به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، انتشار کتاب خاطرات ینس استولتنبرگ دبیرکل سابق ناتو، مورد توجه بسیاری از جراید و رسانه‌های ترکیه نیز قرار گرفت. روزنامه جمهوریت چاپ آنکارا، به این اشاره کرده که نگاه استولتنبرگ در این کتاب، از بسیاری جهات مهم است. چرا که هم نگرش سران ناتو به ترکیه و هم ویژگی‌های شخصیتی و سیاسی اردوغان را به نمایش می‌گذارد.

استولتنبرگ که به عنوان یکی از سران حزب نروژ در سال 2003 به عنوان نخست وزیر این کشور انتخاب شد، به مدت 10 سال در این موقعیت ماند. سپس دوره 10 ساله مهم دیگری در زندگی او رقم خورد و از 2014 تا 2024 میلادی، دبیرکل پیمان نظامی ناتو بود. حالا و یک سال پس از پایان مسئولیت او در ناتو، کتاب خاطرات خود را به طور همزمان به دو زبان نروژی و انگلیسی چاپ و منتشر کرده است. او در آن دوران 10 ساله، بارها با رجب طیب اردوغان دیدار کرد و در چند فصل کتاب، به نقش ترکیه در ناتو و ویژگی‌های شخصیتی اردوغان، اشاره کرده است.

شلیک ترکیه به جنگنده روسیه

یکی از رویدادهای مهمی که در کتاب استولتنبرگ به آن اشاره شده، شلیک نیروهای مرزبانی به یک جت سوخوی روسی در سال 2015 میلادی است. توصیف استولتنبرگ از نگرش سران ناتو به این واقعه در نوع خود جالب است و نشان می‌دهد که رهبران ناتو برای چند و چون اتخاذ موضع نهایی در برابر روسیه، اختلافات جدی داشته‌اند.

دبیرکل سابق ناتو درباره این رویداد نوشته است: «من بیانیه‌ای در حمایت از تمامیت ارضی ترکیه صادر کردم. اما همه متحدان با آن موافق نبودند. کشورهای اروپای شرقی خواستار حمایت بی‌قید و شرط ناتو از آنکارا بودند، در حالی که فرانسه و ایتالیا با حمایت آشکار مخالف بودند. آلمان نیز آشکارا اعلام کرد: به خاطر یک نقض 17 ثانیه‌ای، خطر جنگ با روسیه را به جان نمی‌خرد». 

استولتنبرگ به این اشاره کرده که برخلاف پیشبینی‌ها، مدتی پس از این رویداد، ترکیه و روسیه دوستان نزدیکی شدند و با امضای قرارداد سامانه‌های دفاع هوایی S-400 روسی، روابط ترکیه و ناتو با مشکلاتی روبرو شد.

سختی‌های مذاکره با اردوغان
استولتنبرگ در کتاب خود، اردوغان رئیس جمهور ترکیه را «رهبری آگاه، مصمم و کارکشته» توصیف می‌کند. ولی به این نکته نیز اشاره می‌کند که او گاهی اوقات «یکی از دشوارترین طرف‌های گفتگو» در مذاکرات بوده است.

استولتنبرگ می‌نویسد: «اردوغان با یک آی‌پد به جلسات می‌آمد و با آمار و ارقام و ویدیو از نظرات خود دفاع می‌کرد. ارتباط با او آسان بود، اما متقاعد کردن او به هیچ وجه آسان نبود».

استولتنبرگ تشدید تنش‌ها در ناتو، به ویژه در جریان مداخله نظامی ترکیه در سوریه در سال 2019 را شرح می‌دهد. وی جمله ای از اردوغان خطاب به رهبران غربی را نقل کرده که گفته است: «شما نمی‌توانید یک سازمان تروریستی را با سازمان تروریستی دیگری شکست دهید! شما همین اشتباه را در افغانستان مرتکب شدید، در نهایت، طالبان و القاعده سربرآوردند».

اردوغان در این جملات، از حمایت آمریکا و کشورهای عضو ناتو از شبه نظامیان کُرد موسوم به ی.پ.گ (YPG) در سوریه انتقاد کرده اما این سخنان او، پاسخ چندانی از طرف غربی دریافت نکرده است. 

استولتنبرگ به برخی رفتارها و تغییر ناگهانی لحن اردوغان اشاره کرده و می‌گوید: «در جریان جلسه‌ای در آنکارا، او ناگهان از من پرسید: ذرت دوست داری؟ سپس سینی‌های ذرت بو داده را روی میز گذاشتند و همه ما با دست ذرت خوردیم. سپس به ما شاه بلوط دادند. اردوغان لبخندی زد و پرسید: آیا تفاوت بین پروتکل و طالبان را می‌دانید؟ گفتم: نه. گفت: فرقش این است که می توان با طالبان مذاکره کرد!»

ترامپ و شکاف در ناتو

استولتنبرگ خاطرنشان می‌کند که تصمیم دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه در سال 2019، متحدان اروپایی را خشمگین کرد و شکاف جدیدی در ناتو به وجود آورد.

