خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: پهنه خراسان رضوی در نقشه ایران همانند یک سپر طبیعی و اقتصادی برای شرق کشور عمل می‌کند؛ سرزمینی با وسعتی بیش از ۱۱ میلیون هکتار که نزدیک به دو سوم آن تحت عنوان اراضی ملی شناخته می‌شود. این قلمرو، مأمن مراتع، جنگل‌های دست‌کاشت، بیابان‌ها و منابع بکر انرژی است که نقش مهمی در پایداری زیستی و اقتصادی کشور دارد.

با وجود این گنجینه طبیعی، مدیریت آن در برابر چالش‌های متعدد قرار دارد: فشار جمعیتی، تصرفات غیرقانونی، تغییر کاربری‌ها، کاهش سفره‌های آب زیرزمینی و تغییرات اقلیمی، بخشی از مخاطراتی است که در سایه کم‌توجهی و نبود برنامه‌ریزی علمی می‌تواند آینده منطقه را تهدید کند.

در چنین شرایطی، ورود فناوری‌های نو، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و تثبیت مالکیت قانونی اراضی نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی برای بقای منابع طبیعی است. ترکیب این عوامل می‌تواند اقتصاد منطقه را متحول کرده و جایگاه خراسان رضوی را در نقشه زیست‌محیطی و اقتصادی کشور تقویت کند.

ظرفیت بی‌نظیر تونل بادی نشتیفان خواف، که بازدهی‌اش دو برابر میانگین جهانی نیروگاه‌های بادی برآورد شده، تنها یکی از فرصت‌های طلایی استان است. بهره‌برداری هوشمندانه از چنین کانون‌هایی، همزمان باعث کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و ایجاد جریان پایدار درآمد می‌شود.

در کنار انرژی‌های پاک، اجرای کامل طرح کاداستر و صدور اسناد مالکیت برای اراضی ملی، ستون دیگری از مدیریت مدرن منابع طبیعی است. این اقدام علاوه بر پیشگیری از تصرف و اختلافات ملکی، مسیر استفاده هدفمند از عرصه‌ها و اجرای پروژه‌های پایدار را هموار کرده است.

همگرایی میان سیاست‌گذاری علمی، فناوری، و نقش‌آفرینی مردم، می‌تواند الگوی اداره منابع طبیعی را از شیوه‌های سنتی به حکمرانی مدرن تغییر دهد. این مسیر، با وجود پیچیدگی‌ها، آینده‌ای را نوید می‌دهد که در آن حفاظت و بهره‌برداری مسئولانه دو ضلع یک مثلث واحد خواهند بود.

سیاست‌های کلان و خط‌مشی سازمان

در همین رابطه رضا افلاطونی، سرپرست سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، در نخستین سفر استانی خود ضمن تقدیر از نگاه زیست‌محیطی مدیریت ارشد خراسان رضوی، «انفال و منابع طبیعی» را ثروتی امانتی و بین‌نسلی دانست.

سرپرست سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با تأکید بر اینکه این وظیفه نه‌تنها قانونی، بلکه مسئولیتی شرعی برای همه مردم است، تصریح کرد که تمام اقدامات در عرصه باید مبتنی بر طرح‌ها و مطالعات علمی روزآمد باشد.

وی اولویت نخست این سازمان را اجرای برنامه‌های علمی با رویکرد آینده‌نگر عنوان کرد و گفت: مطالعات گذشته باید تکمیل و به‌روزرسانی شوند تا مبنای کلیه مداخلات انسانی در طبیعت باشند. به گفته او، بدون چنین پشتوانه‌ای، توسعه و حفاظت در منابع طبیعی به شکل مؤثر تحقق نخواهد یافت.

افلاطونی ادامه داد: مشارکت مردمی را محور دوم برنامه‌ها معرفی کرد و تأکید داشت که ایجاد حس تعلق به سرزمین از طریق تعامل و خوش‌خلقی ضروری است.

سرپرست سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور برون‌سپاری امور غیرحاکمیتی به مردم را راهی برای بهره‌مندی جمعی از منابع کشور و ایجاد حس مالکیت و مسئولیت‌پذیری دانست.

وی همچنین استفاده از فناوری‌های نوین از جمله هوش مصنوعی را در دستور کار اعلام کرد و افزود که امسال اعتبارات ویژه‌ای برای آبخیزداری در نظر گرفته شده است.

افلاطونی تاکید کرد: تمامی فعالیت‌های منابع طبیعی از کاشت درخت تا حدنگاری، باید در راستای اهداف آبخیزداری و با مطالعه علمی پیش برود.

بهره‌گیری از ظرفیت انرژی‌های نو

همچنین در ادامه سیدناصر مرجانی، رئیس اداره استعدادیابی اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی، تونل بادی نشتیفان خواف را یکی از بی‌نظیرترین کانون‌های انرژی پاک جهان معرفی کرد؛ ظرفیتی با تولید بیش از پنج هزار مگاوات برق روزانه و بازدهی دو برابر میانگین جهانی نیروگاه‌های بادی.

رئیس اداره استعدادیابی اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی اظهارکرد: تاکنون ۹۹ هکتار از اراضی ملی واگذار و عرصه به مجریان تحویل شده و ۲۳۰ هکتار دیگر نیز در حال واگذاری است.

