خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- صدف دولت آبادی: بازار نوشت‌افزار مشهد این روزها حال و هوایی سنگین از گرانی به خود گرفته است. با نزدیک‌شدن به آغاز سال تحصیلی، قیمت دفتر، مداد، کیف و سایر لوازم‌التحریر چنان بالا رفته که بسیاری از خانواده‌ها را در دو راهی دشوار کیفیت و قیمت قرار داده است؛ عده‌ای ناچارند سراغ اجناس ارزان‌تر اما کم‌دوام بروند و برخی دیگر با صرف هزینه‌ای گزاف، کیفیت را قربانی جیب خالی نکنند. در این میان، نگاه‌های نگران والدین و پرسش‌های معصومانه دانش‌آموزان در ویترین‌های رنگارنگ، تصویری از واقعیت تلخ اقتصاد خانوار مشهدی ترسیم می‌کند.

با نزدیک شدن به روزهای پایانی شهریور، نبض بازار مشهد تندتر می‌زند. خیابان‌های منتهی به میدان شهدا و خیابان دانشگاه، بازار مجد، بازار مصلی و پردیس کتاب این روزها پر از جنب‌وجوش خانواده‌هایی است که با لیست خرید مدرسه در دست، قدم به مغازه‌های لوازم‌التحریر می‌گذارند. بوی کاغذ نو، رنگ‌های شاد مدادرنگی‌ها و صدای بسته‌شدن کشوی جامدادی‌ها، فضای خاصی به این روزهای پایانی تابستان داده است.

با این حال، پشت این تصویر رنگارنگ، سایه سنگین گرانی بر ذهن و جیب مردم افتاده است. تورم یک‌ساله قیمت‌ها، خرید را به یک چالش جدی تبدیل کرده و بسیاری از خانواده‌ها را در انتخاب بین کیفیت و قیمت مردد کرده است. حتی آنهایی که همیشه به‌دنبال خرید بهترین برندها بودند، حالا به اجناس ساده‌تر و داخلی فکر می‌کنند.

کسبه قدیمی بازار اعتقاد دارند که حجم خرید نسبت به سال گذشته کاهش محسوسی داشته است. «قدیم‌ترها» این روزها را اوج فصل خرید می‌دانستند؛ زمانی که مشتری‌ها با کیسه‌های پر و چهره‌های شاد، از مغازه بیرون می‌رفتند. اما امسال، نگاه‌ها بیشتر به برچسب قیمت‌ها دوخته شده و دست‌ها کمتر به سمت قفسه‌ها دراز می‌شود.

در این میان، تولیدکنندگان داخلی تلاش کرده‌اند با تنوع طرح و بهبود کیفیت، جایگاه خود را میان خانواده‌ها تثبیت کنند. بسیاری از مغازه‌داران می‌گویند که استقبال از نوشت‌افزار ایرانی افزایش یافته، اما همچنان وسوسه طرح‌های فانتزی و جذاب خارجی، خریداران به‌خصوص کودکان و نوجوانان را به سمت vitrines برندهای خارجی می‌کشاند.

چالش تداخل صنفی در آستانه بازگشایی مدارس

در همین رابطه رامین درخشان پور، رئیس اتحادیه کتاب، نوشت‌افزار، صحاف کاغذ و مقوا در مشهد اظهار کرد: با نزدیک‌شدن به مهرماه، تداخل صنفی گسترده میان واحدهای غیرمرتبط و فعالان این حوزه، مهم‌ترین مشکل سال جاری است.

به گفته رئیس اتحادیه کتاب، نوشت‌افزار، صحاف کاغذ و مقوا در مشهد، حضور صنوفی همچون فروشندگان پوشاک، لوازم برقی و حتی برخی مراکز مذهبی در عرضه کتاب و نوشت‌افزار، رونق کوتاه‌مدت سالانه این بازار را با اختلال مواجه کرده است. این در حالی است که طبق مقررات، فروش نوشت‌افزار و کتاب‌های کمک‌آموزشی در مدارس ممنوع بوده و از آموزش و پرورش خواسته شده با ابلاغ بخشنامه، مانع این نوع تداخل شود.

وی افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد که در هفته‌های اخیر، تردیدها درباره وضعیت حضوری یا غیرحضوری بودن مدارس، بر بازار سایه انداخته و هرچند با اعلام رسمی بازگشایی مدارس اندکی رونق ایجاد شده، اما افزایش قیمت اقلام داخلی و وارداتی محسوس بوده است. محصولات داخلی به دلیل گرانی مواد اولیه، افزایش هزینه‌های نیروی کار و مشکلات تولیدی، بین ۱۰ تا ۳۰ درصد رشد قیمت داشته و نرخ اقلام وارداتی نیز متأثر از نوسان ارز تغییر کرده است.

