خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- مرجان فرهمند و مریم سالاری: کمبود نیروی پرستاری در مشهد، موضوعی است که سال‌هاست سایه آن بر بیمارستان‌ها و مراکز درمانی این شهر گسترده شده و امروز به یکی از چالش‌های اصلی نظام سلامت در خراسان رضوی تبدیل گشته است.

شهر مشهد با ظرفیت بالای گردشگری زیارتی و حجم سنگین مراجعات بیماران از استان‌های همجوار، به‌طور طبیعی نیازمند شبکه‌ای پرتوان از نیروهای پرستاری است؛ اما آمارهای رسمی نشان می‌دهد نسبت پرستار به تخت بیمارستانی در این استان پایین‌تر از میانگین ملی است. نسبت فعلی پرستار به تخت، که کمتر از استاندارد کشوری برآورد می‌شود، نه تنها فشار کاری را بر پرستاران افزایش داده بلکه بر کیفیت مراقبت‌ها نیز تأثیر مستقیم گذاشته است.

سال‌های اخیر اجرای طرح‌های مختلف در حوزه استخدام، افزایش تعرفه پرستاری و فوق‌العاده‌های خاص تا اندازه‌ای توانسته بخشی از کمبود ساختاری را جبران کند، اما عمق فاصله موجود میان نیاز واقعی و ظرفیت فعلی همچنان محسوس است. از سوی دیگر، توسعه تخت‌های بیمارستانی در مراکز درمانی جدید بدون تناسب در جذب نیروی پرستاری، موجب تشدید ناهماهنگی در توزیع نیروی انسانی شده است؛ مسئله‌ای که مدیران حوزه سلامت آن را زنگ خطر برای پایداری نظام مراقبت می‌دانند.

در میان این شرایط، نقش پرستاران در خطوط مقدم درمان از بحران کرونا تا خدمات روزمره همچنان تعیین‌کننده است و بخش اعظم بار خدمات سلامت بر دوش آنان قرار دارد. فشار کاری، نوبت‌های اجباری، شیفت‌های طولانی و دغدغه معیشتی از جمله عواملی است که رضایت شغلی این قشر را تهدید می‌کند، اما روح تعهد و هویت حرفه‌ای باعث شده چرخه خدمت متوقف نشود.

مشهد به دلیل موقعیت مذهبی و توریستی خود با واقعیتی دووجهی روبه‌روست؛ خیل بیماران زائر در کنار جمعیت بومی، حجم کاری کادر پرستاری را دوچندان کرده و برنامه‌ریزی برای باز توزیع نیرو را ضروری‌تر ساخته است.

کمبود پرستار در مشهد؛ نسبت پرستار به تخت پایین‌تر از استاندارد ملی است

محمد صادقی، مدیر پرستاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: میانگین نسبت پرستار به تخت در خراسان رضوی ۱.۲ دهم است، در حالی که استاندارد کشوری ۱.۸ اعلام شده است.

مدیر پرستاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد، با اشاره به مهم‌ترین چالش حوزه پرستاری در کشور و خراسان رضوی، گفت: کمبود نیروی انسانی پرستاری مهم‌ترین دغدغه فعلی ماست. استاندارد پذیرفته‌شده نسبت پرستار به تخت در ایران باید ۱.۸ باشد، اما این رقم در خراسان رضوی حدود ۱.۲ است و همین کمبود نیرو موجب افزایش حجم کار و فشار مضاعف بر همکاران پرستار شده است.

وی افزود: کمبود نیرو در حال حاضر با اضافه‌کاری پرستاران جبران می‌شود. اما از آنجا که شغل پرستاری از جمله مشاغل سخت و حساس است و نیاز به دقت و مراقبت شبانه‌روزی دارد، این مسئله باعث خستگی و فرسودگی شغلی می‌شود. از سوی دیگر، حدود ۷۰ درصد پرستاران خانم هستند که علاوه بر وظایف شغلی، دغدغه‌های خانوادگی و تربیت فرزندان را نیز بر عهده دارند و این موضوع فشار کاری را بیشتر می‌کند.

صادقی با اشاره به وضعیت خاص شهر مشهد اظهار کرد: مشهد به دلیل وجود بارگاه منور امام رضا (ع) و حضور میلیون‌ها زائر در طول سال، علاوه بر ارائه خدمات درمانی به جمعیت بومی، به بیماران زائر و مراجعه‌کنندگان از استان‌های همجوار نیز خدمات ارائه می‌دهد. این موضوع بار کاری پرستاران را به‌مراتب بیشتر کرده و احتمال فرسودگی شغلی را افزایش داده است.

