گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم- اندیشکده مطالعات امنیتی اتحادیه اروپا (EUISS) در تحلیل خود با عنوان «اسرائیل و ایران در آستانه جنگ: جلوگیری از جنگ بعدی»، به بررسی پیامدهای جنگ 12 روزه ژوئن 2025 بین ایران و اسرائیل، عوامل زمینه‌ساز آن، و راهکارهای دیپلماتیک برای جلوگیری از تشدید تنش‌ها پرداخته است.

این گزارش بر ناکارآمدی گزینه نظامی علیه ایران به‌عنوان راه‌حلی پایدار برای مهار برنامه هسته‌ای ایران و از بین بردن تنش‌های منطقه‌ای تأکید ویژه‌ای دارد و دیپلماسی را به‌عنوان جایگزینی مؤثرتر پیشنهاد می‌کند.

این اندیشکده اروپایی جنگ 12 روزه ژوئن 2025 را نقطه عطفی در روابط ایران و اسرائیل می‌داند که در آن تابوی جنگ میان ایران و اسرائیل شکسته شد. این درگیری که با حمایت ایالات متحده انجام گرفت، نتیجه تغییر استراتژی اسرائیل به رویکرد تهاجمی‌تر پس از عملیات طوفان‌الاقصی و بازگشت دونالد ترامپ به قدرت بود.

اسرائیل با حملات گسترده به تأسیسات هسته‌ای، نظامی و انرژی ایران و ایران با پاسخ موشکی به پایگاه‌های نظامی اسرائیل و پالایشگاه نفت حیفا، وارد یک رویارویی مستقیم شدند. اندیشکده اروپایی ادعا می‌کند این جنگ با یک توقف شکننده و بدون آتش‌بس رسمی پایان یافت، اما خطر درگیری مجدد همچنان بالاست.

این اندیشکده در تحلیل خود تأکید می‌کند که حملات نظامی اگرچه برنامه هسته‌ای ایران را موقتاً متوقف کرد اما راه‌حلی پایدار نیست و هزینه‌های سنگینی به همراه دارد. EUISS پیشنهاد می‌کند که اتحادیه اروپا و تروئیکای اروپایی (بریتانیا، فرانسه، آلمان) باید با میانجی‌گری و همکاری با کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس از تشدید تنش‌ها جلوگیری کنند.

 EUISS با استدلال‌های متعدد خاطرنشان می‌کند که گزینه نظامی علیه ایران نه‌تنها به اهداف استراتژیک خود دست نیافته بلکه خطراتی جدی برای ثبات منطقه‌ای و جهانی به همراه دارد. دلایلی که این اندیشکده برای ناکارآمدی گزینه نظامی ارائه می‌دهد در زیر آورده شده است.

تأخیر موقت در برنامه هسته‌ای ایران

حملات ژوئن 2025 به تأسیسات هسته‌ای ایران غنی‌سازی اورانیوم را به‌طور موقت متوقف کرد، اما EUISS تأکید می‌کند که این توقف تنها برای یک یا دو سال پایدار خواهد بود. این در حالی است که توافق هسته‌ای 2015 (برجام) توانست بدون شلیک حتی یک گلوله، برنامه هسته‌ای ایران را به مدت مشابهی محدود کند و تازه این آمریکا بود که با نقض توافق ایران را به سمت پیشبرد برنامه هسته‌ایش سوق داد.

اندیشکده اروپایی در ادامه بر مبنای ادعاهای اثبات‌نشده نوشته عدم شفافیت درباره محل نگهداری 400 کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده ایران و کاهش نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به دلیل محدودیت‌های اعمال‌شده توسط ایران، خطر پیگیری مخفیانه برنامه تسلیحاتی را افزایش داده است. این اندیشکده ادعا کرده این امر می‌تواند نتیجه معکوس حملات نظامی باشد.

هزینه‌های سنگین مالی و انسانی

- جنگ 12 روزه هزینه‌های هنگفتی برای اسرائیل و ایالات متحده به همراه داشت. به گفته EUISS، حدود یک‌چهارم ذخایر موشک‌های رهگیر پیشرفته آمریکا در این درگیری مصرف شد. این تخلیه منابع، توانایی آمریکا و اسرائیل را در برابر تهدیدات آینده تضعیف کرده است.

- تلفات انسانی نیز قابل‌توجه بود: به نوشته اندیشکده اروپایی اسرائیل 28 کشته و ایران بیش از 1000 کشته گزارش کرد، و هزاران نفر بی‌خانمان شدند. این خسارات انسانی و مادی نشان‌دهنده هزینه بالای گزینه نظامی در مقایسه با دستاوردهای محدود آن است.