ضرورت کنترل قیمت و درج بهای کالا

درخشان پور گفت: با توجه به تنوع گسترده محصولات، کنترل بازار دشوار ارزیابی می‌شود و اتحادیه از اعضا خواسته برچسب قیمت روی هر کالا درج کنند تا روند بازرسی و رسیدگی به تخلفات از سوی نهادهای نظارتی تسهیل شود. بیشترین تخلف در این صنف، گران‌فروشی و کم‌فروشی گزارش شده است.

رئیس اتحادیه کتاب، نوشت‌افزار، صحاف کاغذ و مقوا در مشهد بیان کرد: اتحادیه دارای ۱۵۰۰ عضو پروانه‌دار در حوزه‌های کتاب‌فروشی، صحافی و فروش کاغذ و مقوا و نوشت‌افزار است و نظارت بر فعالیت‌ها به‌طور مستمر انجام می‌شود. مشهد در تولید دفتر و ملزومات دیگر خودکفا بوده و کارخانه‌های متعددی در حوزه‌های جانبی تولید مانند چسب و خودکار فعال هستند. با این حال، بازار همچنان میزبان محصولات فانتزی وارداتی است که قیمت آنها تحت تأثیر نرخ ارز نوسان دارد.

وی گفت: تبلیغات غیرواقعی بلاگرها و فروش اینترنتی نوشت‌افزار، مشکلاتی مانند گمراهی خریداران و شکایت‌های ناشی از عدم مطابقت کیفیت را در پی داشته و پیگیری این موارد زمان‌بر است. اتحادیه توصیه کرده خرید از واحدهای معتبر انجام شود و خانواده‌ها برای حمایت از تولید داخل، به سراغ محصولات داخلی با کیفیت بروند.

تغییر الگوی مصرف و ضرورت توجه فرهنگی

درخشان پور افزود: الگوی مصرف نوشت‌افزار طی دهه‌های گذشته تغییرات عمده‌ای داشته است؛ از استفاده ساده دانش‌آموزان دهه‌های پیش تا گرایش امروز به تنوع بالای محصولات، کیف‌ها و لوازم فانتزی. برخی از این کالاها با شئون فرهنگی هم‌خوانی ندارند و اتحادیه بر لزوم بهره‌گیری از شخصیت‌های فرهنگی و ملی در برندسازی داخلی تأکید دارد.

رئیس اتحادیه کتاب، نوشت‌افزار، صحاف کاغذ و مقوا در مشهد اظهار کرد: نیاز به اقلام مختلف با توجه به مقطع تحصیلی متفاوت است؛ خرید ماژیک و دفتر نقاشی برای مهدکودکی‌ها و کلاس اولی‌ها، لوازم نوشتاری عمومی برای دوره دوم ابتدایی و اقلام تخصصی‌تر برای مقاطع متوسطه و بالاتر، بخش عمده سبد خرید خانواده‌ها را تشکیل می‌دهد.

خانواده‌ها و سردرگمی در بازار مشهد

مینا رحیمی، مادر دو دانش‌آموز دبستانی، یکی از اولین مشتریانی است که با لیست خرید وارد مغازه‌ای در حوالی خیابان دانشگاه می‌شود.

وی اظهار کرد: هر سال با فرارسیدن شهریور، حال‌وهوای خاصی بر خانواده‌ها حاکم می‌شود، اما به گفته رحیمی، امسال این حس با نگرانی ناشی از افزایش قیمت‌ها آمیخته شده است. در سال‌های گذشته با مبلغی مشخص می‌شد تمام اقلام مورد نیاز را تهیه کرد، اما اکنون ناچار هستیم برای خرید هر قلم، حساب و کتاب دقیقی انجام دهیم.

رحیمی ادامه داد: امسال بخش عمده خرید خود را به لوازم‌التحریر تولید داخل اختصاص داده است که هم به‌منظور حمایت از تولیدکننده ایرانی و هم به دلیل گرانی بوده است.

به گفته وی، کیفیت محصولات داخلی مناسب است، اما زمانی که کودکان طرح‌های خاص برندهای خارجی را می‌بینند، احساس نارضایتی پیدا می‌کنند.

رحیمی فهرست اقلام مدرسه فرزندش را شامل چند دفتر، مداد، مدادرنگی، تراش، پاک‌کن و کیف عنوان کرد و گفت: سال گذشته تمام این‌ها با حدود یک میلیون تومان تهیه شد، اما امسال تنها کیف مدرسه به سه و نیم میلیون تومان رسیده است.

این شهروند مشهدی ابراز نگرانی می‌کند که چنین شرایطی خرید را برای خانواده‌های کم‌درآمد دشوارتر خواهد کرد و گفت: یکی از دوستانم که سه فرزند دانش‌آموز دارد، ناچار شد نیمی از فهرست خرید را حذف کند.

رحیمی در پایان پیشنهاد می‌دهد مدارس در تهیه بخشی از اقلام با خانواده‌ها همکاری کنند، زیرا به گفته او، حتی تأمین یک دفتر یا مداد می‌تواند کمک قابل توجهی به خانواده‌ها باشد.

احمد کاظمی، که برای خرید لوازم مدرسه دختر خود به بازار آمده، پیش از انتخاب هر قلم کالا، ابتدا مجموع هزینه را محاسبه می‌کند.

