مسافران پروازهای سحرگاهی و قطارهای دیرهنگام برای رسیدن به مقصد ناچارند به رانندگان تاکسی اینترنتی اتکا کنند. بخشی از این رانندگان از استان‌هایی می‌آیند که دست‌کم پنج ساعت با پایتخت فاصله دارند و برای چند روز در تهران مستقر می‌شوند و ماموریت‌هایی فشرده را اجرا می‌کنند. نبود مراکز اقامت ارزان یا هرگونه پشتیبانی مناسب آن‌ها را وادار کرده تا کابین خودرو را به محل خواب و استراحت تبدیل کنند؛ شیوه‌ای که در کنار مزایای قابل‌توجه برای مسافران، خطرات جدی برای سلامت و ایمنی راننده ایجاد می‌کند .

چرخه کاری کم‌تقاضا اما هدفمند

بازار سفرهای نیمه‌شب و بامداد تهران محدوده‌ای کوچک اما مشخص دارد و ظرفیت آن به مسیرهایی چون فرودگاه امام خمینی، فرودگاه مهرآباد، ایستگاه راه‌آهن و ترمینال‌های مسافربری شبانه محدود می‌شود. این سفرها زمان‌بندی خاص دارند و معمولا خارج از پوشش تاکسی‌های شهری یا وسایل حمل‌ونقل عمومی قرار می‌گیرند و برای مسافران ارزش حیاتی پیدا می‌کنند.

محمد، راننده‌ای از تبریز، در مسیر منتهی به فرودگاه مهرآباد به «دنیای خودرو» گفت: «کرایه‌ها حتی در کلان‌شهرهای دیگر آن‌قدر پایین است که دخل و خرج زندگی‌ام با هم نمی‌خواند. ناچارم چند بار در سال راهی تهران شوم و دو تا سه روز بدون وقفه کار کنم و حتی در ساعات نیمه‌شب مسافر قبول کنم.»

به گفته وی، ایستادن طولانی در صف‌های مجازی اپلیکیشن و انتظار برای درخواست بعدی خستگی ذهنی زیادی ایجاد می‌کند، اما چاره‌ای جز پذیرش هر سفر و استفاده از هر فرصت درآمدی ندارد.
هرچند کرایه سفرهای شبانه تفاوت زیادی با ساعات روز ندارد، اما رانندگان غیربومی با پذیرش تقریبا همه درخواست‌ها، سفرهای متوالی را در طول شبانه‌روز انجام می‌دهند و همین رویکرد آن‌ها را به ماموریت‌های چندروزه سوق می‌دهد. سه تا پنج روز اقامت، اجرای سفرهای سودآور و بازگشت پیش از آن‌که هزینه‌ها از درآمد پیشی گیرد به الگوی رایج تبدیل شده است.

علی، راننده‌ای از لرستان، نیز گفت: «حجم مسافر در تهران نسبت به شهرهای کوچک خیلی بیشتر است. آخر این ماه باید چک پاس کنم و به همین دلیل به تهران آمدم تا از هر فرصت درآمدی استفاده کنم.»

وی اضافه کرد که در شهر خود شاید روزانه سه یا چهار سفر ثبت کند، اما در تهران می‌تواند در یک شب تعداد مشابه یا حتی بیشتر انجام دهد که به‌طور مستقیم به درآمد قابل توجه منجر می‌شود.

اقامت در خودرو؛ راه‌حل اقتصادی با پیامدهای منفی

هزینه اقامت در هتل یا مهمان‌پذیر برای بسیاری از رانندگان، سنگین و خارج از توان مالی است، بنابراین خوابیدن داخل خودرو به‌عنوان راه‌حل جایگزین رایج شده است. صندلی عقب به تخت موقت تبدیل می‌شود و پتو و بالش مأمنی ساده ایجاد می‌کنند؛ برخی حتی چراغ مطالعه قابل حمل یا شارژر همراه دارند تا انتظار میان سفرها را راحت‌تر سپری کنند.

مهدی، دانشجوی یکی از دانشگاه‌های تهران، گفت: «هزینه خوابگاه و خوراک بالاست. با چند روز مسافرکشی امیدوارم بخشی از شهریه ترم آینده را فراهم کنم. چند شب است که خودرویم به خانه موقت من تبدیل شده است.»

