خبرگزاری مهر - گروه سیاست: در حالی که ملت ایران هر ساله با گرامیداشت هفته دفاع مقدس، یاد و خاطره حماسه‌های هشت‌ساله دفاع مقدس را زنده نگه می‌دارد، بررسی توان دفاعی کشورمان در آن دوران پرافتخار در مقایسه با درگیری‌های اخیر، نشان‌دهنده پیشرفت‌های خیره‌کننده‌ای است که جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های نظامی به دست آورده است.

جنگ تحمیلی ۸ ساله با صدام بعثی که با حمایت قدرت‌های جهانی علیه ایران آغاز شد، نقطه عطفی در تاریخ دفاع ملی ما بود. اما درگیری ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی در خرداد و ابتدای تیر ماه، که با حملات غافلگیرانه به تأسیسات هسته‌ای و نظامی ایران آغاز شد، فرصتی برای سنجش توان فعلی نیروهای مسلح فراهم کرد. در این گزارش، به قیاس توان موشکی، نبرد هوایی، پدافند هوایی و جنگ هوایی، و قدرت پاسخ به حملات دشمن می‌پردازیم.

توان موشکی: از اسکادهای محدود وارداتی به بالستیک‌های پیشرفته

در دوران جنگ تحمیلی، توان موشکی ایران عمدتاً به موشک‌های اسکاد-بی (Scud-B) محدود می‌شد که برد تقریبی ۳۰۰ کیلومتری داشتند و عمدتاً برای هدف‌گیری بغداد استفاده می‌شدند. ایران در آن زمان تعداد محدودی از این موشک‌ها (کمتر از ۱۰۰ فروند) در اختیار داشت که آن نیز با دشواری از لیبی تهیه شده بود و واقعیت این بود که این سلاح‌ها نقش بازدارنده‌ای داشتند، نه تعیین‌کننده. طبق گزارش‌های مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS)، ایران در آن دوران فاقد توان تولید بومی موشکی بود و وابسته به واردات از لیبی و شوروی سابق بود.

در مقابل، در درگیری ۱۲ روزه با رژیم صهیونیستی، ایران بیش از ۵۵۰ موشک بالستیک و بیش از ۱۰۰۰ پهپاد انتحاری شلیک کرد که عمدتاً از انواع پیشرفته مانند خیبرشکن، قاسم سلیمانی و فتاح و فاتح -۱۱۰ بودند. این موشک‌ها برد بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر داشتند و توانستند مراکز نظامی و انرژی رژیم صهیونیستی را هدف قرار دهند. گزارش‌های الجزیره نشان می‌دهد که این موشک‌ها به مناطق حساس رژیم صهیونیستی اصابت کردند، که این امر اعتبار زرادخانه موشکی ایران را اثبات کرد، هرچند سیستم‌های دفاعی اسرائیل (با حمایت آمریکا) اقدامات گسترده ای را برای رهگیری این موشک‌ها و پهپاد ها انجام دادند اما در رهگیری درصد بالایی از آنها موفق نبود. این پیشرفت، نتیجه خودکفایی بومی است و ایران را به یکی از بزرگ‌ترین دارندگان موشک‌های بالستیک در خاورمیانه تبدیل کرده، است.

جدول مقایسه توان موشکی:

توان نبرد هوایی: از تامکت‌های قهرمان تا تمرکز بر جنگ نامتقارن

نبرد هوایی در جنگ تحمیلی، یکی از نقاط قوت ایران بود. نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی با جنگنده‌های اف -۱۴ تامکت (خریداری‌شده از آمریکا پیش از انقلاب) و موشک‌های فینیکس، ده‌ها هواپیمای عراقی را ساقط کرد. طبق گزارش‌ها، اف -۱۴ ها حملات هوایی عراق را دفع کردند و نسبت کشتار ۵:۱ به نفع ایران بود، که این امر عراق را وادار به اجتناب از درگیری‌های هوایی کرد. با این حال، تحریم‌ها باعث فرسودگی ناوگان شد و ایران نتوانست جایگزین تهیه کند.

