به گزارش خبرنگار مهر، کارشناسان گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مطالبی درباره انتخاب واژه‌ها و سابقه واژه‌های پیشنهادی در فضای مجازی منتشر می‌کنند که برای آشنایی با تاریخ و سابقه واژه‌گزینی روشنگر و جالب است. امروز نیز به ‌مناسبت سالگرد پرتاب نخستین ماهواره جهان، به روند انتخاب واژه ماهواره پرداخته‌اند:

ماهوار/ماهواره: واژه‌ای قدیمی به‌معنی «مانند ماه» و همچنین «دستمزد ماهانه» است: «اینک آنجا اداره‌ای دارم/ مختصر ماهواره‌ای دارم» (ادیب‌الممالک فراهانی).

اما کاربرد این واژه در معنای نوین ابتکار چه کسی بود؟

در سال ۱۹۵۷/۱۳۳۶ دانشگران شوروی سابق با پرتاب و قرار دادن دستگاهی در مدار زمین، عصر فضا را آغاز کردند. آنان برای نامیدن این وسیله، که مانند ماه به دور زمین می‌چرخید، از لفظی روسی به‌معنی «همسفر زمین» استفاده کردند که، به‌طور خلاصه، به‌صورت «اسپوتنیک» یا «همسفر» رواج یافت. زبان انگلیسی این نوع دستگاه را artificial satellite و سپس satellite به‌معنی «همراه» و «ملازم» خواند. البته کاربرد این واژه را در معنای سیاره‌ای که به دور سیاره‌ای دیگر می‌چرخد به یوهانس کِپلِر ستاره‌شناس نسبت داده‌اند که در قرن هفدهم میلادی از آن برای نامیدن قمرهای مشتری استفاده کرد.

در زبان فارسی ابتدا آن را «قمر مصنوعی» و «ماه مصنوعی» نامیدند و سپس، به گواه دکتر امیرحسین آریانپور (در کتاب نقدهایی بر زمینه جامعه‌شناسی)، لفظ «ماهواره» را دکتر محسن هشترودی (۱۲۸۶ – ۱۳۵۵)، ادیب و ریاضی‌دان، برای آن به‌کار برد. این واژه کوتاه‌تر به‌سادگی در فرایندهای اشتقاق و ترکیب به‌کار رفت و از رونق واژه‌های قبلی کاست.