به گزارش خبرنگار مهر، سلب اعتبار، باز پس‌گیری یا ریترکشن مقالات پدیده‌ای است که در آن یک مقاله علمی پس از انتشار به دلایل مختلف از فهرست مقالات معتبر حذف می‌شود. این فرآیند معمولاً به دلیل وجود اشتباهات علمی، تقلب، سرقت علمی، دستکاری داده‌ها یا نقض اخلاق پژوهش رخ می‌دهد با وجود این‌که سلب اعتبار شدن مقالات همیشه نشانه تخلف علمی نیست؛ ولی این اتفاق می‌تواند اعتبار علمی پژوهشگران را تحت تاثیر قرار دهد، همچنین می‌تواند عملکرد نظام پژوهشی کشور را با پرسش مواجه کند.

شاهین آخوندزاده، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره آخرین آمار مقالات بازپس گرفته‌ شده یا سلب اعتبار شده در حوزه علوم پزشکی، گفت: متأسفانه در علوم پزشکی ما به طور معمول سالانه حدود ۱۰۰ تا ۱۰۵ مقاله باز پس گرفته شده (ریترکت‌شده) داریم.

وی با اشاره به دلایل این موضوع گفت: قسمت عمده این مشکل ناشی از سه عامل است؛ اول اینکه آموزش مناسب در این حوزه نمی‌دهیم، دوم؛ نظارت کافی روی پایان‌نامه‌ها و طرح‌های تحقیقاتی نداریم و سوم هم این‌که دنیا شمشیرش را از رو برای ما بسته و بخشی از این ریترکت‌ها به خاطر مسائل سیاسی است.

آخوندزاده گفت: یک مثال واضح از این موضوع ریترکت شدن مقاله آقای احمدی‌نژاد و همکارانش بدون دلیل علمی و صرفاً به دلیل سیاسی است. شبیه این موارد زیاد دیده می‌شود؛ این سلب اعتبارها هیچ دلیل علمی ندارد.

وی ادامه داد: حتی در بعضی موارد این موارد را در سلب اعتبار مقالات مروری می‌بینیم. برای مثال؛ اخیراً در یکی از دانشگاه‌ها تعدادی مقاله مروری ریترکت شده و سردبیر نشریه علت سلب اعتبار را «داوری ضعیف» اعلام کرده است. این در حالی اتفاق افتاده که سردبیر مسئول انتخاب داور است. سوال اینجاست که وقتی داوری‌ها خوب انجام نشده، چرا بعد از دو سال مقاله را ریترکت می‌کنید؟ باید سردبیر تغییر کند، نه این‌که مقاله را ریترکت کنید.

آخوندزاده در پاسخ به این سوال که یکی از دلایل ریترکت، هماهنگی و زد و بند نویسندگان مقاله با داوران است، آیا در این مورد چنین اتفاقی رخ نداده؟ گفت: این موضوع در مواردی اتفاق می‌افتد که نویسندگان مقاله داور پیشنهاد می‌کنند و داور جعلی و فیک معرفی می‌شود؛ ولی وقتی مجله خودش داور انتخاب می‌کند، مسئولیت داوری با مجله است.

بخشی از سلب اعتبار مقالات پژوهشگران ایرانی به دلیل خودزنی داخلی است

وی با بیان این‌که شک نکنیم لابی صهیونیستی در دنیا به ناشران فشار می‌آورد، ادامه داد: پژوهشگران کشور ما واقعاً تحت فشار هستند. حمایت کافی نمی‌شود و فضا به هم ریخته، تحریم وجود دارد و از طرف دیگر افرادی شمشیر را از رو بسته‌اند که ما را حذف کنند؛ در این شرایط نباید خودزنی کنیم.

معاون وزیر بهداشت با بیان این‌که بخشی از ریترکت‌ها و سلب اعتبار مقالات پژوهشگران ایرانی ناشی از خودزنی داخلی است، ادامه داد: متاسفانه بخشی از سوت‌زنی‌های تخلفات، جعلی و فیک است. برای مثال ممکن است همکار یک پژوهشگر به دلایل شخصی یا رقابتی، ایمیل جعلی گزارش تخلف به نشریه‌ای که مقاله را منتشر کرده ارسال کند. سردبیر نشریه نیز بررسی بیشتر انجام نمی‌دهد و مقاله را سلب اعتبار می‌کند.

اگر خودزنی‌های داخلی وجود نداشت، آمار مقالات سلب اعتبار شده ایران ۳۰ درصد کم‌تر بود

وی اظهار کرد: ما به اندازه کافی در دنیا دشمن داریم؛ اگر خودمان هم به این فرآیند اضافه شویم، شرایط حادتر می‌شود.

آخوندزاده با انتقاد از خودزنی‌های داخلی خاطر نشان کرد: اگر خودزنی‌های داخلی وجود نداشت، آمار ریترکت‌ها تا ۳۰ درصد کاهش پیدا می‌کرد.