برترین‌ها: این روزها عبارت "موشک تاماهاوک" در موتورهای جستجوگر به وفور سرچ می‌شود. موشک‌هایی که به گفته ترامپ در جنگ 12روزه هم به ایران شلیک شده و قرار بوده تا  اوکراین هم تعدادی از آن را دریافت کند تا مواضع روسیه را با آن هدف قرار دهد.اما چه چیزی این موشک را تا این حد مهم جلوه داده است؟

تاماهاوک دقیقا چیست؟

تاماهاوک نوعی موشک کروز دوربرد است که با موتور جت کار می‌کند و از طریق سامانه جی‌پی‌اس داخلی هدایت می‌شود. این موشک‌ها ساخته‌ شرکت آمریکایی ریتیون (Raytheon) هستند و ارتش‌های آمریکا، بریتانیا، استرالیا و هلند از آن‌ها استفاده می‌کنند. قیمت هر موشک حدود ۱.۳ میلیون دلار و طول آن حدود شش متر است و کلاهکی به وزن ۴۵۰ کیلوگرم دارد. نسخه‌های جدید آن می‌توانند در نزدیکی هدف «در حالت انتظار» (loiter) باقی بمانند و حتی حین پرواز برای یک هدف جدید برنامه‌ریزی مجدد شوند.

چرا موشک‌های تاماهاک مهم هستند؟

از زمان طراحی اولیه، بیش از دوازده گونه و نسخه ارتقایافته از این موشک توسعه یافته‌اند، ازجمله پیکربندی‌های پرتاب از هوا، زمین و زیردریایی، با تسلیحات متعارف و هسته‌ای. تاریخچهٔ تولید تاماهاک شامل تغییراتی بوده است: در دهه ۱۹۷۰، جنرال داینامیکس تنها تأمین‌کنندهٔ آن بود. بین سال‌های ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۴، مک‌دانل داگلاس تنها سازندهٔ موشک شد و نسخه‌های بلوک ۲ و ۳ را تولید کرد و بسیاری از موشک‌ها را به مشخصات بلوک ۳ بازتولید نمود. در سال ۱۹۹۴، هیوز که در سال ۱۹۹۲ بخش موشکی جنرال داینامیکس را خریداری کرده بود، با شکست دادن مک‌دانل داگلاس، به تنها تأمین‌کنندهٔ تاماهاک تبدیل شد.

از ۱۹۹۵ تا زمان خرید هیوز توسط ریتیون در سال ۱۹۹۷، تولید موشک توسط یک سرمایه‌گذاری مشترک میان هیوز و ریتیون انجام شد، و پس از آن، ریتیون تنها تولیدکنندهٔ این موشک شد. در سال ۲۰۱۶، وزارت دفاع ایالات متحده ۱۴۹ موشک تاماهاک بلوک ۴ را به ارزش ۲۰۲٫۳ میلیون دلار خریداری کرد. تا تاریخ ۲۰۲۴، ریتیون همچنان تنها تولیدکنندهٔ گونه‌های دریاییِ غیرهسته‌ای تاماهاک باقی مانده است.

گونه‌ها و ارتقاءهای مختلف این موشک

بی‌جی‌ام-۱۰۹ای موشک تهاجم زمینی تاماهاک – هسته‌ای (TLAM-N) با کلاهک هسته‌ای W80. بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳ از خدمت خارج شد. گزارش‌هایی در اوایل ۲۰۱۸ حاکی از آن است که نیروی دریایی آمریکا در حال بررسی بازگرداندن نوعی نامشخص از موشک کروز هسته‌ای به خدمت است.

آرجی‌ام/یوجی‌ام-۱۰۹بی موشک ضدکشتی تاماهاک (TASM) – گونهٔ موشک ضدکشتی با سامانهٔ آشیانه‌یابی راداری فعال؛ در سال ۱۹۹۴ از خدمت خارج شد و به نسخهٔ بلوک ۴ تبدیل گردید.

بی‌جی‌ام-۱۰۹سی موشک تهاجم زمینی تاماهاک – متعارف (TLAM-C) با کلاهک یکپارچه. در ابتدا از کلاهک اصلاح‌شدهٔ بولپاپ استفاده می‌کرد.

بی‌جی‌ام-۱۰۹دی موشک تهاجم زمینی تاماهاک – پخش‌کننده (TLAM-D) با بمب خوشه‌ای.

کیت ۲ موشک تهاجم زمینی تاماهاک – با کلاهک خاصی برای از کار انداختن شبکه برق؛ نخستین‌بار در جنگ خلیج فارس به‌کار رفت.

آرجی‌ام/یوجی‌ام-۱۰۹ئی موشک تهاجم زمینی تاماهاک (TLAM-E بلوک ۴) – نسخهٔ بهبود یافتهٔ TLAM-C همچنین با نام «تاکتیکال تاماهاک» شناخته می‌شود.

بی‌جی‌ام-۱۰۹جی گریفون موشک کروز پرتاب‌شونده از زمین (GLCM) – با کلاهک هسته‌ای W84؛ در سال ۱۹۹۱ و در پی اجرای پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد از خدمت خارج شد.

