به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، پس از حمله رژیم صهیونیستی به سران جنبش حماس در دوحه پایتخت قطر، انتظار می‌رفت که ترکیه به عنوان یک متفق منطقه‌ای نزدیک، مواضع قاطعانه و مستحکمی در قبال این اقدام نتانیاهو به نمایش بگذارد. اما ظاهراً آنکارا ترجیح داده به صدور بیانیه رسمی اکتفا کند.

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه این حمله را به عنوان نقض آشکار قوانین بین‌المللی و نقض حاکمیت سیاسی قطر محکوم کرد و وزارت امور خارجه نیز، بیانیه‌ای با همین محتوا صادر کرد.

وزارت امور خارجه گفت که هدف قرار دادن هیئت مذاکره‌کننده حماس در جریان مذاکرات آتش‌بس فعال نشان می‌دهد که اسرائیل واقعاً به دنبال صلح نیست، بلکه جنگ را طولانی‌تر می‌کند.

از دید تحلیلگران غربی، با آن که روابط نزدیکی بین آنکارا – دوحه در جریان است، باید این واقعیت را به یاد بیاوریم که ترکیه عضو ناتو است و درگیری یا تهدید آشکار علیه اسرائیل، منوط به لحاظ کردن بسیاری از ملاحظات دیپلماتیک و امنیتی است.

مرور مواضع رئیس جمهور و وزیر امور خارجه ترکیه درباره حمله رژیم صهیونیستی به دوحه، نشان دهنده احتیاط آنکارا و پرهیز از اتخاذ مواضع محکم است. این در حالی است که ترکیه در قطر یک پایگاه نظامی بزرگ دارد و روابط سیاسی، امنیتی و اقتصادی نزدیک بین این دو کشور، تابلوی متفاوتی از میزان همکاری‌های آنها را به نمایش گذاشته بود. 

حالا که چند روز از این رویداد مهم منطقه‌ای سپری شده، هاکان فیدان وزیر امور خارجه ترکیه، در سفر به ایتالیا و در گفتگو با احمد خاقان سردبیر روزنامه حریت، درباره حمله به قطر، اظهار نظر کرده است.

فیدان می‌گوید:«ما همیشه تاکید کرده‌ایم که تجاوز اسرائیل، صرفاً محدود به فلسطین نخواهد بود. اسرائیل با طرز فکر توسعه‌طلبانه اداره می‌شود و سعی دارد با صدور بی‌ثباتی، ثبات خود را تضمین کند. برای نتانیاهو، این استراتژی جنگی در خدمت طولانی‌تر کردن حیات سیاسی اوست. با این حال، این سیاست به یک تهدید امنیتی برای کل منطقه تبدیل شده است. همچنین به طور قابل توجهی قانون و نظم بین‌المللی را از بین برده است.»

فیدان در ادامه گفته است: «چنین حمله‌ ننگینی به کشوری صلح‌طلب مانند قطر، نقطه‌ای را که دولت نتانیاهو به آن رسیده است، به روشنی نشان می‌دهد. اسرائیل عملاً یک سازمان تروریستی است و به هر عنصری که در مسیرش باشد حمله می‌کند. ما بار دیگر این حمله به دوست و برادرمان قطر را محکوم می‌کنیم. این حمله در واقع آتش‌بس و تلاش‌ها برای صلح و ثبات در غزه را هدف قرار داده است. اجلاس فوق‌العاده سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه عرب در 15 سپتامبر با حضور رئیس جمهور ما برای رسیدگی به تجاوز اسرائیل، برگزار خواهد شد. در این اجلاس ما قویاً بر حمایت کشورمان از قطر و آرمان فلسطین تأکید خواهیم کرد».

وزیر امور خارجه کابینه اردوغان، درباره تصمیمات جنبش حماس نیز گفته است: «حماس همچنان اعلام می‌کند که تلاش‌ها برای آتش‌بس ادامه خواهد یافت. این یک رویکرد ارزشمند است. ما از این رویکرد حمایت می‌کنیم. مهم نیست چه اتفاقی بیفتد، ما از گام‌هایی که برای صلح و ثبات، برای صلح در منطقه ما برداشته شده است، حمایت می‌کنیم. بسیاری از کشورها، هرچند با تأخیر، اعلام کرده‌اند که کشور فلسطین را به رسمیت خواهند شناخت. در حالی که از فلسطین حمایت می‌شود، ما معتقدیم که اکنون باید گام‌های مشخص و تصمیمات قاطعی علیه اسرائیل گرفته شود».

