اخبار شرکت ها - تا‌به‌حال با این صحنه روبه‌رو شده‌اید که قیمت بلیط هواپیما را صبح بررسی کنید و عصر با قیمتی کاملاً متفاوت مواجه شوید؟ یا دوستتان برای همان پروازی که شما در آن نشسته‌اید، هزینه‌ای بسیار کمتر پرداخت کرده باشد؟ نحوه محاسبه قیمت بلیط هواپیما یکی از الگوریتم‌های تجاری پیچیده‌ جهان است. این قیمت‌گذاری تصادفی نیست؛ بلکه از فرمولی چندلایه پیروی می‌کند که عواملی مختلفی را دربر می‌گیرد؛ از قیمت جهانی نفت گرفته تا روزی که تصمیم می‌گیرید بلیط بخرید.

درک این عوامل پنهان دانشی قدرتمند است. در این مقاله، قصد داریم رازهای پشت‌پرده قیمت‌گذاری پروازها را برایتان فاش کنیم. با شناخت این مکانیزم‌ها، دیگر مسافری معمولی نخواهید بود؛ بلکه به مسافری حرفه‌ای تبدیل می‌شوید که آگاهانه سفر می‌کند و می‌تواند با کمی برنامه‌ریزی، تا ۵۰ درصد در هزینه‌های سفرش صرفه‌جویی کند!

عوامل اصلی در تعیین قیمت پایه بلیط هواپیما

چرا قیمت بلیط هواپیما متفاوت است؟ جواب این سؤال در ترکیبی از عوامل ثابت و متغیر است که ایرلاین‌ها برای محاسبه هزینه نهایی هر صندلی از آن‌ها استفاده می‌کنند.

سوخت هواپیما؛ بزرگ‌ترین بخش هزینه

سوخت برای هواپیما مانند خون در رگ‌های آن است و گران‌ترین بخش عملیاتی پرواز محسوب می‌شود. بیش از ۲۶ درصد از قیمت نهایی که برای بلیط پرداخت می‌کنید، مستقیماً به هزینه سوخت جت (Jet Fuel) اختصاص دارد. این سوخت به‌دلیل نیاز به خلوص بسیار زیاد و نگه‌داری در دمای خاص و فرایندهای پیچیده پالایش، قیمتی بسیار گران‌تر از بنزین معمولی دارد. در شرایط تحریم، تأمین سوخت مرغوب برای ایرلاین‌های ایرانی به مشکلی بزرگ تبدیل شده است که مستقیماً بر قیمت پایه بلیط هواپیما تأثیر می‌گذارد. هرگونه نوسان در قیمت جهانی نفت به‌سرعت در قیمت بلیط‌ها منعکس می‌شود؛ به همین دلیل، قیمت‌ها هرگز ثابت نمی‌مانند.

تأثیر مسافت و مدت‌زمان پرواز

این یکی از عوامل بدیهی محاسبه قیمت است. هرچه فاصله بین مبدأ و مقصد بیشتر باشد، هزینه‌های عملیاتی پرواز نیز به همان نسبت افزایش می‌یابد. این هزینه‌ها شامل مصرف سوخت بیشتر و استهلاک بیشتر قطعات هواپیما و حقوق خدمه پرواز است. به‌عنوان مثال، قیمت بلیط هواپیما تهران مشهد که مسافتی حدود ۹۲۶ کیلومتری را پوشش می‌دهد، به‌طور طبیعی از پروازی کوتاه‌تر مانند تهران به اصفهان گران‌تر است. علاوه‌بر مسافت، مدت‌زمان پرواز بر قیمت‌گذاری تأثیر می‌گذارد؛ زیرا هر ساعت پرواز هزینه‌های جانبی مانند پذیرایی از مسافران و مصرف انرژی سیستم‌های داخلی هواپیما را به‌همراه دارد.