ای‌جی‌ام-۱۰۹اچ/ال موشک هواپرتاب میان‌برد سطح‌به‌سطح (MRASM) – یک موشک کروز هواپایه با برد کوتاه‌تر، پیشرانه توربوجت و کلاهک متعارف غیرهسته‌ای که برای نیروی هوایی و نیروی دریایی ایالات متحده طراحی شده بود. مدل AGM-109H برای نیروی هوایی (طول: ۵٫۸۴ متر (۱۹ فوت ۲ اینچ)) دارای هدایت میانی TERCOM و هدایت پایانی DSMAC، و محمولهٔ بمب‌های خوشه‌ای ضد باند برای حمله به فرودگاه‌ها بود. AGM-109L برای نیروی دریایی (طول: ۴٫۸۷ متر (۱۶ فوت ۰ اینچ)) با کلاهک یکپارچه برای حمله به کشتی‌ها یا اهداف زمینی مهم، مجهز به جستجوگر فروسرخ تصویری و پیوند داده. هرگز وارد خدمت نشد، هزینهٔ هر فروند:  دلار آمریکا۵۶۹٬۰۰۰ دلار (۱۹۹۹).

موشک‌های کروز پرتاب‌شونده از زمین بی‌جی‌ام-۱۰۹جی گریفون (GLCM) و پرتابگرهای کامیون‌مانند آن‌ها در پایگاه‌هایی در اروپا مستقر بودند؛ اما برای پایبندی به پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد سال ۱۹۸۷ از خدمت خارج شدند.بسیاری از گونه‌های ضدکشتی در پایان جنگ سرد به موشک‌های تهاجم زمینی (TLAM) تبدیل شدند. موشک‌های بلوک ۳ TLAM که در سال ۱۹۹۳ وارد خدمت شدند، با بهره‌گیری از موتورهای جدید توربوفن خود توان پرواز در برد بلندتر را دارند، و با استفاده از گیرنده‌های سامانه موقعیت‌یاب جهانی (GPS) می‌توانند با دقت بیشتری هدف را بزنند.

موشک‌های TLAM-C بلوک ۳ همچنان سامانهٔ ناوبری همبستگی صحنهٔ دیجیتال (DSMAC) نسخهٔ دوم را حفظ کرده‌اند که سه شیوهٔ ناوبری را ممکن می‌سازد: تنها با GPS، که برنامه‌ریزی سریع مأموریت را ممکن می‌کند اما کمی از دقت کاسته می‌شود؛ تنها با DSMAC، که برنامه‌ریزی بیشتری نیاز دارد اما دقت برخورد در مرحلهٔ پایانی بهتر است؛ و ترکیب DSMAC II و GPS که بالاترین دقت را به همراه دارد.

موشک‌های TLAM بلوک ۴ دارای موتور توربوفن بهبودیافته هستند که مصرف سوخت بهینه‌تری دارند و توانایی تغییر سرعت در حین پرواز را فراهم می‌کنند. همچنین، این موشک‌ها قابلیت چرخش در منطقهٔ نبرد (loitering) را دارند و مجهز به حسگرهای الکترواپتیکی هستند که امکان ارزیابی هم‌زمان از خسارات وارده را فراهم می‌سازد. موشک‌های بلوک ۴ می‌توانند در حین پرواز هدف جدیدی دریافت کنند و پیش از اصابت، تصویری را از طریق ماهوارهٔ مخابراتی ارسال کنند تا مشخص شود آیا موشک به هدف برخورد خواهد کرد و خسارت احتمالی چقدر خواهد بود.

تاثیر احتمالی در جنگ

کارشناسان می‌گویند هنوز زود است بتوان ارزیابی کرد که این سلاح‌ها چقدر در روند جنگ موثر خواهند بود. با این حال معتقدند هرچند تاماهاوک‌ها «سلاحی بسیار ارزشمندند»، لزوما «تغییردهنده‌ قواعد بازی» نخواهند بود. به باور آن‌ها، اوکراین می‌تواند از آن‌ها برای هدف قرار دادن زیرساخت‌های کلیدی روسیه در عمق خاک آن کشور از جمله انبارهای نفت، خطوط حمل‌ونقل، کارخانه‌‌های تولید پهپاد و مناطق لجستیکی پشت خط مقدم استفاده کند، اما حمله به مسکو اقدامی بی‌فایده و خطرناک خواهد بود، مگر اینکه هدفی سیاسی در میان باشد که آن‌ هم می‌تواند نتیجه‌ معکوس داشته باشد.

البته واکنش‌های مکرر روسیه به این شایعات نشان می‌دهد کرملین واقعا نگران است و هرچند دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، گفته که تاماهاوک‌ها «معادله جبهه‌ها را تغییر نمی‌دهند» هشدار داده که چنین اقدامی «افزایش شدید تنش‌ها» و از نظر روسیه «به‌شدت نگران‌کننده» است.