ناهید سبزیان در گفتگو با خبرنگار مهر با پرداختن به مضامین نورانی سوره مبارکه «عبس» با اشاره به اینکه سخن اصلی در این سوره با کسانی است که از سر کفران و حق‌پوشی خود را از هدایت کلام وحی بی‌نیاز می‌دانند، اظهار کرد: این سوره مبارکه در ابتدا افکار انسان‌ها را متوجه صحنه‌ای از زمان حیات پیامبر (ص) می‌کند که فردی در حضور حضرت نسبت به شخصی نابینا برخورد نامناسبی کرد و روی برگرداند که در اینجا خداوند اوامری برای رسولش دارد.

مدرس تدبر در قرآن کریم در چهارمحال و بختیاری با ذکر اینکه پیامبر (ص) مأموریت هدایت قرآنی انسان‌ها را دارند، ادامه داد: اگر کسانی با کبر و غرور این هدایت را نپذیرند، گام اول حضرت این است که بی‌توجهی کنند. انسان مستکبری که خود را از پیشگاه خدا بی‌نیاز می‌داند به قدری کم‌ارزش است که خدا در این آیات با یادآوری شأن کلام وحی، رسولش را از اصرار بر هدایتش باز می‌دارد.

توصیف قرآن درباره رفتار روی‌گردانان از هدایت کلام وحی

سبزیان با یادآوری اینکه هر انسانی خود باید متقاضی شنیدن و دریافت کلام خدا باشند، بیان کرد: در آیات آغازین سوره، زشتی رفتار روی‌گردانان از هدایت برجسته شده و کسی که طالب سخنان خدا نباشد طبعاً مطیع اوامر الهی نیز نیست.

وی اشاره آیات به نقش خداوند متعال در زندگی انسان‌ها را مورد تأکید قرار داد و اظهار کرد: به همه مراحل خلق، تقدیر الهی، رشد و توسعه و نیز مرگ انسان در این آیات اشاره می‌شود و هر انسان هوشمندی با مرور اینها باید اهل اطاعت شود.

سبزیان دقت انسان‌ها در چرخه غذا را از دیگر تذکرات این سوره مبارکه دانست و تصریح کرد: انسان باید در تهیه خوراک خود دقت نظر داشته و نقش ذات اقدس الهی را در این چرخه همواره مدنظر قرار دهد تا گرفتار حق‌پوشی و ناسپاسی نشود و حق بندگی را به جا بیاورد.

محکومیت سخت الهی برای روی‌گردانان از قرآن

این مدرس تدبر در قرآن کریم با بیان اینکه در طلیعه سوره افکار انسان به سمت ماجرایی در زمان حیات پیامبر (ص) معطوف می‌شود، افزود: در زمانی که حضرت مشغول رسالت خود مبنی بر معرفی و تبیین آیات وحی برای یک شخص بودند، فرد نابینایی وارد شد که این شخص از او روی برگرداند و از ادامه دریافت آیات سر باز زد. حضرت نیز تلاش می‌کرد تا این شخص را به سمت هدایت باز گرداند تا جایی که از فرد نابینا غافل ماند.

سبزیان ادامه داد: اینجاست که خداوند خطاب به رسولش امر می‌کند کسی که جایگاهش را چنان بالا ببیند که حضور تو را در کنار فرد نابینا تحمل نکند، زمینه پذیرش سخن حق را ندارد و لذا توجه پیامبر (ص) به هدایت حق‌جویان بر حق‌گریزان ارجحیت دارد.

وی با بیان اینکه انسانی که خود را بی‌نیاز از هدایت رسول خدا بداند محکوم است، افزود: رویگردانی این دست افراد از سخنان حضرت به مثابه رویگردانی از خداوند متعال است و لذا خدا رسولش را از ادامه هدایت چنین افرادی باز می‌دارد زیرا اینها نشان دادند که به خیال خودشان هیچ نیازی به تذکر و تصفیه و هدایت ندارند و پیامبر (ص) نیز برای اصلاح نشدن این قبیل افراد نزد خدا مواخذه نمی‌شود.

سبزیان اضافه کرد: در مقابل، خداوند به رسولش اعلام می‌کند که توجه به هدایت افراد روی‌گردان از سخن حق باعث غفلت از افرادی خواهد شد که واقعاً طالب سخن الهی و ایمان و معرفت هستند و با تلاش به سوی رسولش می‌آیند و نسبت به ذات اقدس الهی خشیت دارند.

جایگاه والای قرآن به بیان آیات سوره عبس

این مدرس قرآن کریم با تأکید بر یادآوری شأن و جایگاه والای قرآن کریم در این سوره، اظهار کرد: قرآن به تصریح خودش «إِنَّها تَذْکِرَةٌ» یعنی مایه بیداری فطرت بشر است و لذا اجباری در پذیرش آن نیست بلکه مقامش بس عظیم‌تر از آن است که به دست نااهلان بیفتد.

سبزیان ادامه داد: قرآن چنان جایگاه والایی دارد که برای مورد پذیرش قرار گرفتن از جانب روی‌گردانان سخن الهی سر خم نمی‌کند بلکه محتاجان و تشنگان باید خود را به ساحت والای کلام وحی برسانند و از آموزه‌های آن بهره‌مند شوند.

