آزاده بیات کارشناس صنعت اسباب‌بازی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: در حال حاضر، جریان تولید اسباب‌بازی در ایران وضعیت نسبتاً خوبی دارد و تولیدکنندگانی هستند که محصولات باکیفیتی ارائه می‌دهند. با این حال، جریان طراحی اسباب‌بازی هنوز نتوانسته اعتماد کامل تولیدکنندگان را جلب کند. این موضوع باعث شده تا کمتر از پتانسیل طراحان استفاده شود و بسیاری از تولیدات بر پایه کپی‌برداری از نمونه‌های موفق خارجی باشند، در حالی که امکان طراحی و تولید نمونه‌های داخلی باکیفیت نیز وجود دارد.

وی افزود: در حوزه بازی‌های رومیزی طی چند سال اخیر پیشرفت‌هایی دیده شده و طراحی بازی‌های جدید در این زمینه قوت گرفته است. اما در حوزه اسباب‌بازی همچنان ضعف‌های جدی وجود دارد. یکی از دلایل اصلی این مشکل، نبود تخصص لازم در طراحی مرتبط با فرآیند تولید است. دلیل دیگر به کمبود دانش تولیدکنندگان برمی‌گردد؛ دانش لازم برای شناخت و بهره‌گیری از بازیچه‌های بومی و الهام‌گیری از فرهنگ ایرانی. این مسئله باعث شده که کمتر شاهد تولیداتی باشیم که ریشه در فرهنگ و هویت داخلی داشته باشند.

مدیر موزه اسباب‌بازی گفت: یکی از مأموریت‌های موزه اسباب‌بازی دقیقاً در همین راستاست که می‌توان به ارتقای دانش طراحی و دعوت از طراحان و تولیدکنندگان برای شناخت بهتر بازیچه‌های بومی ایران اشاره کرد. هدف این است که آن‌ها به خلق آثار جدیدتر و معاصرتر ترغیب شوند. فرآیند کار نیازمند اتصال حلقه‌های مختلف و ایجاد یک جریان هماهنگ است، اما هنوز در این مسیر با چالش‌های زیادی مواجه هستیم. دو نکته‌ای که به آن اشاره کردم نشان‌دهنده برخی ابعاد از مشکلات موجود است که نیازمند توجه بیشتر هستند.

وی افزود: یکی از مسائل مهم در فرهنگ ما، نبود تصویرسازی‌های مناسب و دقیق از افسانه‌ها، اسطوره‌ها و قهرمانان ادبی و تاریخی است. با اینکه در داستان‌ها، ادبیات و اشعارمان تعداد زیادی شخصیت‌های برجسته داریم، اما این شخصیت‌ها اغلب به درستی تصویرسازی نشده‌اند. این موضوع به‌ویژه در صنعت طراحی اسباب‌بازی بسیار تأثیرگذار است.

بیات گفت: یک طراح اسباب‌بازی، علاوه بر درک فرم و کارکرد محصول، نیاز دارد تا به منابعی از شخصیت‌های دقیق و تصویرسازی‌شده دسترسی داشته باشد تا بتواند از آن‌ها استفاده کند. متأسفانه جریان فرهنگی ما که قابلیت تبدیل به اسباب‌بازی را داشته باشد، کمتر به‌طور جدی مورد توجه قرار گرفته است. برای بهبود این وضعیت، لازم است که حلقه‌های مختلف مرتبط با فرآیند طراحی و تولید اسباب‌بازی به هم متصل شوند؛ از تصویرسازان و طراحان صنعتی گرفته تا گرافیست‌ها و تولیدکنندگان.

وی افزود: طراحی اسباب‌بازی، یک حوزه میان‌رشته‌ای است که باید این افراد و تخصص‌ها را به یکدیگر مرتبط کند. مشکل کمبود اسباب‌بازی ایرانی تنها به تولیدکنندگان محدود نمی‌شود؛ بلکه مسئله اصلی نبود تعامل درست میان این حلقه‌هاست. اگر تصویرگران، طراحان و گرافیست‌ها با فراخوان‌هایی گرد هم آورده شوند، می‌توان شخصیت‌ها و اسطوره‌های تاریخی و ادبی را به گونه‌ای تصویرسازی کرد که برای نسل جدید جذاب و ارتباط‌پذیر باشند.

