خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها؛ طرح توسعه بومگردی‌ها با هدف توانمندسازی اقتصادی خانوار روستایی و همچنین بست و گسترش گردشگری به روستاها نزدیک به یک دهه پیش به صورت جدی در دستور کار دولت قرار گرفت. این طرح می‌کوشید تا از ظرفیت خانه‌های روستایی بهره‌گیری کرده و در کنار توسعه گردشگری و ایجاد مقاصد جدید سعی کند در روستاها هم درآمد و اشتغال ایجاد کند.

این طرح مانند خیلی از طرح‌های دیگر حوزه اقتصاد روستایی و گردشگری بر روی کاغذ طرح بسیار خوبی بود اما در زمان اجرا به درستی اجرایی نشد تا اینکه بالاخره دولت به این نتیجه رسید که می‌بایست ضوابطی را برای این موضوع در نظر بگیرد.

اساساً بومگردی‌ها چه بودند و چطور اجرا شدند که حالا یاری‌شان با مشکلات عدیده‌ای روبرو هستند در این گزارش به موضوع بومگردی‌ها خواهیم پرداخت زیرساخت‌های توسعه گردشگری که ابتدا قرار بود روستاها را توانمند کند اما به مرور خودش به یک مشکل تبدیل شد.

ماهیت بومگردی‌ها

یک فعال حوزه گردشگری در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره اساس طرح بومگردی‌ها می‌گوید: عمده خانه‌های روستایی بزرگ اتاق‌هایی به نام اتاق مهمان دارند که در اغلب اوقات سال درب آنها بسته است و آن را برای مهمانان نگهداری می‌کنند. همانطور که در خانه‌های قدیمی خودمان هم این موضوع وجود داشت. در یک دهه پیش طرحی مطرح شد که خانواده‌های روستایی بتوانند از این اتاق‌های بلا استفاده خانه‌هایشان درآمد کسب کنند و نام آن را هم بومگردی روستایی گذاشتند.

مهدی صفری می گوید: این طرح در ابتدا دو محور اصلی داشت، نخست اینکه گردشگر را به روستاها بکشاند و دوم جامعه روستایی را توانمندسازی کند اما هدف اصلی این طرح در واقع اشتغال زایی در روستاها و توسعه گردشگری اقتصادی و کم هزینه بود زیرا تلاطم‌های اقتصادی سبب شده بود تا تقاضا برای سفر کاهش پیدا کند و هزینه سفر یک خانواده چهار نفره متوسط به شهری مثلاً مانند شیراز گاهی بیش از یک ماه حقوق یک کارمند را در پی داشت در نتیجه دولت با این طرح تلاش کرد تا گردشگری را هم ارزان کند.

وی با اشاره به اینکه خروج روستاها از بن بست دیگر موضوعی بود که در این طرح گنجانده شده بود، افزود: بر روی کاغذ این طرح بسیار عالی بوده و است. طرحی از جنس اسنپ البته در تمام دنیا هم نمونه‌های مشابه آن اجرا می‌شود همانطور که نمونه تاکسی اینترنتی دقیقاً همین محور را داشت یعنی اگر فردی مسیری را طی می‌کرد و یک صندلی خالی داشت آن را با هزینه کمتری به فرد دیگری اجاره می‌داد و این اساس مشاغل موسوم به اسنپ است.

مشکلات بومگردی‌ها

این فعال حوزه گردشگری با بیان اینکه مشکل طرح بومگردی‌ها در اجرا بود جایی که یک رقابت مسموم و نادرست بین استان‌ها برای اینکه چه کسی بیشتر توانسته مجوز اقامتگاه بومگردی صادر کند ایجاد شد در نتیجه ما شاهد توسعه فله‌ای بودیم برای مثال در استان سمنان فقط در ظرف سه الی چهار سال بیش از ۲۵۰ بومگردی راه اندازی و یا مجوز دریافت کردند در حالی که اصلاً امکان و مزیت سنجی حتی توجیه اقتصادی در این طرح‌ها آنطور که باید و شاید در نظر گرفته نشد زیرا مسئولان وقت تنها به دنبال ارائه آمار بودند.

صفری با بیان اینکه البته تسهیلات بانکی خوبی هم به بومگردی ها داده می‌شد و در نتیجه سیل مراجعان برای دریافت مجوزهای بومگردی سرازیر شد، افزود: هرچند در ابتدا ضوابطی برای این موضوع وجود داشت برای مثال حتماً مکان بومگردی می‌بایست با رصد محلی و حضوری تایید همچنین استانداردهای مشخص شده از سوی میراث فرهنگی در آنها لحاظ شود اما در عمل شاهد بودیم که این نظارت‌ها آنچنان جدی نبود.

وی می گوید: اجرای طرح بومگردی بدون توجه به طرح‌های جامع گردشگری بدون امکان سنجی حضور گردشگران و بدون برندسازی توسعه گردشگری روستایی سبب شد تا تعداد زیادی بومگردی به صورت قارچگونه در استان سمنان مانند دیگر نقاط کشور رشد کند در صورتی که تعداد گردشگر وارد شده به روستاها متقارن با این رشد افزایش پیدا نکرد. بسیاری از بومگردی‌ها نتوانستند اقساط تسهیلات بانکی خودشان را پرداخت کنند و در نتیجه با مشکلات جدی روبرو شدند.