مدیر پرستاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد درباره اقدامات انجام‌شده برای بهبود وضعیت نیروها گفت: در یک‌ونیم سال گذشته مجوز جذب هزار نیروی شرکتی در دانشگاه اخذ شد که بخشی از کمبودها را جبران کرد. امسال نیز حدود ۳۸۰ پرستار جدید به مراکز درمانی مشهد اضافه خواهند شد. با این حال، این میزان استخدام پاسخگوی توسعه تخت‌های بیمارستانی و جایگزینی نیروهای بازنشسته نیست و همچنان نیاز به جذب بیشتر نیرو داریم.

وی با اشاره به دغدغه‌های معیشتی و رفاهی پرستاران گفت: مبالغ دریافتی تعرفه خدمات پرستاری و امکانات رفاهی از دیگر مواردی است که پرستاران نسبت به آن دغدغه دارند. در مجموعه وزارت بهداشت، شرایط رفاهی مشابه برخی سازمان‌ها وجود ندارد، اما تلاش می‌شود با حمایت‌های مختلف بخشی از این کمبودها جبران شود.

فعالیت بیش از ۱۲ هزار پرستار در مشهد

صادقی از فعالیت بیش از ۱۲ هزار کادر پرستاری در بیمارستان‌ها، حوزه بهداشت و اورژانس ۱۱۵ خبر داد.

مدیر پرستاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار کرد: هم اینک بیش از ۱۰ هزار نفر نیروی بخش پرستاری شامل پرستار، کمک پرستار، کمک بهیار، نیروی اتاق عمل و هوشبری در بیمارستان‌های زیر پوشش این دانشگاه فعالیت دارند که حدود ۷۰ درصد آنان زن و ۳۰ درصد مرد هستند.

نزدیک شدن شاخص پرستار به تخت بیمارستانی در خراسان رضوی

مدیر پرستاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد کمبود نیروی انسانی، و نوبت‌های کاری اجباری، پایین بودن مبلغ اضافه کار تعرفه‌های پرستاری، رفاهیات و مشکل شرح وظایف و گذاشته شدن مسوولیت‌های غیرمرتبط بر دوش پرستاران را از جمله دیگر چالش‌ها و مشکلات پرستاران عنوان کرد.

وی با بیان اینکه توزیع تعرفه‌های پرستاری بر اساس شیوه نامه کشوری است که بخش‌هایی از آن ناهمخوان بوده و همکاران پرستار از مبالغ مورد انتظار کمتر منتفع شده‌اند، بیان کرد: این شیوه نامه باید اصلاح شود که در این خصوص پیشنهادهای خود را به وزارتخانه داده‌ایم.

صادقی در خصوص مسائل رفاهی پرستاران تاکید کرد: مسائل رفاهی هست که در دانشگاه امکان فراهم آن نیست و چون جمعیت زیاد هست و مبلغ هم زیاد، فراهم کردن رفاهیات برای دانشگاه مشکل است

اجرای تعرفه پرستاری؛ گامی برای تثبیت هویت حرفه‌ای و افزایش انگیزه شغلی پرستاران

محمد حسام شریفی پور، عضو هیئت علمی دانشکده پرستاری و مامایی و مدیر پرستاری مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی شهید هاشمی‌نژاد مشهد در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: اجرای تعرفه پرستاری تنها یک اقدام مالی نیست، بلکه نشانه‌ای از هویت مستقل و جایگاه حرفه‌ای پرستاران در نظام سلامت کشور است.

عضو هیئت علمی دانشکده پرستاری و مامایی و مدیر پرستاری مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی شهید هاشمی‌نژاد مشهد، ضمن تبریک روز پرستار اظهار کرد: بدون شک پرستار یکی از مهم‌ترین ارکان نظام سلامت در ایران و جهان است که با بهره‌گیری از دانش علمی و مهارت‌های بالینی، نقش مؤثری در مراقبت از بیماران و مددجویان دارد.

وی با اشاره به نقش‌های گسترده پرستاران در حوزه‌های آموزشی، پژوهشی، ارتباطی، مشاوره‌ای، مدیریتی، حمایتی و فرهنگی، افزود: پرستاری صرفاً محدود به نقش‌های بالینی نیست، بلکه جایگاهی کلیدی در تمامی سطوح نظام سلامت دارد.