وی ترجیح می‌دهد فرزندش را در این شرایط به همراه نیاورد تا با انتخاب طرح‌های گران‌قیمت مواجه نشود.

کاظمی رویکرد خود را یافتن «بهترین نسبت کیفیت به قیمت» عنوان کرد و گفت: نه به دنبال خرید ارزان و بی‌کیفیت هستم، نه به سراغ اجناس بسیار گران می‌روم، اما یافتن گزینه‌ای میانه بسیار دشوار شده است.

به گفته این شهروند مشهدی، تجربه خرید محصولات داخلی نشان داده است که کیفیت آن‌ها در سال‌های اخیر بهبود یافته است.

وی اظهار کرد: مدادرنگی‌های ایرانی از نظر رنگ‌دهی تفاوت چندانی با نمونه‌های خارجی ندارند.

مشکل اصلی وی، قیمت کیف مدرسه است؛ به‌گونه‌ای که نمونه خارجی چهار میلیون و نمونه داخلی سه میلیون تومان قیمت دارد. کاظمی این ارقام را برای یک دانش‌آموز ابتدایی بالا می‌داند، به‌خصوص که ممکن است نیاز به تعویض در سال بعد وجود داشته باشد.

وی تأکید کرد: حمایت از تولید داخل باید همراه با کنترل قیمت باشد تا با ایجاد تعادل، رغبت خانواده‌ها به استفاده از محصولات داخلی افزایش یابد.

زهرا محمدی با شروع سال تحصیلی دانشگاه، برای خرید دفتر و لوازم جانبی به بازار لوازم‌التحریر مراجعه کرده است.

وی معتقد است آغاز دانشگاه نیز حال‌وهوایی شبیه به شروع مدرسه دارد.

محمدی در انتخاب لوازم علاوه بر قیمت، به سبک و طراحی اهمیت می‌دهد و می‌گوید دفترهای شکیل خارجی تا دو برابر نمونه ایرانی قیمت دارند.

به گفته این دانشجو، بخشی از همکلاسی‌هایش خرید گروهی انجام می‌دهند تا با تهیه عمده، بتوانند از تخفیف بهره‌مند شوند؛ روشی که برای دانشجویان مقرون‌به‌صرفه است.

محمدی همچنین معتقد است کیفیت دفتر و کاغذ بر انگیزه مطالعه تأثیر می‌گذارد و استفاده از نمونه‌های بی‌کیفیت، باعث دل‌سردی می‌شود.

وی اظهار کرد: بازار لوازم‌التحریر مشهد با توسعه خلاقیت در طراحی محصولات داخلی می‌تواند نیاز جوانان به خرید نمونه‌های خارجی را کاهش دهد.

مجید ساعی با سابقه بیش از دو دهه فعالیت در بازار نوشت افزار مشهد می‌گوید: فصل بازگشایی مدارس همیشه اوج کار ما بوده، اما امسال شرایط تفاوت کرده است.

وی با اشاره به افزایش گرایش به خرید محصولات داخلی، کیفیت آن‌ها را مطلوب و طرح‌ها را متنوع‌تر از گذشته ارزیابی می‌کند.

به گفته این فروشنده، الگوی خرید خانواده‌ها تغییر کرده است و بسیاری از خریداران به جای تهیه یک‌باره تمام اقلام لیست مدرسه، بخشی را ابتدای سال و مابقی را در طول سال تحصیلی تهیه می‌کنند.

ساعی قیمت یک مجموعه کامل لوازم مدرسه را بین ۷۰۰ هزار تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان متغیر می‌داند که تفاوت آن به برند و طرح بستگی دارد.

وی افزود: اعتماد به کیفیت داخلی و تلاش تولیدکنندگان برای کنترل هزینه‌ها، می‌تواند موجب افزایش انگیزه خرید در میان خانواده‌ها شود.

گزارش میدانی از بازار لوازم‌التحریر مشهد نشان می‌دهد که هرچند تب خرید در آستانه سال تحصیلی همچنان برقرار است، اما گرانی شدت بیشتری یافته و خانواده‌ها را در دوگانگی بین «کیفیت» و «قیمت» قرار داده است.

تولیدکنندگان داخلی با ارتقای کیفیت و تنوع‌بخشی به محصولات، جایگاه بهتری در رقابت کسب کرده‌اند، با این حال همچنان نیاز به خلاقیت و کنترل قیمت وجود دارد.

بازار گسترده مشهد می‌تواند به قطب فروش محصولات ایرانی تبدیل شود، مشروط بر ادامه حمایت هدفمند و همکاری نزدیک‌تر مدارس، خانواده‌ها و تولیدکنندگان.

پیش‌بینی می‌شود اقداماتی مانند ارائه بسته‌های حمایتی از سوی مدارس، هرچند کوچک، بتواند تأثیر قابل توجهی بر کاهش فشار اقتصادی خانواده‌ها داشته باشد.