به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، روزنامه وال استریت ژورنال در مقاله مفصلی نوشت که پهپادهای شاهد ساخت ایران به دلیل قیمت پایین، سادگی طراحی، برد بالا و اثربخشی عملیاتی به الگویی برای بسیاری از کشورهای جهان تبدیل شده‌اند و اکنون قدرت‌های بزرگ از جمله آمریکا، چین، فرانسه و انگلیس تلاش می‌کنند نمونه‌هایی مشابه را تولید کنند.

این گزارش تأکید می‌کند که پهپادهای شاهد که در میدان جنگ اوکراین توسط روسیه به کار گرفته شده‌اند، توانسته‌اند فشار زیادی بر سامانه‌های دفاع هوایی دشمن وارد کنند. ویژگی اصلی این پهپادها هزینه ساخت بسیار پایین است؛ به‌گونه‌ای که هر واحد بین 35 تا 60 هزار دلار قیمت دارد، در حالی که موشک‌های هدایت‌شونده معمولی چندین میلیون دلار هزینه دارند. طراحی ساده و استفاده از بال‌های مثلثی امکان تولید انبوه را فراهم کرده و تاکتیک حمله انبوه آن‌ها موجب شده است که حتی سامانه‌های دفاعی پیشرفته نیز در برابرشان ناکارآمد باشند.

وال استریت ژورنال می‌نویسد کشورهای غربی به دلیل هزینه بالای نیروی کار و مواد اولیه، در تولید پهپادهایی مشابه شاهد با مشکل مواجه‌اند. با این حال، شرکت‌هایی در آمریکا و اروپا همچون SpektreWorks و Griffon Aerospace در حال توسعه پهپادهای کم‌هزینه با الهام از شاهد هستند. نمونه‌هایی مانند پهپاد «Lucas» در آمریکا نیز با تمرکز بر مقرون‌به‌صرفه بودن ساخته شده‌اند، اما همچنان فاصله چشمگیری با شاهد از نظر قیمت و کارایی دارند.

این روزنامه همچنین خاطرنشان می‌کند که ظهور پهپادهای ارزان و دوربرد، قواعد جنگ‌های مدرن را تغییر داده است. به‌کارگیری شاهد در اوکراین نشان داد که حملات انبوه با هزینه کم می‌تواند کارآمدتر از استفاده محدود از تسلیحات گران‌قیمت باشد. یکی از تحلیلگران به وال استریت ژورنال گفته است: «اگر وارد جنگ شوی، نیاز به جیب بسیار عمیق داری»؛ اشاره به اینکه در نبردهای طولانی، صرفه اقتصادی و توان تولید انبوه اهمیت بیشتری از فناوری‌های پرهزینه دارد.

به نوشته این روزنامه، کشورها اکنون در تلاش‌اند با افزایش دقت، بهبود مقاومت در برابر جنگ الکترونیک و کاهش هزینه تولید، جایگاه خود را در رقابت آینده تسلیحاتی تثبیت کنند. وال استریت ژورنال تأکید کرده است که ورود پهپادهای کم‌هزینه به میدان نبرد می‌تواند مفهوم سلاح‌های هدایت‌شونده گران‌قیمت را به چالش بکشد و رقابت نظامی آینده بیش از هر چیز بر سر ابزارهای ارزان، مؤثر و قابل تولید انبوه خواهد بود.

زمینه تاریخی و فنی پهپاد شاهد

وال استریت ژورنال در بخشی از گزارش خود نوشت: پهپادهای شاهد، به ویژه مدل شاهد-136، توسط صنایع هوافضای ایران توسعه یافته‌اند. این پهپادها از مواد ساده مانند فوم و چوب ساخته می‌شوند و هزینه تولید هر کدام حدود 20 تا 50 هزار دلار است – در حالی که موشک‌های مشابه می‌توانند بیش از یک میلیون دلار قیمت داشته باشند. طراحی "پرتاب و فراموش" (fire-and-forget) آن‌ها، با برد 1000 تا 2000 کیلومتر و کلاهک 40-50 کیلوگرمی، آن‌ها را به ابزاری ایده‌آل برای حملات انبوه تبدیل کرده است. ایران از دهه 1980 در توسعه پهپادها فعال بوده و حتی از مهندسی معکوس پهپاد آمریکایی RQ-170 (که در 2011 ضبط شد) برای ساخت مدل‌هایی مانند شاهد-171 استفاده کرده است. این پهپادها از اجزای تجاری جهانی (مانند پردازنده‌های تگزاس اینسترومنتس، پمپ‌های سوخت لهستانی و مبدل‌های ولتاژ چینی) ساخته می‌شوند، که تحریم‌ها را دور می‌زند.