شریفی‌پور با بیان اینکه پرستاران در بحران‌هایی همچون همه‌گیری کرونا در خط مقدم خدمت‌رسانی قرار داشتند، ادامه داد: بین ۵۰ تا ۷۰ درصد فعالیت‌های حوزه سلامت توسط پرستاران انجام می‌شود و همین موضوع نشان‌دهنده نقش محوری آنان در ارتقای سطح سلامت جامعه است.

عضو هیئت علمی دانشکده پرستاری و مامایی و مدیر پرستاری مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی شهید هاشمی‌نژاد مشهد کمبود نیروی انسانی را از مهم‌ترین چالش‌های این حوزه دانست و تصریح کرد: کمبود نیرو موجب افزایش فشار کاری، کاهش کیفیت مراقبت‌ها و در نهایت افت انگیزه در میان پرستاران می‌شود. با این حال در سال‌های اخیر اقدامات مثبتی از جمله اجرای تعرفه خدمات پرستاری و افزایش پرداختی‌ها صورت گرفته است.

وی با اشاره به اجرای تعرفه خدمات پرستاری از سال ۱۴۰۱ در سراسر کشور گفت: اجرای تعرفه پرستاری صرفاً به عنوان یک دریافتی مالی دیده نمی‌شود، بلکه تأیید هویت حرفه‌ای این رشته است.

شریفی پور اضافه کرد: این طرح موجب شده خدمات پرستاری در محیط‌های بالینی و مراقبت در منزل ساختارمند و دارای جایگاه مشخص شود.

عضو هیئت علمی دانشکده پرستاری و مامایی و مدیر پرستاری مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی شهید هاشمی‌نژاد مشهد در ادامه اظهار کرد: با وجود برخی چالش‌ها در نحوه محاسبه و اجرای تعرفه‌ها، بهبودهای قابل توجهی در فرمول و روند اجرایی آن رخ داده است. همچنین در سال اخیر میزان اضافه‌کاری پرستاران تقریباً دو برابر شده که گام مهمی در افزایش رضایت شغلی آنان محسوب می‌شود.

وی افزود: افزایش ارزش نسبی خدمات پرستاری در قالب تعرفه‌گذاری، افزایش حق‌الزحمه، تصویب و اجرای فوق‌العاده خاص و جبران کمبود نیروی انسانی از مهم‌ترین راهکارهای حفظ و ارتقای انگیزه در این قشر خدوم است.

شریفی پور تأکید کرد: سرمایه‌گذاری بر نیروی پرستاری، سرمایه‌گذاری برای سلامت جامعه است. اگر مسئولان کشور با آینده‌نگری چالش‌های حقوقی و مالی پرستاران را برطرف کنند، رضایت شغلی و کیفیت خدمات پرستاری افزایش خواهد یافت و این امر به سلامت و شادی جامعه منجر می‌شود.

از خدمت تا تربیت نسل سلامت

فرنگیس رجبی، ناظر بالینی بیمارستان شهید هاشمی‌نژاد مشهد با ۲۷ سال سابقه خدمت که ۲۵ سال آن را در سمت‌های مدیریتی در این مرکز سپری کرده است، ضمن تبریک روز پرستار در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: بیمارستان شهید هاشمی‌نژاد از مراکز بسیار شلوغ و پر مراجعه دانشگاه علوم پزشکی مشهد و تنها بیمارستان دولتی شمال شهر محسوب می‌شود که به بیماران مناطق محروم و کم‌برخوردار خدمات ارائه می‌دهد.

ناظر بالینی بیمارستان شهید هاشمی‌نژاد مشهد بیان کرد: با وجود حجم بالای مراجعات و پذیرش بیماران بدحال، به لطف همکاری تیم پرستاری، پزشکان و مدیران بیمارستان، روند درمان و تعیین تکلیف بیماران با هماهنگی مطلوبی انجام می‌شود. با اینکه کار در این مرکز بسیار سنگین و پرمسئولیت است، اما همه ما از خدمت در این بیمارستان که سانتر تروما و تنها مرکز دولتی شمال‌شرق کشور است، احساس افتخار می‌کنیم.

وی افزود: به واسطه سال‌ها خدمت در عرصه پرستاری، فرزندانم نیز با عشق و علاقه به این مسیر روی آوردند. پسرم فارغ‌التحصیل رشته پرستاری و دانشجوی کارشناسی ارشد پرستاری است و این انتخاب را به دلیل علاقه و الگوبرداری از عشق من به حرفه پرستاری انجام داد. همچنین دختر و دامادم نیز در مجموعه علوم پزشکی فعالیت دارند و امروز می‌توانم بگویم خانواده‌ام به طور کامل در خدمت نظام سلامت هستند.