قانون عرضه و تقاضا؛ نبض بازار سفر

قیمت بلیط هواپیما به‌شدت تحت‌تأثیر قانون عرضه و تقاضا قرار دارد. ایرلاین‌ها از سیستم‌های هوشمندی برای پیش‌بینی تقاضا استفاده و قیمت‌ها را به‌صورت پویا تنظیم می‌کنند.

• فصل‌های اوج سفر (High Season): در دوره‌هایی مانند تعطیلات نوروز و تابستان، تقاضا برای سفر به اوج خود می‌رسد. با افزایش تقاضا، ایرلاین‌ها قیمت‌ها را افزایش چشمگیری می‌دهند.
• فصل‌های خلوت (Low Season): برعکس در اواسط پاییز یا پس‌از تعطیلات، تقاضا کاهش می‌یابد. در این زمان، شرکت‌های هواپیمایی برای پر‌کردن صندلی‌های خالی، تخفیف‌های زیادی ارائه می‌دهند. به همین دلیل، قیمت بلیط هواپیما اصفهان مشهد در فصل زمستان گاهی تا ۴۰ درصد ارزان‌تر از فصل بهار است.
• تأثیر رویدادهای خاص: رویدادهای مذهبی مانند اربعین و عید غدیر تقاضا برای پروازهای زیارتی به مشهد و نجف را افزایش درخورتوجهی می‌دهند. رویدادهای فرهنگی مانند کنسرت‌ها یا مسابقه‌های ورزشی بزرگ نیز قیمت بلیط به شهر میزبان را گاهی تا دو یا سه برابر بیشتر می‌کنند.

نوع ایرلاین و کلاس پروازی و نوع بلیط

سطح خدماتی که دریافت می‌کنید، تأثیر مستقیمی بر قیمت بلیط می‌گذارد.

نوع ایرلاین

شرکت‌های هواپیمایی پریمیوم مانند ماهان ایر به‌دلیل ارائه خدمات بهتر (پذیرایی و فضای پای بیشتر و انتخاب صندلی)، معمولاً قیمت‌های گران‌تری از ایرلاین‌های اقتصادی دارند.

کلاس پروازی

تفاوت قیمت بین کلاس‌های پروازی بسیار زیاد است. بیزینس کلاس با صندلی‌های راحت‌تر و پذیرایی ویژه و خدمات فرودگاهی اختصاصی، ممکن است تا سه برابر گران‌تر از کلاس اکونومی باشد. بلیط فرست کلاس نیز تجربه‌ای لوکس و بسیار گران‌قیمت است که برای خرید آن تا ده برابر قیمت اکونومی باید هزینه کرد.

بلیط سیستمی در مقابل چارتری

بلیط‌های سیستمی نرخ نسبتاً ثابتی دارند و خود ایرلاین‌ها می‌فروشند و امکان استرداد و تغییر تاریخ در آن‌ها آسان‌تر است. در‌مقابل، بلیط‌های چارتری را آژانس‌های مسافرتی پیش‌خرید می‌کنند و قیمت آن‌ها کاملاً به تقاضای لحظه‌ای بستگی دارد. به همین دلیل، بلیط‌های چارتری در ایام خلوت می‌توانند تا ۵۰ درصد ارزان‌تر باشند؛ اما معمولاً امکان استرداد ندارند.

عوامل پنهان در محاسبه قیمت بلیط

علاوه‌بر عوامل گفته‌شده، چندین عامل دیگر در پس‌زمینه بر قیمت نهایی بلیط تأثیر می‌گذارند. در ادامه، با این عوامل آشنا می‌شوید.

بهترین زمان برای خرید بلیط چه موقع است؟

زمان خرید بلیط یکی از عوامل تعیین‌کننده‌ است. تصور غلط رایج این است که هرچه زودتر بخرید، ارزان‌تر است. این موضوع همیشه درست نیست.

