در شرایطی که ناوگان بین‌شهری ایران سال‌هاست با کمبود نوسازی، فرسودگی گسترده و وابستگی به چند برند محدود مواجه بوده، ورود این اتوبوس می‌تواند هم امیدی تازه ایجاد کند و هم پرسش‌های مهمی در زمینه کیفیت، خدمات و اقتصاد عملیاتی پیش روی فعالان صنعت بگذارد.

معرفی فنی و تعیین جایگاه در بازار جهانی

الیت استار از شرکت آسیا استار یک اتوبوس ۱۲ متری است که در بازار چین به‌عنوان محصول میان‌رده صادراتی عرضه می‌شود. این مدل طولی نزدیک به ۱۲ متر، عرضی در حدود ۲۵۵۰ میلی‌متر و ارتفاعی بیش از ۳۸۰۰ میلی‌متر دارد و ظرفیت آن برای ۴۹ مسافر به همراه راننده و کمک‌راننده طراحی شده است.

تایرهای بزرگ با استانداردهای جهانی، سیستم تعلیق بادی و بدنه‌ای با طراحی نزدیک به محصولات اروپایی، از جمله ویژگی‌هایی است که سازنده برای آن تبلیغ می‌کند.

موتور این اتوبوس از خانواده وی‌چای (Weichai) انتخاب شده و در نسخه‌های صادراتی با توان نزدیک به ۳۳۰ اسب‌بخار و گشتاور بالا ارائه می‌شود. در برخی منابع به گیربکس‌های دستی و اتوماتیک ساخت شرکت‌های داخلی چین یا شرکای اروپایی اشاره شده که بسته به سفارش مشتری قابل انتخاب هستند.

چنین مشخصاتی نشان می‌دهد این خودرو در کلاس اتوبوس‌های میان‌رده قرار می‌گیرد و نه یک محصول لوکس پرهزینه، بلکه مدلی است که بیشتر برای نیاز ناوگان‌های عمومی طراحی شده است.

طراحی و امکانات رفاهی برای مسافر

یکی از مواردی که الیت استار در تبلیغات خود بر آن تاکید می‌کند، طراحی مدرن بیرونی و داخلی این اتوبوس است. گفته می‌شود طراحی بدنه با همکاری استودیوی ایتالیایی «پینین فارینا» انجام گرفته تا ظاهر خودرو بتواند با رقبای اروپایی رقابت کند.

چراغ‌های کشیده، خطوط ساده و مدرن و نمای جلو جذاب، همگی نشان‌دهنده تلاشی است برای این‌که این محصول در نگاه نخست متفاوت از اتوبوس‌های سنتی چینی به‌نظر برسد.

داخل کابین نیز امکان چینش متنوع صندلی‌ها وجود دارد و سیستم تهویه‌مطبوع قوی، نمایشگرهای چندرسانه‌ای و نورپردازی داخلی بخشی از امکانات اعلام‌شده است. با این حال تجربه نشان می‌دهد ارزیابی واقعی این امکانات تنها زمانی ممکن است که در شرایط آب‌وهوایی کشور آزمایش شوند. دوام تهویه در تابستان‌های خوزستان یا کیفیت عایق صدا در جاده‌های کوهستانی شمال کشور چیزی نیست که صرفا از روی بروشور قابل سنجش باشد.

قوای محرکه، ایمنی و استانداردها

در بخش فنی، موتورهای وی‌چای WP۱۰ از شناخته‌شده‌ترین پیشرانه‌های تجاری چین هستند که پیش‌تر در کامیون‌ها و اتوبوس‌های صادراتی نیز استفاده شده‌اند. نسخه‌های جدید این موتور بر اساس استانداردهای آلایندگی یورو ۵ و یورو ۶ تولید می‌شوند؛ اما بسته به قرارداد صادراتی ممکن است نسخه‌های پایین‌تر هم عرضه شوند.

این نکته برای بازار ایران بسیار حیاتی است؛ زیرا هرگونه اختلاف میان استاندارد آلایندگی موتور وارداتی با قوانین سازمان ملی استاندارد و سازمان محیط‌زیست می‌تواند به‌مانع جدی در شماره‌گذاری و بهره‌برداری تبدیل شود.