در درگیری اخیر، نیروی هوایی ایران عمدتاً در حالت دفاعی ماند اما ایران، با تمرکز بر جنگ نامتقارن، به جای نبرد مستقیم هوایی، بر موشک‌ها و پهپادها تکیه کرد؛ استراتژی‌ای که از درس‌های جنگ تحمیلی نشأت گرفته است.

پدافند هوایی و جنگ هوایی: چالش‌های مداوم، اما پیشرفت در بازسازی

پدافند هوایی ایران در جنگ تحمیلی بر پایه سامانه‌های هاوک (Hawk SAM) آمریکایی بود که عمدتاً برای دفاع از اهداف ثابت مانند پایگاه‌ها استفاده می‌شد. طبق گزارش CSIS، این سامانه‌ها سازمان‌یافته بودند اما محدود به دفاع نقطه‌ای، و عراق با بمباران‌های گسترده، شهرها را هدف قرار داد.

در جنگ ۱۲ روزه، پدافند هوایی ایران اگر چه کار سختی برای دفاع از پهنه هوایی گسترده کشور داشت، اما توانست با سرنگونی چندین پهپاد رژیم صهیونیستی به ویژه پهپااد های پیشرفته آنها تا حد توان، نقش خود را ایفا کند. اگرچه برخی سامانه های پدافند هوایی طی جنگ اخیر آسیب دیدند اما پاسخ پهپادی ایران (بیش از ۱۰۰۰ فروند) نشان‌دهنده تکامل تاکتیک‌های دفاعی در شرایط جنگی است. طبق شورای آتلانتیک، این درگیری، برخی ضعف‌های پدافندی را آشکار کرد، اما بازسازی سریع ایران، نشانه‌ای از خودکفایی است.

قدرت پاسخ به حملات دشمن: از دفاع مقدس تا وعده صادق ۳

در جنگ تحمیلی ۸ ساله با رژیم بعث عراق، پاسخ ایران عمدتاً زمینی و یا جنگ های نامنظم بود؛ نیروهای مسلح ایران با بسیج مردمی و عملیات‌هایی مانند والفجر ۸، صدام را عقب راند، اما در عرصه هوایی و موشکی محدود ماند.

در درگیری اخیر، ایران بلافاصله با «عملیات وعده صادق ۳» تجاوزات دشمن را پاسخ داد و موشک‌ها و پهپادها را به سمت تل‌آویو و پایگاه‌های آمریکایی شلیک کرد. گزارش‌های ISW و الجزیره نشان می‌دهد که ایران ویرانی‌های هدفمند و موثری در مراکز حساس و نظامی رژیم صهیونیستی ایجاد کرد و همچنین در پاسخ به بمباران مراکز هسته‌ای توسط نیروی هوایی آمریکا، پایگاه العدید قطر را هدف قرار داد.

از دفاع مقدس تا افق‌های جدید

مقایسه این دو جنگ، پیشرفت عظیم ایران در توان موشکی را برجسته می‌کند؛ از اسکادهای وارداتی تا زرادخانه‌ای بومی با برد حدود ۲ هزار کیلومتری. با این حال، ضعف‌های نبرد هوایی و پدافندی، که ریشه در تحریم‌های طولانی‌مدت دارد، همچنان وجود دارد و نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر را نشان می‌دهد. قدرت پاسخ ایران، از بسیج مردمی در دفاع مقدس ۸ ساله به حملات دقیق موشکی، تکامل یافته رسیده و رژیم صهیونیستی را وادار به آتش‌بس کرد. همان‌طور که رهبر معظم انقلاب تأکید دارند، این پیشرفت‌ها، میوه خودباوری است و ایران را به قدرتی غیرقابل نفوذ تبدیل کرده. هفته دفاع مقدس، یادآور این است که ملت ایران، همیشه آماده دفاع از وطن است.