استفاده در درگیری‌ها و تأثیر جهانی:

جنگ اوکراین: روسیه از پاییز 2022 بیش از 8000 پهپاد شاهد (با نام گرن-2) علیه اوکراین شلیک کرده است. طبق تحلیل وال استریت ژورنال در می 2024، روسیه در شش ماه قبل 2628 پهپاد شلیک کرده که بیش از 80% آن‌ها توسط اوکراین رهگیری شده، اما این حملات برای تست دفاع هوایی و اشباع رادارها استفاده می‌شوند. تولید روسیه در کارخانه الابوگا (تاتارستان) به 2000 پهپاد در شب رسیده و 90% محلی‌سازی شده است.

خاورمیانه: شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران (مانند حوثی‌ها) از شاهد-131 برای حمله به کشتی‌ها در دریای سرخ و تأسیسات نفتی عربستان (2019) استفاده کرده‌اند. ایران همچنین در آوریل 2024 بیش از 100 پهپاد را به سمت اسرائیل شلیک کرد.

تغییر ماهیت جنگ

مقاله تأکید می‌کند که شاهدها جنگ را دموکراتیک کرده‌اند؛ همه کشورها می‌توانند با هزینه کم، حملات انبوه انجام دهند و دفاع هوایی را خسته کنند. این پهپادها "موتورهای جت کوچک" مانند چمن‌زن دارند و صدای آن‌ها مانند موتورسیکلت است، اما در گروه‌های بزرگ، رادارها را گیج می‌کنند.

کپی‌برداری توسط کشورها

روسیه: تولید انبوه گرن-2 بر اساس طرح ایرانی، با تغییرات در موتور و کلاهک. ایران از این معامله (1.75 میلیارد دلار در 2023) پشیمان است، زیرا روسیه وابستگی را کاهش داد.

ایالات متحده: در ژوئیه 2025، پنتاگون پهپاد LUCAS (Low-Cost Uncrewed Combat Attack System) را رونمایی کرد – یک کپی واضح از شاهد-136 ساخته‌شده توسط شرکت SpektreWorks. وزن زیر 600 کیلوگرم، هزینه حدود 100 هزار دلار، و قابلیت‌های مدولار برای ضربه، شناسایی و پشتیبانی ارتباطی. این پهپاد برای شبیه‌سازی تهدید و رقابت در جنگ پهپادی طراحی شده و به درخواست ریاست‌جمهوری برای تولید انبوه ارزان‌قیمت ساخته شد.

چین و کره شمالی: هر دو کشور مدل‌های مشابهی بر اساس مفهوم شاهد توسعه داده‌اند، با تمرکز بر تولید انبوه برای جنگ‌های آینده.

سایر موارد: مقاله اشاره می‌کند که مفهوم شاهد توسط کشورهای دیگر (مانند برخی شرکت‌های غربی برای اهداف آموزشی) کپی شده، و حتی برنامه‌های DARPA آمریکا (مانند OFFSET) از ایده سوارم‌های پهپادی الهام گرفته‌اند.

نتیجه‌گیری مقاله: وال استریت ژورنال هشدار می‌دهد که شاهد نه تنها یک سلاح ایرانی است، بلکه یک الگوی جهانی برای جنگ آینده شده است. ایالات متحده و متحدانش باید تولید انبوه کپی‌های خود را تسریع کنند تا در برابر تهدیدهای رو به رشد (مانند 50 هزار پهپاد روسی در سال 2026) عقب نمانند. این پهپادها نشان‌دهنده گذار به جنگ رباتیک و ارزان هستند، جایی که تعداد بر کیفیت غلبه دارد.

انتهای پیام/