رجبی تصریح کرد: پرستاری از جمله مشاغل سخت اما ارزشمند است که خوشبختانه در جامعه جایگاه واقعی خود را پیدا کرده است. در میان خانواده‌ها و محله‌ها، همواره به پرستاران به‌عنوان افراد مورد اعتماد نگاه می‌شود و مردم در مواقع نیاز از دانش و مهارت آن‌ها بهره می‌برند.

ناظر بالینی بیمارستان شهید هاشمی‌نژاد مشهد گفت: از صمیم قلب برای تمامی پرستاران آرزوی سلامتی، موفقیت و آرامش دارم و امیدوارم روزی برسد که جایگاه و حقوق واقعی این قشر خدوم به‌طور کامل محقق شود. همچنین از خداوند متعال می‌خواهم همه همکارانم را در پناه امام رضا (ع) سلامت و سرافراز نگه دارد.

نورمحمدی: افتخارم ماندن و خدمت در وطن است

جلال نورمحمدی، دانشجوی دکترای تخصصی پرستاری در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: روز پرستار روزی است که باید به ارزش‌های حرفه‌ای، اخلاقی و انسانی این شغل توجه ویژه‌ای داشت. پرستاری تنها یک حرفه علمی نیست، بلکه هنری است آمیخته با عشق، علاقه و اخلاق حرفه‌ای که در خدمت به مردم معنا پیدا می‌کند.

دانشجوی دکترای تخصصی پرستاری افزود: پرستاری شغلی است که بدون عشق نمی‌توان در آن موفق شد. کسی در این مسیر می‌تواند به رشد و رضایت واقعی دست پیدا کند که از صمیم قلب به خدمت به مردم علاقه‌مند باشد و پرستاری را نه صرفاً به عنوان یک شغل، بلکه به عنوان یک رسالت انسانی بداند.

وی با اشاره به پیشنهادهای علمی و پژوهشی از خارج از کشور تصریح کرد: با وجود آنکه از پژوهشکده‌های خارجی برای ادامه فعالیت علمی پیشنهادهایی دریافت کرده‌ام، اما افتخار می‌کنم که در کشور خود مانده‌ام و به هم‌وطنانم خدمت می‌کنم. به هیچ عنوان حاضر نیستم این افتخار بزرگ را با هیچ چیز دیگری عوض کنم.

مرور وضعیت فعلی پرستاری در مشهد نشان می‌دهد این حوزه در نقطه‌ای حساس میان تلاش، کمبود و امید ایستاده است؛ جایی که استمرار خدمات به همت افراد متعهد ممکن شده است، نه به فراوانی منابع. کمبود نیروی پرستاری دیگر فقط یک مسئله آماری نیست؛ به مسئله‌ای اجتماعی تبدیل شده که ابعاد انسانی و خانوادگی آن زندگی هزاران نفر را درگیر کرده است.

اکنون که توسعه فضاهای درمانی با سرعت پیش می‌رود، نبود تناسب میان تخت و نیروی پرستار، تهدیدی پنهان برای کیفیت خدمات درمانی محسوب می‌شود؛ تهدیدی که باید پیش از بروز بحران برطرف شود. در مقابل، اجرای تعرفه‌های پرستاری، فوق‌العاده خاص و تلاش برای بهبود شرایط مزدی را باید گام‌هایی مثبت دانست؛ گام‌هایی که هنوز تا نقطه مطلوب فاصله دارند اما نشانه‌ای از حرکت در مسیر درست‌اند.

تجربه سال‌های اخیر نشان داده هرگاه به پرستاران با نگاه سرمایه انسانی و نه هزینه مالی نگریسته شده، رضایت شغلی و کیفیت خدمات به شکل چشمگیری افزایش یافته است. حفظ انگیزه، تقویت امید و اصلاح جایگاه حرفه‌ای پرستاری به‌ویژه در ساختار تصمیم‌گیری نظام سلامت، شرط اساسی برای ماندگاری نیروهای مجرب در کشور است.

کمبود پرستار در مشهد، نشانه‌ای از ضرورت بازنگری در سیاست نیروی انسانی سلامت است؛ موضوعی که اگر امروز جدی گرفته شود، فردا دیگر به عنوان بحران مطرح نخواهد شد. سلامت جامعه به دستان پرستاران گره خورده است، و حفظ این دستان، مسئولیتی ملی است.