• قانون ۳ تا ۶ هفته: به‌طور کلی، بهترین زمان برای خرید بلیط پروازهای داخلی، ۳ تا ۶ هفته قبل‌از تاریخ سفر است. در این بازه زمانی، ایرلاین‌ها به دید کلی از میزان تقاضا رسیده‌اند و قیمت‌ها در سطح منطقی قرار دارند.
• روزهای هفته: سه‌شنبه و چهارشنبه معمولاً ارزان‌ترین روزها برای پرواز هستند؛ زیرا تقاضای سفرهای کاری و تفریحی در این روزها کمتر است. جمعه و یکشنبه نیز به‌دلیل سفرهای آخرهفته، گران‌ترین روزها محسوب می‌شوند.
• ساعت پرواز: پروازهای اول صبح (بسیار زود) و آخرشب معمولاً به‌دلیل تقاضای کمتر، ۱۵ تا ۲۰ درصد ارزان‌تر از پروازهای اواسط روز هستند.

اقتصاد و رقابت و هزینه‌های فرودگاهی

اقتصاد چطور می‌تواند بر قیمت‌‌ها تأثیر مستقیم بگذارد؟

شرایط اقتصادی

نوسان‌های نرخ ارز و تحریم‌ها تأثیر مستقیمی بر هزینه‌های ایرلاین‌ها می‌گذارند. ازآنجاکه بخش بزرگی از هزینه‌های نگه‌داری و تأمین قطعات هواپیما ارزی است، هرگونه تغییر در نرخ ارز به‌سرعت بر قیمت بلیط‌ها تأثیر می‌گذارد.

میزان رقابت

در مسیرهای پرترددی که چندین ایرلاین در آن فعال هستند (مانند تهران به مشهد)، رقابت برای جذب مسافر باعث کاهش قیمت‌ها و بهبود خدمات می‌شود. درمقابل، مسیرهای انحصاری معمولاً قیمت‌های گران‌تری دارند.

هزینه‌های جانبی

بخشی از قیمت بلیط شما صرف هزینه‌هایی می‌شود که مستقیماً به پرواز مربوط نیستند. این هزینه‌ها شامل عوارض فرودگاهی و مالیات بر ارزش افزوده (۹ درصد در ایران) و بیمه مسافرتی است که مجموعاً حدود ۱۵ درصد از قیمت پایه را تشکیل می‌دهند.

نقش الگوریتم‌های هوشمند در قیمت‌گذاری لحظه‌ای

شاید جالب باشد بدانید که در اغلب مواقع‌، قیمت بلیطی که مشاهده می‌کنید، عامل انسانی تعیین نکرده است. شرکت‌های هواپیمایی پیشرفته از الگوریتم‌های هوش مصنوعی و سیستم‌های قیمت‌گذاری پویا (Dynamic Pricing) استفاده می‌کنند. این سیستم‌ها به‌صورت لحظه‌ای میلیون‌ها داده را تحلیل می‌کنند؛ از تعداد جست‌وجو برای مسیری خاص و تعداد صندلی‌های باقی‌مانده گرفته تا قیمت‌گذاری رقبا و حتی سابقه جست‌وجوی شما. به همین دلیل، گاهی قیمت پروازها در چند دقیقه تغییر می‌کند. این الگوریتم‌ها با هدف به‌حداکثر‌رساندن سود ایرلاین طراحی شده‌اند و دلیل اصلی نوسان‌های شدید قیمت در بازار هستند.

جمع‌بندی

اکنون که با مکانیزم پیچیده قیمت‌گذاری بلیط هواپیما آشنا شدید، دیگر مسافر عادی نیستید؛ بلکه مسافری هستید که می‌داند قیمت‌ها تصادفی نیستند و با آگاهی از قوانین بازی، می‌تواند بهترین تصمیم را بگیرد. فراموش نکنید که انعطاف‌پذیری در انتخاب تاریخ و ساعت سفر، بزرگ‌ترین ابزار شما برای پیدا‌کردن بلیط ارزان است. با مقایسه قیمت‌ها در روزهای مختلف هفته و انتخاب ایرلاین‌های اقتصادی و خرید بلیط در بازه زمانی مناسب، هزینه‌های سفر خود را می‌توانید بهتر مدیریت کنید.