وی ادامه داد: «خوابیدن در خودرو به‌خصوص در خیابان‌های خلوت و تاریک، علاوه بر مشکلات جسمی، حس ناامنی می‌دهد.»

این راه‌حل در ظاهر اقتصادی به‌نظر می‌رسد، اما سرمای سحرگاهی زمستان، گرمای روزهای داغ تابستان، مشکلات بهداشتی، نبود تهویه و خطرات امنیتی، سلامت و امنیت راننده را تهدید می‌کنند.

مزایای حضور رانندگان غیرساکن برای مسافران

این رانندگان با حضور چندروزه خود سفر مطمئن در ساعات کم‌تقاضا را ممکن می‌کنند و دسترسی به خدمات حمل‌ونقل در بازه‌های زمانی فاقد وسایل عمومی را تضمین می‌کنند. درخواست تاکسی آنلاین در چهار صبح و دریافت پاسخ فوری برای مسافری که باید پرواز یا قطار را از دست ندهد، به معنای آرامش خاطر است.

همچنین راننده‌ای از زنجان اظهارداشت : «امروز اولین مسافر را از خیابان جمهوری به مهرآباد رساندم. او گفته بود چند بار با آژانس‌های محلی تماس گرفته اما به دلیل محدودیت خدمات موفق به یافتن تاکسی نشده و تنها این سرویس آنلاین را پیدا کرده است.»

ثبت مسیر، پرداخت دیجیتال و امکان پیگیری سفر، امنیت بیشتری برای مسافر ایجاد می‌کند و تجربه حمل‌ونقل را حتی در ساعات نامتعارف پایدار نگه می‌دارد. علاوه بر آن، حضور این رانندگان در نزدیک‌ترین محل به مراکز حمل‌ونقل اصلی، نرخ لغو سفر را به حداقل می‌رساند و حجم مسیرهای بدون مسافر را کاهش می‌دهد.

خطر خستگی و کاهش کیفیت خدمات

سفرهای شبانه اگرچه سودمندند، اما خطرات جدی نیز دارند. خوابیدن در خودرو، به‌ویژه در محوطه‌های شلوغ یا پر سروصدا، کیفیت استراحت را کاهش می‌دهد و خستگی تجمعی را بالا می‌برد.

طبق استانداردهای ایمنی، رانندگان باید پس از ۸ تا ۱۰ ساعت کار استراحت کامل داشته باشند، اما بسیاری بیش از ۱۲ ساعت پشت فرمان می‌مانند و توان تمرکز خود را از دست می‌دهند. این فشار باعث افت کیفیت رانندگی، افزایش خطا و بالا رفتن تاخیر یا لغو سفرها می‌شود.

تهران فاقد مراکز رسمی برای استراحت این رانندگان است و پلتفرم‌های تاکسی اینترنتی نیز بسته‌های اقامت یا همکاری با مهمان‌پذیرها ندارند، بنابراین رانندگان ناچارند در خودرو و حاشیه خیابان استراحت کنند. این شرایط روی کیفیت خدمات اثر می‌گذارد و می‌تواند رضایت مسافران را کاهش دهد.

پیامدهای اقتصادی و راه‌حل‌ها

رانندگان غیرساکن بخشی از سفرهای نیمه‌شب و بامداد تهران را پوشش می‌دهند و کمبود ناوگان را جبران می‌کنند، اما نبود زیرساخت اقامتی فشار مضاعف بر آن‌ها وارد می‌کند و فرسودگی جسمی را تشدید می‌کند.

برای رفع این مشکل باید مراکز استراحت مجهز به سرویس بهداشتی، دوش، امکانات خواب ایمن و اینترنت، در نزدیکی پایانه‌ها، ایستگاه‌های مترو و مناطق تجاری ایجاد شود.

همچنین پلتفرم‌های تاکسی آنلاین می‌توانند با اقامتگاه‌های ارزان‌قیمت قرارداد همکاری ایجاد کنند و بُن تخفیف ارائه دهند. اجرای طرح پارک رایگان شبانه در مکان‌های امن نیز فشار هزینه‌ای را کاهش می‌دهد.

چنین اقداماتی سلامت و انگیزه رانندگان را حفظ می‌کند، کیفیت خدمات را ارتقا می‌دهد و امنیت سفر در ساعات کم‌تقاضا را تضمین می‌کند و در نهایت به افزایش اعتماد عمومی به سرویس‌های آنلاین منجر می‌شود.