خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها؛ درک معجزه پیامبر (ص)، قرآن کریم جز از مسیر تدبر میسر نیست و تدبر همان آب حیاتی است که بسیاری از پیامبران به دنبال آن بودند. سوره به سوره و آیه به آیه قرآن کریم معجزه است و ایمان کسی که این معجزه را درک می‌کند و می‌بیند در مقایسه با مؤمنی که معجزه نمی‌بیند، به مراتب بسیار محکم‌تر و والاتر است.

تدبر لزوم پرداختن به قرآن را برای ما روشن می‌کند و برای تدبر باید بتوان با قرآن مأنوس و رفیق شفیق و جدانشدنی آن شد تا به مرحله «انس تدبری» رسید که بی‌شک به فهم و عمل منجر می‌شود. تدبر به معنی فهم معصومانه از قرآن است و قرائت تدبری فهم تدبری را به دنبال دارد، گویی قرآن را از زبان معصوم (ع) قرائت می‌کنیم.

خود قرآن نیز اصرار دارد که آن‌را با تدبر بخوانیم و در چهار آیه شریفه بر ضرورت تدبر تأکید شده است همچنان که در حدیثی از امام علی (ع) نیز داریم که فرمودند خیری در قرائت قرآن بدون فهم و تدبر، نیست.

در واقع آیات قرآن مانند تکه‌های یک پازل هستند که زیبایی آن‌ها تنها در کنار همدیگر فهم می‌شود و کسانی که تمام این زیبایی را با هم درک کنند به فهم قرآن می‌رسند و عامل به آن می‌شوند که نمونه این مهم اهل بیت (ع) بودند.

تدبر؛ فهم روش‌مند و هماهنگ ظاهر قرآن کریم

اسدالله مجدزاده در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه «إقْرَأْ» یعنی بخوان اولین دستور خداوند به پیامبر (ص) در نخستین پیام وحیانی بود، اظهار کرد: در برخی آیات قرآن بر مقوله خواندن و قرائت تأکید شده است که از جمله در سوره مبارکه مزمل تأکید دارد که به هر مقدار که می‌توانید، از آیات قران بخوانید.

مدرس پیشکسوت قرآن در چهارمحال و بختیاری با ذکر اینکه گام اول ارتباط با قرآن قرائت است، ادامه داد: خواندن قرآن مستلزم آشنایی با الفاظ و اصول ابتدایی قرائت است که اگر قرائت مخدوش شود، ممکن است تغییر معنا اتفاق بیفتد و حق پیام الهی ادا نشود.

مجدزاده یادآور شد: پیامبر (ص) هر بار که آیه یا آیاتی نازل می‌شد، مردم را دور هم جمع کرده و در بدو امر، کلام الهی را برایشان تلاوت و به طور کامل به مردم ابلاغ می‌کردند. بنابراین قرائت صحیح قرآن در گام اول بسیار مهم است و باید مورد دقت قرار گیرد.

این مدرس دانشگاه با ذکر اینکه پیامبر (ص) صرفاً در قرائت و تلاوت توقف نداشتند بلکه به تفسیر و تبیین آیه وحی نیز می‌پرداختند، ادامه داد: تدبر از حیث لغوی به معنی نگریستن به آخر و عاقبت کار و تأمل و تفکر در کار می‌باشد و در اصطلاح، ناظر بر فهم روش‌مند و هماهنگ ظاهر قرآن کریم است و تدبر بستر تفسیر صحیح ظاهر و باطن قرآن به همراه کشف هماهنگی بین آیات و موضوعات سور به‌شمار می‌رود.

وی با استناد به آیات متعدد قرآن کریم در بیان اهمیت تدبر، افزود: از جمله در آیه ۸۲ از سوره مبارکه نساء، فرمود: پس آیا در قرآن تدبر نمی‌کنند تا به هماهنگی آن پی ببرند و دریابند که از جانب خدا نازل شده است؟ و اگر قرآن از جانب غیر خدا بود، قطعاً در آن ناسازگاری و ناهماهنگی بسیار می‌یافتند.

مجدزاده با اشاره به آیه ۲۴ از سوره محمد (ص)، ادامه داد: در این آیه به زیبایی بیان شده که شرط بهره‌مندی از تعالیم نورانی کلام وحی، باز کردن قفل قلب برای تدبر است و تدبر در قرآن نشانه عقلانیت و سلامت ایمان است.

تدبر؛ وظیفه همگانی افراد جامعه

این قاری پیشکسوت قرآن در چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: به انسان در هنگام تلاوت قرآن گاه به تعابیر و واژگانی برخورد می‌کند که به راحتی قابل درک نیست و مفهوم آن را متوجه نمی‌شود که در این حالت نباید بدون رسیدن به مفهوم آن، سراغ آیه بعدی برویم بلکه باید با تحقیق و تفحص و نیز اندیشه و تأمل به معنا و مفهوم برسد.

مجدزاده با یادآوری اینکه تدبر در قرآن به معنی تأمل و توقف برای پی بردن به حقیقت آیات وحیانی است، توضیح داد: برای پی بردن به مفاهیم و عمق کلام وحی، ناگزیر از تفکر و تعقل هستیم و تدبر مسیری برای درک حکمت آیات است.