وی می‌گوید: «وقتی که امانوئل ماکرون رئیس جمهور فرانسه گفت، ناتو دچار مرگ مغزی شده، اردوغان چنین پاسخی داد: مشکل واقعی فرانسه است نه ترکیه.»

دبیرکل سابق ناتو خاطرنشان می‌کند که سخنان تند بین ماکرون و اردوغان از جمله عواملی بود که روحیه همبستگی ناتو را تضعیف می‌کرد. او می‌گوید: «ماکرون می‌خواست با انتقاد از اردوغان، به عنوان مدافع جمهوری سکولار ظاهر شود. با این حال، اردوغان از این درگیری برای تقویت تصویر خود به عنوان یک رهبر مهم جهان اسلام استفاده کرد».

ترکیه و بحران سوئد و فنلاند

در سال 2022 میلادی، اردوغان تهدید کرد که درخواست عضویت سوئد و فنلاند در ناتو را وتو می‌کند. چرا که از دید اردوغان، این دو کشور اروپایی به پ.ک.ک و ی.پ.گ، فضای فعالیت تشکیلاتی داده بودند.

استولتنبرگ آخرین دیدار خود با اردوغان را اینگونه توصیف می‌کند: «من نگران بودم مبادا اردوغان به خاطر خستگی یا گرسنگی میز را ترک کند. پرسیدم، چیزی میل دارید؟ قهوه، ساندویچ؟ لبخندی زد و گفت: من آدم سطح پایینی نیستم. در نهایت ما متن بلندی نوشتیم که در آن، سوئد و فنلاند اعلام کردند از سازمان‌هایی که تهدیدی برای امنیت ملی ترکیه هستند، حمایت نخواهند کرد. اردوغان متن را سه بار خواند، سپس سرش را بالا آورد و گفت: قبوله».

متحدی دشوار، شریکی ضروری

استولتنبرگ در پایان کتاب خود، ترکیه را «متحدی دشوار، اما کشوری ضروری برای ناتو» توصیف می‌کند. او می‌گوید: «همکاری با اردوغان همیشه آسان نبود. اما ناتو بدون ترکیه، ائتلافی ناقص خواهد بود. ترکیه متحد بسیار مهمی برای ناتو است: جغرافیا، ظرفیت نظامی و نقش منطقه‌ای این کشور، برای ما مهم هستند. ترکیه دومین ارتش بزرگ در اتحاد ناتو را دارد و در عملیات‌های منطقه‌ای عراق، سوریه، دریای سیاه، نقش‌های کلیدی ایفا می‌کند و میزبان زیرساخت‌های حیاتی ناتو است. بنابراین معماری امنیتی ناتو اساساً به یک ترکیه قوی بستگی دارد. اگر به درستی به نقشه نگاه کنید، اهمیت ترکیه را درک خواهید کرد. همه متحدان از عملیات ترکیه در سوریه انتقاد کرده‌اند، اما هیچ‌کدامشان، جایگاه ترکیه در ناتو را زیر سوال نبرد. ترکیه با اجازه دادن به متحدانش برای استفاده از پایگاه‌هایشان، به مبارزه علیه داعش پیوست. پس عضویت و نقش ترکیه حتی در لحظات اختلاف نیز غیرقابل انکار است. ما بدون ترکیه در امان نیستیم. تضمین امنیت قاره اروپا بدون ترکیه در جنوب، نروژ در شمال و ایالات متحده، کانادا و بریتانیا در غرب، غیرممکن است. بدون شک، ناتو بدون ترکیه از ضعف رنج خواهد برد».

استولتنبرگ در کتاب خاطرات خود، همچنین از پیشرفت صنایع دفاعی ترکیه در حوزه پهپادها، جت‌های جنگنده و قابلیت‌های پیشرفته تمجید کرده و خواستار حذف موانع صادرات محموله‌های دفاعی و تسلیحاتی به ترکیه بوده است.

استولتنبرگ بر این بارو است که ارزش استراتژیک ترکیه دلیلی مهمی برای ماندن این کشور در اتحاد ناتو است. اما او همچنین اصرار دارد که ترکیه به تعهدات ناتو (هزینه‌های دفاعی، قابلیت همکاری، ارزش‌ها، حذف موانع تجاری) پایبند باشد. او این رابطه را به عنوان رابطه‌ای مبتنی بر مشارکت و مذاکره در نظر می‌گیرد.

خاطرات استولتنبرگ، ترکیه را به عنوان یک متحد استراتژیک توصیف کرده که گاهی اوقات آزاردهنده است. او در پاسخ به تحلیلگرانی که خواستار آن شده‌اند که ترکیه به خاطر همسویی با روسیه از ناتو کنار نهاده شود، با دیدگاهی عملگرایانه این نظریه را رد کرده و بر این مساله پافشاری کرده که ناتو، باید در استراتژی کلان خود، به موقعیت جغرافیایی حساس ترکیه بنگرد و حتی در صورت عدم همسویی سیاسی، چنین متحدی را کنار نگذارد.
انتهای پیام/