به قول اوزگور اوزکان تحلیلگر «کانورسیشن»، درباره حمله اسرائیل به قطر «تیم اردوغان در تلاش است تا فضای مانور خود را حفظ کند. این شامل لفاظی‌های قوی در ملاء عام و در عین حال، اجتناب از اقداماتی است که منجر به رویارویی با کشورهای قدرتمند شود».

این در حالی است که حمایت عمومی مردم ترکیه از آرمان فلسطین در سطح بسیار بالایی است. اردوغان انگیزه‌هایی برای نشان دادن همبستگی دارد. اما همچنین نگرانی از واکنش شدید در صورتی که لفاظی‌ها منجر به واکنش اقتصادی یا دیپلماتیک شود، وجود دارد.

بنابراین، اظهارات سنجیده، بدون ریسک زیاد، رضایت سیاسی داخلی را تا حدودی ممکن می‌سازد.

ال-مانیتور نیز به این اشاره کرده که «حمایت عمومی آنکارا از قطر ثابت است، اما اقدامات برای حفظ فضای میانجیگری محتاطانه‌تر است».

ولی اوفوک اولوتاش از تحلیلگران ترکیه چنین استدلال می‌کند که «تهاجم علیه دوحه، عملیاتی محاسبه‌ شده و هماهنگ است که با هدف منزوی کردن و به گوشه راندن ترکیه و مجبور کردن آنکارا به برخی انتخاب‌های دشوار است».

به باور تحلیلگران ترکیه، «ایجاد تعادل بین حمایت داخلی از حماس و اتکای ژئوپلیتیکی به اسرائیل به معنای راه رفتن روی یک خط بسیار باریک برای اردوغان است».

این موضع رسمی و دیپلماتیک، تمایل آنکارا را برای نشان دادن همبستگی بدون خراب کردن پل‌های پشت سر نشان می‌دهد. اما این احتمالاً باعث ناامیدی در میان جناح‌های داخلی می‌شود که خواهان اقدام قوی‌تر هستند.

انتظار عجیب تحلیلگر ترکیه از قطر

در شرایطی که خود ترکیه در برابر حمله رژیم صهیونیستی اسرائیل به قطر، اقدام خاصی انجام نداده و صرفاً به صدور بیانیه دیپلماتیک اکتفا کرده، برخی از تحلیلگران ترکیه، انتقادات عجیبی را مطرح کرده‌اند که نشان دهنده توقعات عجیب آنکارا از دوحه است.

یکی از این تحلیلگران، مهمت حسین مرجان از اعضای اندیشکده «SETA» ترکیه است. یعنی همان اندیشکده‌ای که قبلاً توسط ابراهیم کالن رئیس فعلی سرویس اطلاعاتی میت تاسیس شده و برهان الدین دوران سردبیر این اندیشکده نیز پست معاونت وزارت امور خارجه را در اختیار دارد.

مرجان درباره وقایع پس از حمله به دوحه نوشته است: «یکی از درس‌های عبرت در دوران پس از 7 اکتبر این است که صبر استراتژیک در برابر دولت اشغالگر هیچ دستاوردی نداشته است. بنابراین، دولت دوحه باید با استفاده از اهرم مالی خود، سیاست بسیار فعال‌تری را برای مهار تل‌آویو و تشویق جهان غرب به اتخاذ رویکردی منسجم‌تر دنبال کند. سکوت و انفعال دوحه در این دوره، منجر به تعمیق بحران در غزه و منطقه وسیع‌تر خواهد شد و قطر با خطر جدی از دست دادن جایگاه خود در چشم‌انداز سیاسی خاورمیانه روبرو خواهد شد».