از منظر ایمنی، سازنده بر استفاده از سیستم ترمز بادی دوبل، سیستم اطفای حریق در موتورخانه و تعلیق بادی تمام‌عیار تاکید کرده است. این‌ها امکاناتی هستند که در صورت کیفیت مناسب می‌توانند سطح ایمنی سفرهای بین‌شهری را بهبود دهند. اما همان‌طور که تجربه نشان داده، کیفیت مونتاژ، دوام لوله‌کشی‌ها، شیرها و حتی سنسورها تعیین می‌کند که آیا این امکانات در عمل قابل اعتماد هستند یا خیر.

خدمات پس از فروش و تامین قطعات؛ آزمون اصلی در کشور

واقعیت این است که حتی بهترین اتوبوس‌ها بدون پشتیبانی قطعات و شبکه خدمات پس از فروش، در کوتاه‌مدت به کابوسی برای مالکان و رانندگان تبدیل می‌شوند.

ورود الیت ‌استار به گمرک ایران خبر خوبی است؛ اما پرسش اصلی این‌جاست که چه شبکه‌ای برای تامین قطعات یدکی، آموزش تعمیرکاران و ارائه خدمات ضمانت ایجاد خواهد شد؟ تجربه تلخ برخی برندهای وارداتی در سال‌های گذشته نشان داده است که عدم دسترسی سریع به قطعات مصرفی مانند لنت‌ترمز، فیلترها یا قطعات بدنه می‌تواند به زمین‌گیر شدن ناوگان منجر شود. بنابراین موفقیت یا شکست این اتوبوس در ایران بیش از هر چیز وابسته به ایجاد یک «زنجیره‌تامین لوازم‌یدکی» کارآمد خواهد بود.

اقتصاد بهره‌برداری؛ قیمت خرید در برابر هزینه مالکیت

یکی از دلایل توجه به اتوبوس‌های چینی، قیمت خرید پایین‌تر آن‌ها در مقایسه با رقبای اروپایی است. اما آن‌چه تعیین‌کننده سود یا زیان واقعی برای شرکت‌های مسافربری است، هزینه کل مالکیت در طول چند سال است.

مصرف سوخت واقعی در مسیرهای طولانی، دوام گیربکس و موتور، نیاز به تعمیرات اساسی، طول عمر قطعات مصرفی و حتی میزان رضایت مسافران عواملی هستند که می‌توانند هزینه‌های پنهان یا آشکار ایجاد کنند. اگرچه قیمت اولیه الیت استار جذاب به‌نظر می‌رسد، اما تنها آزمایش‌های میدانی نشان خواهد داد که آیا این مدل از نظر اقتصادی هم‌رده رقبای اروپایی یا مونتاژی عمل می‌کند یا خیر.

پیامدهای ورود به بازار

ورود نخستین محموله این اتوبوس‌ها به گمرک ایران، می‌تواند آغازگر رقابتی تازه در بازار اتوبوس‌های مسافری باشد. در شرایطی که شرکت‌های داخلی به دلیل مشکلات تولید و هزینه‌های بالا توان پاسخ‌گویی کامل به‌تقاضا را ندارند، ورود یک برند جدید می‌تواند به‌کاهش فشار و ایجاد تنوع کمک کند.

اما از سوی دیگر، اگر خدمات پس از فروش و کیفیت فنی در سطح مطلوب نباشد، این ورود به‌جای فرصت، به‌تهدیدی تازه برای بازار تبدیل خواهد شد. درواقع سرنوشت الیت استار در ایران نه به طراحی زیبا و نه به تبلیغات، بلکه به کیفیت عملکرد در جاده‌ها و پشتوانه خدمات وابسته است.

فرصتی نو همراه با هشدار

الیت استار اکنون با ورود نخستین محموله به گمرک، یک قدم به حضور در جاده‌های ایران نزدیک‌تر شده است. این اتوبوس از نظر طراحی و مشخصات فنی می‌تواند پاسخی به نیاز بازار فرسوده کشور باشد و ظرفیت لازم برای مسیرهای بین‌شهری را دارد. اما آن‌چه اهمیت بیشتری دارد، فراهم کردن زیرساخت‌های خدمات پس از فروش، تامین قطعات و آموزش نیروی انسانی است.

بدون این پیش‌شرط‌ها، ورود این مدل می‌تواند به تکرار تجربه‌های تلخ گذشته ختم شود. از این رو معرفی آن باید همراه با هشدار و دقت باشد، تا تصمیم‌گیران صنعت حمل‌ونقل و مالکان ناوگان، انتخابی آگاهانه داشته باشند.