افزایش خطر تنش‌های منطقه‌ای

حملات اسرائیل به قطر و هدف قرار دادن تأسیسات غیرنظامی در ایران، مانند پالایشگاه نفت، نشان داد که تشدید درگیری می‌تواند کل منطقه را درگیر کند. حمله ایران به پایگاه العدید در قطر نیز پیامی بود که ادامه جنگ هزینه‌هایی برای آمریکا و متحدان عربش در پی خواهد داشت.

 EUISS هشدار می‌دهد که جنگ بعدی می‌تواند به مسیرهای حیاتی انرژی مانند تنگه هرمز و دریای سرخ، آسیب برساند و اقتصاد جهانی را مختل کند. این مخاطرات، گزینه نظامی را به راهکاری پرریسک و غیرقابل پیش‌بینی تبدیل می‌کند.

عدم دستیابی به اهداف استراتژیک

برخلاف ادعای ترامپ مبنی بر «نابودی» برنامه هسته‌ای ایران، EUISS معتقد است که موفقیت استراتژیک این حملات نامشخص است. ایران همچنان توانایی موشکی خود را حفظ کرده و با حمایت احتمالی روسیه و چین در حال بازسازی دفاع هوایی و ذخایر موشکی خود است.

به نوشته این اندیشکده، عدم وجود مذاکرات معنادار بین آمریکا و ایران پس از جنگ و اصرار احتمالی آمریکا بر تسلیم کامل ایران به بن‌بست دیپلماتیک منجر شده است. اندیشکده مطالعات امنیتی ادعا می‌کند این امر خطر ازسرگیری برنامه هسته‌ای ایران در سایت‌های مخفی را افزایش می‌دهد.

تأثیرات منفی بر متحدان منطقه‌ای

حملات اسرائیل به قطر و تداوم بمباران‌ها در سوریه نشان داد که کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس نمی‌توانند به چتر امنیتی آمریکا تکیه کنند. این امر باعث شده است که کشورهای شورای همکاری به دنبال تنوع‌بخشی به شرکای دفاعی خود (مانند پاکستان، ترکیه و مصر) باشند، که نشانه‌ای از کاهش اعتماد به راهکارهای نظامی تحت رهبری آمریکا است.

پیشنهادهای دیپلماتیک اندیشکده مطالعات امنیتی

اندیشکده EUISS با توجه به محدودیت‌های گزینه نظامی، بر لزوم بازگشت به دیپلماسی تأکید می‌کند. این اندیشکده نوشته اتحادیه اروپا به همراه سه کشور اروپایی و کشورهای دیگری نظیر سوئیس و نروژ باید دیپلماسی رفت و برگشتی را بین ایران، اسرائیل و کاخ سفید تقویت کنند. گام‌های کوچک و متقابل، مانند توقف اجرای تحریم‌های نفتی در ازای توقف غنی‌سازی، می‌تواند تنش‌ها را کاهش دهد.

راهکار دیگر این اندیشکده ایجاد یک چارچوب مشترک میان اتحادیه اروپا و تروئیکای اروپایی از یک سو و تروئیکای عربی (عربستان، امارات و قطر) و شورای همکاری خلیج فارس از سوی دیگر است. این چارچوب می‌تواند برای مدیریت بحران‌های منطقه‌ای و جلوگیری از جنگ کمک کند.

اندیشکده اروپایی همچنین خواستار تشویق ایران به همکاری مجدد با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای شفافیت درباره ذخایر اورانیوم شده‌اند. آنها همچنین پیشنهاد می‌دهند اروپا،  آمریکا و اسرائیل را از حملات بیشتر به ایران بازدارند تا فضا برای مذاکرات حفظ شود.

اندیشکده مطالعات امنیتی اتحادیه اروپا در این تحلیل به‌وضوح استدلال می‌کند که گزینه نظامی علیه ایران نه‌تنها راه‌حلی پایدار برای مهار برنامه هسته‌ای این کشور نیست، بلکه هزینه‌های سنگین مالی، انسانی و منطقه‌ای به همراه دارد و می‌تواند به تشدید تنش‌ها و بی‌ثباتی بیشتر منجر شود. در مقابل، دیپلماسی چندجانبه با مشارکت اروپا و کشورهای منطقه می‌تواند راهکاری مؤثرتر برای مدیریت بحران و جلوگیری از جنگ بعدی باشد. EUISS با تأکید بر تجربه موفق برجام، خواستار بازگشت به مذاکرات و ایجاد اعتماد متقابل برای کاهش خطرات یک درگیری گسترده‌تر است.

انتهای پیام/