این متخصص ترکیه‌ای مطالعات مربوط به اخوان المسلمین در ادامه نوشته است:«دوحه از نظر توانایی‌ها و محدودیت‌های سیاسی خود با یک آزمون جدی روبرو است. اگر قطر نتواند یک استراتژی و واکنش قوی سیاسی، حقوقی، دیپلماتیک و اقتصادی علیه دولت اشغالگر اجرا کند، این امر به طور جدی نقش تأثیرگذار آن را در سیاست منطقه‌ای تضعیف خواهد کرد. ماموریت قطر نه تنها در فلسطین، بلکه در روند بازسازی سوریه نیز کاملاً محدود خواهد بود و این احتمالاً منجر به تغییر تدریجی موازنه قدرت در خلیج فارس خواهد شد که احتمالاً به ضرر دولت دوحه خواهد بود. بنابراین، برای دوحه، اتخاذ موضعی بسیار سختگیرانه‌تر علیه تل‌آویو و در نتیجه بسیج سریع جهان عرب تنها گزینه در شرایط فعلی است. قطر باید درباره اتحاد خود با آمریکا تجدیدنظر کند و در صورت لزوم، گام‌های اساسی برای بستن پایگاه العدید بردارد».

این اظهارات نشان می‌دهد که تحلیلگر نزدیک به حزب حاکم ترکیه، ترجیح می‌دهد در این ماجرا صرفاً از خود قطر انتقاد کند و توقع داشته باشد که دوحه در برابر ارتش صهیونیستی دست به اقدام بزند. این در حالی است که خانم شعله دمیرتاش از دیگر تحلیلگران ترکیه، دیدگاه دیگری درباره این حمله دارد و اتفاقاً به جای انتقاد از انفعال دوحه، از بی‌تصمیمی و بی‌عملی آنکارا گلایه دارد.

شعله دمیرتاش گفته است: «موضع واشنگتن پس از ترور نمایندگان حماس در قطر بار دیگر نشان داد که لفاظی‌های اتحاد چقدر شکننده و حتی توخالی است. در حالی که آمریکا در ظاهر از تلاش برای صلح صحبت می‌کند، قادر به اعمال کوچکترین محدودیتی بر خشونت افسار گسیخته اسرائیل نیست. همزمان، اخبار سوریه احتمال به خطر افتادن سیستم‌های دفاعی ترکیه در میان خطوط حمله را افزایش داد. شاید تکذیبیه و انکارهای ستاد کل نیروهای مسلح ترکیه بخشی از افکار عمومی را آرام کرده باشد، ولی خطر همچنان وجود دارد. ترکیه کجای این میدان ایستاده است؟ حامیان غزه از بنادر تونس و اسپانیا راه می‌افتند. ولی ترکیه که راحت‌ترین نقاط دسترسی را در مدیترانه شرقی دارد، مبدا حرکت کشتی‌ها و قایق‌های حامی غزه نیست. مگر کشور ما نبود که فریاد زدن بر سر ظلم را یک مأموریت تاریخی می‌دانست؟ این انفعال آشکار ترکیه، فقط از روی احتیاط دیپلماتیک نیست، بلکه خطر رخوت اخلاقی است». 

شعله دمیرتاش در ادامه می‌گوید: «ترکیه کشوری است که بر اساس موقعیت جغرافیایی و حافظه تاریخی، مسئولیت بزرگی بر عهده دارد. ما کشوری هستیم که در ترکیه پایگاه داریم، در سوریه نیز حضور میدانی داریم اما در برابر اسرائیل، تنها به لفاظی بسنده می‌کنیم. چنین رفتاری، اسرائیل را بیشتر تحریک خواهد کرد. این فقط یک مسئله فلسطینی نیست، بلکه موضوعی است که مستقیماً با حاکمیت و اعتبار ترکیه مرتبط است. این نه تنها آزمونی برای فلسطین، بلکه آزمونی برای مشروعیتِ اخلاقی خود ترکیه است. امروز زمان عقب‌نشینی و سکوت نیست، بلکه زمان ابراز اراده‌ای واقعی است. اگر ترکیه به انفعال خود ادامه دهد، خشونت اسرائیل گسترش می‌یابد».

در پایان باید گفت: بسیاری از تحلیلگران ترکیه، از انفعال مقامات سیاسی این کشور در برابر اقدامات تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی، گلایه و انتقاد دارند. اما رسانه‌های نزدیک به حزب حاکم، تلاش می‌کنند تا مواضع و بیانیه‌های مسئولین را به عنوان خوراک حزبی و مصرف داخلی و تحت لوای حمایت از فلسطین و قدرت نمایی در برابر اسرائیل، به نمایش بگذارند.
انتهای پیام/