفظ پایداری و ارتقای شاخص‌های بهداشتی و زیست‌محیطی در مناطق شهری و روستایی است که باید بیش از پیش در مورد توجه واقع شود.