وی با تأکید بر اینکه در ادامه این سوره به موضوع ناسپاسی و نافرمانی انسان در برابر پروردگار متعال می‌پردازد، توضیح داد: این ناسپاسی درواقع خاستگاه اصلی انحراف انسان از مسیر هدایت الهی و دستیابی به سعادت است، انسانی که نسبت به جایگاه ذات اقدس الهی معرفت ندارد نیازی به هدایت و اطاعت نیز نخواهد دید.

یادآوری داستان آفرینش انسان در سوره عبس

سبزیان با تصریح اینکه در آیه «قُتِلَ الْإِنْسَانُ مَا أَکْفَرَهُ» انسان از جانب پروردگار مورد لعن و نفرین قرار می‌گیرد، ادامه داد: انسان حق‌پوش ناسپاسی که جایگاه پروردگار را در زندگی خود نادیده می‌گیرد باید هر چه زودتر جایگاه خود را بازیابد و به روشن‌بینی برسد تا از توبیخ خداوند نجات یابد.

وی با اشاره به یادآوری این بخش از سوره به داستان خلقت انسان که از نطفه‌ای ناچیز به وجود آمد، افزود: انسان باید به آفرینش خود بنگرد تا از کبر و غرور دست بکشد؛ انسان به خوبی می‌داند که در آفرینش خود و تعیین حد و حدود عالم نقشی نداشته و حتی هدایت تشریعی و تکوینی او نیز به دست خداوند است اما آشکارا نقش خدا را نادیده می‌گیرد و کفران می‌کند.

سبزیان با تأکید بر اینکه انسان بعد از زندگی در این دنیا به مرحله مرگ می‌رسد که به دست پروردگار است، گفت: خداوند انسان را می‌میراند و در قبر قرار می‌دهد اما انسانی که مرگ و قبر را می‌بیند باز هم روی‌گردان و سرسخت در برابر پذیرش هدایت است.

وی با تأکید بر اینکه مرگ دروازه ورود به سرای آخرت است، بیان کرد: انسان در قیامت به اراده و مشیت الهی مجدداً زنده می‌شود اما پرسش اینجاست انسانی که مبدأ و مقصد حیاتش به دست خداوند است چه جایی برای کفران و رویگردانی دارد و چرا نقش پروردگار را در تمام لحظه‌های زندگی نادیده می‌گیرد.

سبزیان با تصریح اینکه انسان باید قوه اختیار خود را کاملاً در راه شکرگزاری از خدا به کار بگیرد، افزود: با اینکه این مسیر کاملاً روشن و باز است اما برخی‌ها جا مانده و وامانده هستند و با این قبیل مصادیق، آیات میانی سوره مبارکه عبس در پی اثبات ناسپاسی و نافرمانی انسان نسبت به ساحت الهی است.

توصیه‌هایی درباره دقت در انتخاب خوراک

وی با بیان اینکه ادامه آیات ناظر بر تدبیر الهی در تغذیه و ادامه حیات انسان تشریح می‌کند، افزود: انسان در آیه «فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَیٰ طَعَامِهِ» ملزم می‌شود که در خوراک خود دقت نظر داشته باشد تا برایش روشن شود که مهم‌ترین نیازش تحت اراده و تدبیر الهی حاصل شده است.

سبزیان با یادآوری اینکه عالم هستی برای انسان هوشمند درس‌آموز است، توضیح داد: دقت و توجه انسان به سیر پیدایش نعمت‌ها، بارش باران، رویش انواع گیاهان و تغذیه انسان‌ها و حیوانات باعث پی بردن به حکمت و تدبیر الهی خواهد شد و مسیر پذیرش کلام وحی را در پرتو عقلانیت و تفکر هموار می‌کند.

این کارشناس مسائل دینی با اشاره به اینکه آیات پایانی سوره عبس به ترسیم صحنه‌هایی از قیامت و عاقبت کفران و نافرمانی انسان در قیامت را تذکر می‌دهد، ادامه داد: با برپا شدن قیامت، کسانی که دلخوش به دلبستگی‌های دنیوی بوده و با خیال راحت دچار کفر و نافرمانی بودند، در روز آخرت این دلبستگی‌ها هیچ کمکی به آنها نخواهد کرد، کسی به داد عزیزترین بستگانش هم نمی‌رسد و انسان‌های روی‌گردان از هدایت، راه فراری از عذاب الهی نخواهند یافت.

این فعال قرآنی چهارمحال و بختیاری بیان کرد: در این آیات از وضعیت هدایت‌یافتگان و پذیرندگان کلام وحی به میان نیامده و صرفاً عذاب و عاقبت کافران را برجسته می‌کند.

سبزیان در پایان با تأکید بر اینکه سوره مبارکه عبس پنج نکته راهبردی و کاربردی برای داشتن حیات طیبه انسان دارد، گفت: پرهیز از غفلت از نیازمندان، توجه به جایگاه والای قرآن، پرهیز از ناسپاسی، تأمل در خلقت انسان و تأمل در اخبار قرآن درباره قیامت در این سوره باید مورد دقت قرار گیرد.