همشهری: سال ۱۴۰۵که برسد، قرار است دولت ۲میلیون تومان ماهانه به‌مدت ۲سال برای قدم‌های نورسیده به‌حساب مادران واریز کند. 

این خبر در نگاه اول می‌تواند جذاب باشد، اما سابقه طرح‌ها و حمایت‌های قانونی در مسیر افزایش جمعیت نشان می‌دهد که چندان امیدوارکننده نیست. 

به‌گفته زهرا بهروزآذر، معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده، کارت «امید مادر» با رقم ۲میلیون تومان قرار است تا ۲سال بعد از تولد کودک، شارژ شود تا خانواده‌ها از این طریق بخشی از هزینه‌های نوزاد را تأمین کنند. واقعیت این است که چنین طرح‌هایی نمی‌توانند در نگاهی کلان تأثیر چندانی بر نرخ تولد داشته باشند. 

واقعیت بازار چه می‌گوید؟ 

با فرض اجرایی شدن و استمرار داشتن طرح دولت برای واریز ماهانه این هدیه، اگر نیم‌نگاهی به هزینه‌های اولیه یک نوزاد بیندازیم، مشخص می‌شود که این طرح قرار نیست بار چندانی از دوش خانواده‌ها بردارد. شیرخشک، پوشک و لباس را می‌توان در سبد نیازهای اولیه یک نوزاد جای داد و در این‌صورت می‌توان رقم ۲میلیون و ۹۰۰هزار تومان را برای هزینه ۳قلم خرید یک کودک در ماه‌های اول تولد با توجه به حداقل استفاده و قیمت درنظر گرفت. 

در صف انتظار وام و زمین 

برای اینکه بتوانیم نگاه واقع‌بینانه‌تری نسبت به طرح تازه دولت داشته باشیم، می‌توان با تکیه بر آمار و ارقام از سرنوشت اجرای طرح‌های قبلی صحبت کرد. به‌عنوان مثال در مورد وام‌های فرزندآوری باید گفت که شبکه بانکی کشور در سال ۱۴۰۳ بیش از ۵۸۸هزار فقره تسهیلات فرزندآوری به ارزش بیش از ۴۸هزار میلیارد تومان پرداخت کرده است، اما طبق گزارش بانک مرکزی این نکته را هم نباید فراموش کرد که هنوز بیش از ۳۷۳هزار نفر در صف دریافت وام هستند.

قدم دیگری که قرار بود وضعیت مسکن خانواده‌های دارای ۳فرزند و بیشتر را سروسامان دهد، مربوط به واگذاری زمین به این خانواده‌ها می‌شد، اما این قانون حمایتی هم چندان چاره‌ساز نبود. با استناد به صحبت‌های دبیر ستاد جوانی جمعیت وزارت راه و شهرسازی در نیمه دوم سال گذشته باید گفت که «تا به امروز حدود ۵۰۰هزار خانواده برای دریافت زمین در شهرهای با جمعیت زیر ۵۰۰هزار نفر ثبت‌نام کرده‌اند که از این تعداد، ۲۳۰هزار نفر تأیید شده‌اند. با وجود این، دولت تنها توانایی تخصیص حدود ۵۰هزار قطعه زمین در سال را دارد.» 

اثرگذاری حمایت‌های مالی فرزندآوری محدود است

شهلا کاظمی‌پور، جمعیت‌شناس گفت: تشویق به فرزندآوری از طریق حمایت‌های مالی دولت‌ها را باید از چند جنبه مورد بررسی قرار داد؛ اول اینکه چنین مبلغ‌های اندکی تا چه حد می‌توانند راهگشا باشند و هزینه‌ها را تأمین کنند، دوم اینکه باید بدانیم خانواده‌هایی که به دلایل مشکلات اقتصادی خیلی شدید بچه‌دار نمی‌شوند، شاید تنها ۳۰درصد جامعه را تشکیل می‌دهند، اما درصد زیادی از زوج‌ها هستند که به‌دلیل نبود امنیت اقتصادی کلان و نبود اطمینان به حمایت‌های دولت، تمایلی به فرزندآوری ندارند و با رقم‌های ۲میلیون و ۵میلیون تومان به سمت فرزندآوری نمی‌روند.

درواقع می‌توان ادعا کرد که شاید این کمک مالی ۲میلیون تومان در ماه، برای تنها ۳۰درصد، آن هم در بازه زمانی کوتاه‌مدت، فایده خواهد داشت، اما در گذر زمان این اثرگذاری کم و کمتر می‌شود. من همیشه وقتی در جلسات مربوط به این موضوع حاضر می‌شوم، سؤالم از مسئولان مربوطه این است که چرا این قوانین درست اجرا نمی‌شود، همیشه هم جواب می‌دهند که ما به بانک‌ها اعلام کرده‌ایم، اما عمل نمی‌کنند. ما ید طولایی در تصویب قانون داریم، اما وقتی زمان اجرا می‌رسد دیگر کسی چندان پیگیر نیست.