وی با تأکید بر ضرورت و اهمیت تدبر برای بهره‌مندی از آموزه‌های کتاب آسمانی در زندگی، اظهار کرد: حقیقت قرآن را ائمه معصومین (ع) درک کردند که قرآن مجسم بودند و آموزه‌های وحی را در ساحت‌های مختلف زندگی ساری و جاری کرده بودند اما ما نیز هر کدام به قدر ظرفیت و توان خود باید در آیات وحی تأمل و تفکر کند و در ایمان و عمل با کلام وحی انس و الفت داشته باشیم.

مسئول پایگاه مردمی فعالیت‌های قرآن و عترت استان چهارمحال و بختیاری در پایان گفت: یکی از اهداف اصلی این پایگاه پرداختن به مقوله تدبر در قرآن کریم است که در حال بررسی و جمع‌بندی طرح‌ها و برنامه‌های ناظر به این مجموعه هستیم.

معناشناسی واژه «تدبر»

ناهید سبزیان در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه تدبر از ریشه «دبر» به معنی پشت و پشت سر است، اظهار کرد: تدبر در آیات قرآن کریم این معنا را می‌رساند که آیات نورانی را پشت سر هم فهم کنیم و پی ببریم که هدف خداوند از آوردن این آیات چه بوده و چه پیامی برای ما دارد.

مدرس تدبر در قرآن کریم با ذکر اینکه تدبر در اصطلاح به معنای درک «همگانی» و «روشمند» ظاهر متن کلام وحی است، ادامه داد: درک همگانی یعنی آنکه همه انسان‌ها دستور دارند آیات وحی را بفهمند و این فهم نباید سلیقه‌ای باشد بلکه اصول و قواعدی را پیروی کند بنابراین تک‌تک ما وظیفه داریم به قرآن رجوع و آیات آن را درک کنیم، سرلوحه زندگی قرار دهیم و به دستورات عمل کنیم.

سبزیان بیان کرد: تدبر با الفاظ ظاهری قرآن کار دارد و هر فرد از طریق این الفاظ و ارتباط آیات با یکدیگر به فهم می‌رسد و بهره‌مند می‌شود؛ حال آنکه تفسیر نیازمند تجهیز فرد به برخی دانش‌ها نیز بوده و علاوه بر ظاهر متن، به باطن نیز می‌پردازد.

این مدرس قرآن کریم در خصوص چرایی و اهمیت تدبر، توضیح داد: خداوند در چندین جا از کتاب مبارک از انسان‌ها خواسته تا در آیات تدبر کرده و پند بگیرند که از جمله در آیه ۲۴ از سوره مبارکه محمد تأکید می‌شود تفکر و تدبر نکردن در آیات به مثابه قفل زدن بر قلب‌ها است و انسان اگر در آیات وحیانی توجه و تأمل نکند و از آموزه‌های آن بهره نبرد و عمل نکند، قادر نخواهد بود حق را از باطل بشناسد و خوب را از بد تشخیص دهد.

سبزیان با تصریح اینکه انسان در پرتو تدبر فهم را مقدمه عمل قرار می‌دهد، اضافه کرد: علاوه بر تأکیدات مکرر قرآن بر لزوم تدبر در آیات وحی، احادیث و روایات فراوانی نیز بر این ضرورت صحه گذاشتند و ائمه معصومین (ع) توصیه‌های بسیاری در این خصوص دارند.

توصیه قرآن و روایات درباره تدبر در آیات وحی

وی با استناد به حدیثی از پیامبر اسلام (ص)، افزود: حضرت در خطبه غدیر بر این نکته تاکید داشته و فرمودند: «ای مردم در قرآن تدبر کنید و آیات آن را بفهمید و به محکمات آن نظر کنید و از آیات متشابه پیروی نکنید». همچنین امام صادق (ع) قبل از باز کردن و قرائت قرآن برای توفیق تدبر در آیات و فهم قوانین دین الهی به کمک این کتاب آسمانی، دعا می‌کردند.

سبزیان یادآور شد: همه انسان‌ها وظیفه دارند کلام خدا را با گوش دل ببینند، بشنوند، تفکر کنند و پذیرا باشند و وارد مرحله عمل به آموزه‌ها شوند.

این مدرس قرآن کریم با تأکید بر اینکه قرآن آئینه براق و بی زنگار و چراغ هدایت قلب‌های ایمانی و طالب است، افزود: دل‌های گرفتار در ظواهر و مادیات دنیوی از نورانیت کلام وحی بهره نمی‌برند و عالم ماده را حجاب بین خود و قرآن قرار دادند لذا از رسیدن به معارف ناب قرآنی محروم می‌مانند.

سبزیان با تأکید بر اینکه انسان‌ها جز با خواندن و بازخوانی و تدبر در مفاهیم کلام وحی نمی‌توانند بهره‌ای از آن ببرند، گفت: قرآن همچون اقیانوسی عظیم برای بهره‌گیری انسان بوده و جز با تدبر نمی‌توان به عمق این اقیانوس راه یافت.

وی تأکید کرد: قرائت و تدبر در قرآن و عمل به دستوراتش انسان را به سعادتی می‌رساند که انبیا و اولیای الهی در پی آن بودند؛ انسانی قرآنی می‌شود که آیات الهی با گوشت و خون و تمام وجودش آمیخته و جزئی از وجودش شود که این مهم جز با تدبر در قرآن کریم حاصل نمی‌شود.