بروز مشکلات در بدو امر

هرچند دولت هیچ وقت آمار دقیقی از تعداد بومگردی‌های تعطیل شده مثلاً در سه سال اخیر را ارائه نکرده اما مشخص است که تعداد قابل توجهی از آنان با مشکل روبرو هستند و حتی دولت مجبور شد تسهیلات آنها را هم دچار امهال کند.

مشابه این وضعیت را البته در صنایع نیز شاهد بودیم سیل عظیم تسهیلات رونق تولید در شش سال اخیر بدون در نظر گرفتن موانع دیگر تولید به صنعت سرازیر شد تا حجم عظیمی از واحدهای تولیدی مشکل‌دار به واحدهای تولیدی مشکل‌دار بدهکار به بانک تبدیل شوند.

حالا اما دولت ز اجرای ضوابط و استانداردسازی‌های مدونی زمینه بومگردی‌ها خبر می‌دهد این ضوابط مشخصاً می‌خواهد جلوی توسعه فله‌ای بومگردی‌ها را گرفته و آنان را ضابط مند کند هرچند قدری دیر لی همین موضوع می‌تواند تاثیر بسیار خوبی داشته باشد.

ضوابطی که تبیین شد

معاون گردشگری وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کابینه چهاردهم در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره توسعه یکباره بومگردی های روستایی در سراسر کشور، گفت: امسال برای نخستین بار سازوکاری اندیشیده شده که توسعه بومگردی ها ضابطه‌مند شود.

انوشیروان محسنی بندپی با بیان اینکه برای نخستین بار از سال جاری بومگردی که می خواهد مجوز بگیرد و در روستا کار کند و همچنین بتواند از تسهیلات بانکی بهره مند شود متعد به رعایت برخی امور شده است، افزود: ساز و کار این موضوع به استان‌ها ابلاغ شده است. همچنین باید تاکید کرد هر بومگردی برای تاسیس و اساساً هر شغلی که می خواهد در این حیطه ایجاد و از تسهیلات بهره مند شود مکلف است که دوره های آموزشی ما را طی کند.

وی با بیان اینکه ما نظارت، آموزش و هدایت را در قبال این کسب و کارهای روستایی در دستور کار قرار داده ایم، ابراز کرد: با این ضوابط به خصوص آموزش و هدایت می توانیم پایش و نظارت بهتری هم بر بومگردی های روستایی سراسر کشورمان داشته باشیم.

نظارت‌ها آن‌طور که باید و شاید جدی نیست

برزین ضرغامی مدیرعامل صندوق احیا و بهره‌برداری از بناهای تاریخی و فرش دستبافت کشور نیز فروردین ماه امسال دربازدید از اقامتگاه بومگردی روستای سنرد شهرستان گرمسار به همین ضوابط اشاره کرده و خواستار توجه بیشتر به صدور مجوز های بومگردی شده بود که نشان از عزم جدی تر دولت در ساماندهی این ابنیه دارد.

اما موضوع قابل توجه اینجا است که با بازدید و جستجو در کانال اطلاع رسانی اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان می توان دریافت که کمیته گردشگری استان که مسئول بررسی مشکلات بومگردی ها است به نظر می رسد که تنها یکبار در سال جدید آن هم خردادماه در شاهرود نشست برگزار کرده است و این به عقیده کارشناسان بسیار کم است.

از طرف دیگر یکی از انتقادات به میراث فرهنگی استان سمنان این است که ما در شهرستان های مختلف استان دارای طرح های جامع گردشگری، با دارا بودن مزیت سنجی صحیح در بعد ظرفیت های گردشگر پذیری نداریم و این به اقتصاد گردشگری به خصوص در روستاها ضربه زده است.

زیرساخت مناسب نداریم

مهدی کریمی صاحب نظر مسائل گردشگری نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه اساساً مشکل جدی بومگردی‌ها که به یکباره مثل قارچ از دل زمین روییدند عدم وجود زیرساخت‌های مناسب است، گفت: ما باید بومگردی‌ها را یکی از اجزای زنجیره گردشگری ببینیم که در آن برندسازی گردشگری، گردشگری اقتصادی، بومگردی، گردشگری طبیعی، گردشگری درمانی، مسیرهای گردشگری متنوع، اقامتگاه‌ها، هتل‌ها رستوران‌ها، بقاع متبرکه، اماکن تاریخی و قدیمی و همه این مسائل در یک پکیج دیده شود.

کریمی با بیان اینکه در استانی که طرح جامع گردشگری ای هر منطقه ندارد نمی‌توان توقع داشت که یکی از این حلقه‌های زنجیر رشد و توسعه پیدا کند، ابراز کرد: مشکل اساسی ما در این است که نتوانستیم به درستی یک زنجیره کامل را در بعد گردشگری معرفی کنیم و این به اقتصاد روستایی ما ضربه زده است.

وی می‌افزاید: مهم‌ترین معضل در این بین آن است که ما اساساً روستا را نمی‌شناسیم همین امر سبب می‌شود تا ما در روستاها ناکام بمانیم بیش از ۲۱ ارگان دولتی غیردولتی به روستاها خدمت‌رسانی می‌کند اما هیچکدام نتوانستند در روستا موفق باشند زیرا روستا را به درستی نمی‌شناسند و طبیعتاً بخش گردشگری هم از این موضوع جدا نیست.

کریمی تصریح کرد: بدون شک کار در روستا نیازمند شناخت روستا را دارد، لذا شما نمی‌توانید یک نسخه واحد را برای همه روستاها در یک استان ببندید حال آنکه بخواهید همین نسخه را برای تمام روستاهای کشور در نظر بگیرید طبیعتاً ناکام خواهید ماند.