رستم هنوز تصویر محبوبی ندارد!

این کارشناس صنعت اسباب بازی گفت: برای مثال، سال‌هاست که روی شخصیت رستم در شاهنامه کار می‌شود، اما هنوز نتوانسته‌ایم به تصویری دست پیدا کنیم که هم محبوب باشد و هم نسل جوان بتواند با آن ارتباط برقرار کند. اگر چنین تصویری ایجاد شود، می‌توان از شاهنامه بی‌نهایت آثار هنری، کارت‌های بازی و حتی بازی‌های دیجیتال تولید کرد. توجه به این زنجیره همکاری میان رشته‌های مختلف می‌تواند نقش مهمی در تقویت هویت فرهنگی اسباب‌بازی‌ها ایفا کند.

وی افزود: یکی از نقاط ضعف اصلی که می‌توان به آن اشاره کرد، نبود دانش و پیوند مناسب در زنجیره‌های مرتبط با تولید است. این عدم اتصال باعث می‌شود در نهایت تولیدکننده در کانون انتقاد قرار گیرد و مورد پرسش باشد که چرا به‌جای تولید محصولات داخلی، به تولید کارهای خارجی می‌پردازد. اما باید توجه داشت که زیرساخت‌ها و بسترهای لازم هنوز فراهم نشده‌اند و نمی‌توان صرفاً لایه سطحی این موضوع را مورد سرزنش قرار داد.

بیات گفت: وقتی از یک برند اسباب‌بازی ایرانی می‌پرسند چرا محصول داخلی تولید نمی‌کند، باید ابتدا دید آیا شرایط مناسب برای این کار فراهم است یا نه. اگر تولیدکننده اعتماد داشته باشد که می‌تواند با یک طراح اسباب‌بازی، گرافیست یا تصویرساز همکاری کند تا شخصیتی خلق شود که با ذائقه و نیاز کودکان امروز سازگار باشد، چرا این کار را انجام ندهد؟ این فرایند باید حمایت شود تا تولیدکننده نیز بتواند از چنین پتانسیل‌هایی بهره ببرد.

وی ادامه داد: برای پیشرفت واقعی در این حوزه، نیاز به جریان‌های ترویجی وجود دارد که بتوانند به تقویت صنعت اسباب‌بازی کمک کنند. وقتی ما همچنان درگیر بازتولید و کپی از محصولات موجود در بازارهای جهانی هستیم، نمی‌توان انتظار خلق آثار بومی و منحصربه‌فردی داشت. در این مسیر، رسانه‌ها مانند روزنامه‌ها، رادیو و تلویزیون می‌توانند نقش پررنگی ایفا کنند. آن‌ها می‌توانند با دعوت از متخصصانی که آگاهی و دانش کافی در این زمینه دارند، به ترویج فرهنگ و شناخت نیازهای کودکان امروز کمک کنند.

مدیر موزه اسباب‌بازی گفت: اگرچه بازآفرینی بازی‌های بومی ارزشمند است، اما لازم است که این محصولات رنگ‌وبوی دنیای امروز کودکان را بگیرند و ارتباط مؤثری با آن‌ها برقرار کنند. مهم‌تر از همه، باید این نکته را به خاطر داشت که ناامیدی جایی در این مسیر ندارد. حتی اگر یک طرح با شکست مواجه شود، نباید دست کشید؛ بلکه لازم است به تلاش ادامه داد تا بتوانیم این حوزه را با انرژی بیشتر و آثاری پربارتر برای کودکان امروز توسعه دهیم و فضایی سرشار از خلاقیت و جذابیت برایشان ایجاد کنیم.