وی افزود: این بهره‌برداری‌ها مبتنی بر نگاه زیرساختی و آینده‌محور منابع طبیعی است که فراتر از نقش حفاظتی صرف، به استفاده بهینه از ظرفیت‌های ملی برای نسل‌های آینده می‌اندیشد.

مرجانی اظهار کرد: با این رویکرد، ضمن صیانت از منابع کشور، توسعه انرژی‌های نو، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، رونق اقتصادی و حتی صادرات برق محقق می‌شود. این امر تجلی همگرایی اهداف زیست‌محیطی و اقتصادی در اجرای مأموریت‌های منابع طبیعی است.

به گفته رئیس اداره استعدادیابی اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی، ایفای نقش حاکمیتی و راهبردی منابع طبیعی در چنین پروژه‌هایی، مسیر توسعه پایدار را هموار می‌کند و نشان می‌دهد که این سازمان به‌عنوان دستگاهی زیرساختی می‌تواند نقشی کلیدی در سیاست‌های کلان انرژی و محیط‌زیست کشور داشته باشد.

تثبیت مالکیت و کاداستر اراضی ملی

در ادامه سیدرضا ابوترابی، معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی، با اشاره به وسعت ۷.۸ میلیون هکتاری اراضی ملی تحت مدیریت این اداره، از صدور سند مالکیت برای ۶.۳ میلیون هکتار به‌صورت کاداستر خبر داد. این اقدام را او معادل تثبیت مالکیت دولت در این عرصه‌ها دانست؛ اقدامی حیاتی برای جلوگیری از تصرفات غیرقانونی.

معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی خراسان رضوی بیان کرد: اجرای کاداستر علاوه بر پیشگیری از تجاوز به اراضی، اختلافات ملکی را کاهش داده و امور مربوط به واگذاری، بهره‌برداری و حفاظت را تسهیل کرده است. این روند، علاوه بر بعد حفاظتی، زمینه‌ساز مدیریت کارآمدتر منابع می‌شود.

وی افزود: تاکنون مدارک، مستندات و نقشه‌های کاداستر ۷۰۰ هزار هکتار دیگر به واحدهای ثبتی استان تحویل شده و در نوبت صدور سند قرار دارند. برآورد می‌شود که تا پایان سال بخش عمده‌ای از اراضی ملی استان سنددار شود.

ابوترابی گفت: همکاری مؤثر با ادارات ثبت اسناد و املاک شهرستان‌ها کلید تحقق این هدف است و تکمیل فرآیند کاداستر، یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های مدیریتی منابع طبیعی محسوب می‌شود.

خراسان رضوی؛ مدل سه‌ضلعی برای حکمرانی نوین منابع طبیعی

تحقق توسعه پایدار منابع طبیعی در خراسان رضوی، نیازمند نقشه‌راهی دقیق و چندبعدی است؛ نقشه‌ای که سه ضلع اصلی آن را تثبیت مالکیت اراضی، توسعه انرژی‌های نو و جذب مشارکت‌های مردمی تشکیل می‌دهد. این مثلث نه‌تنها امنیت زیست‌محیطی را تضمین می‌کند، بلکه راهی برای شکوفایی اقتصادی و اجتماعی استان است.

در بُعد حقوقی، کاداستر اراضی و صدور سند مالکیت، مانعی جدی در برابر تجاوز به عرصه‌ها ایجاد می‌کند. چنین پشتوانه‌ای، امنیت سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ملی و منطقه‌ای را افزایش داده و بستر برنامه‌های بلندمدت را فراهم می‌سازد.

از سوی دیگر، انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه ظرفیت استثنایی تونل بادی نشتیفان می‌تواند محور رشد پایدار و صادرات‌محور خراسان رضوی باشد. پیوند دادن این پروژه‌ها با حفاظت محیط‌زیست، نشان می‌دهد که توسعه و صیانت می‌توانند هم‌زمان پیش بروند.

نگاه مردم‌محور به منابع طبیعی نیز ستون سوم این مدل است. تقویت حس تعلق به سرزمین و واگذاری بخشی از مسئولیت‌ها به جوامع محلی، نه‌تنها هزینه حفاظت را کاهش می‌دهد، بلکه کیفیت آن را نیز ارتقا می‌بخشد. مردمی که خود را ذی‌نفع بدانند، بهترین حافظان منابع خواهند بود. ترکیب این سه محور با پشتیبانی از دانش روز و فناوری‌های نو مانند هوش مصنوعی، ظرفیت ایجاد یک سیستم هوشمند پایش و برنامه‌ریزی منابع طبیعی را دارد؛ سیستمی که می‌تواند تصمیم‌گیری را دقیق‌تر و پاسخگویی را شفاف‌تر کند.

تجربه خراسان رضوی می‌تواند به الگویی ملی بدل شود؛ الگویی که نشان می‌دهد حکمرانی منابع طبیعی زمانی موفق است که در کنار صیانت، نگاه اقتصادی و اجتماعی نیز به‌صورت متعادل حضور داشته باشد و همه بخش‌ها از منفعت آن بهره‌مند شوند.