به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، جیمز اوبراین، معاون سابق وزیر امور خارجه آمریکا که در دولت جو بایدن مستقیماً مسئولیت مسائل مربوط به صلح ارمنستان و آذربایجان و بازگشایی مسیرها را بر عهده داشت، در مقاله‌ای تفصیلی برای «شورای روابط خارجی اروپا» تأکید کرد که در 8 اوت، آذربایجان در کاخ سفید پیروزی بزرگی را جشن گرفت و آمریکا در ازای بیانیه‌های صرفاً صلح‌آمیز، به باکو پیش‌پرداخت داد، در حالی که ارمنستان در موقعیتی آسیب‌پذیر قرار گرفت.

این دیپلمات بلندپایه آمریکایی خاطرنشان می‌کند: مهم‌ترین عنصر این توافق، موافقت ارمنستان با گشودن 43 کیلومتر از خاک خود برای یک کریدور تحت مدیریت آمریکا است که آذربایجان را به نخجوان متصل خواهد کرد.

اوبراین ضمن تأیید اینکه مراسم واشنگتن گامی اساسی در جهت صلح بود، می‌نویسد که «علت اصلی مناقشه، با این حال، حل نشده و صرفاً به تعویق افتاده است. تجربه دیپلماتیک من نشان می‌دهد که بازیگران بین‌المللی از چنین مراسمی با این برداشت خارج می‌شوند که کارهای زیادی انجام شده است، در حالی که طرفین درگیر، با تمام آنچه که دستیابی به آن ممکن نبوده، تنها می‌مانند.»

اوبراین: توافقنامه صلح نهایی دست‌کم تا یک سال آینده امضا نخواهد شد

این دیپلمات باتجربه آمریکایی در میان مسائل حل‌نشده به موارد زیر اشاره می‌کند:

نخست، حداقل تا یک سال آینده توافقنامه صلح نهایی وجود نخواهد داشت، زیرا آذربایجان از ارمنستان می‌خواهد قانون اساسی خود را تغییر دهد و اگر ارمنستان این خواسته را برآورده نکند، بهای صلح باز هم سنگین‌تر خواهد شد.

دوم، معامله‌ای که با میانجی‌گری ترامپ منعقد شد، سایر بازیگران کلیدی و ذی‌نفع در این پروژه را به حاشیه رانده است: روسیه و ایران که حمایت آن‌ها برای موفقیت کریدور اهمیت حیاتی دارد، و ترکیه که کالاها برای اقتصادی شدن کریدور باید از خاک آن عبور کنند.

افشای جزئیات مذاکرات در دولت بایدن

معاون سابق وزیر خارجه همچنین جزئیاتی از مذاکرات دوران مسئولیت خود را فاش کرده و توضیح می‌دهد که دولت پیشین، برخلاف دونالد ترامپ، به دنبال قرار دادن تضمین شخصی رئیس‌جمهور آمریکا به عنوان اساس توافقات نبود، بلکه تلاش می‌کرد به معامله‌ای دست یابد که طرفین موظف بودند بلافاصله پس از امضا، اجرای آن را آغاز کنند.

اوبراین می‌نویسد: «در دولت بایدن، ما به دلیل نگرانی‌ها در مورد ده‌ها هزار ارمنی که در سال 2023 از قره‌باغ گریختند و همچنین به دلیل سرکوب جامعه مدنی توسط آذربایجان، از جمله تهدید به اخراج آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده (USAID)، دخالت شخصی رئیس‌جمهور را پیشنهاد نمی‌کردیم. اکنون دولت ترامپ خود بودجه USAID را متوقف کرده است.»

وی می‌افزاید: «مراسم کاخ سفید همچنین نشان می‌دهد که واشنگتن دیگر نگران عملیات نظامی آذربایجان علیه قره‌باغ در سال‌های 2020 و 2023 نیست.»

این مقام سابق یک جزئیات کلیدی دیگر از مذاکرات مربوط به مسیر عبوری از ارمنستان را نیز فاش می‌کند: «یکی از اصول بنیادین تیم بایدن این بود که آمریکا علیه مقامات و شرکت‌هایی که بدون رضایت ارمنستان اقدام به ساخت، بهره‌برداری یا استفاده از این کریدور کنند، تحریم‌هایی را اعمال خواهد کرد. اکنون، این واقعیت که آمریکا پیش از امضای نهایی معاهده صلح، قول حمایت از کریدور را داده است، می‌تواند به این معنا باشد که این اهرم فشار واگذار شده است. به طور خلاصه، ایالات متحده یک پیش‌پرداخت داده است، در حالی که علی‌اف تضمین‌های صلحی را که پیش از این بارها تکرار کرده بود، مجدداً تأیید کرد.»

اوبراین با تأکید بر این موضوع می‌افزاید: «در 8 اوت، علی‌اف با توافقی آنجا را ترک کرد که روابط او با ایالات متحده آمریکا را تعمیق می‌بخشد و کمک واشنگتن را برای تأمین ارتباط امن با نخجوان تضمین می‌کند.»

«این یک رسوایی است»

این دیپلمات بازنشسته آمریکایی در ارزیابی دستاوردهای ارمنستان، با کنار گذاشتن واژگان دیپلماتیک، نتیجه‌گیری می‌کند: «این یک رسوایی است. هیچ مرز بازی با ترکیه وجود ندارد، هیچ سرمایه‌گذاری اضافی به نفع ارمنستان وجود نخواهد داشت (به جز آنچه در آوریل 2024 توسط وزیر خارجه سابق آنتونی بلینکن وعده داده شده بود و توافقنامه امضا شده در 8 اوت بین ایالات متحده و ارمنستان)، و تنها یک کریدور وجود خواهد داشت که بخش‌های مختلف آذربایجان را به هم متصل می‌کند. اکنون در کارزار انتخاباتی، موضوع تغییرات اجباری قانون اساسی غالب خواهد شد که این امر به پاشینیان، که یک رهبر شجاع و دوراندیش بوده، آسیب بیشتری خواهد رساند.»

اگر کریدور به شبکه جهانی متصل نشود، فقط برای آذربایجان جذاب خواهد بود

وی ادامه می‌دهد: «اگر این کریدور به زودی به بخشی از یک شبکه جهانی تبدیل نشود، شاید تنها برای آذربایجان جذاب باشد.»

او این احتمال را رد نمی‌کند که نیروهای تندرو در طرف ارمنی ممکن است از این موضوع به عنوان یک کارت بازی در مذاکرات با آذربایجان استفاده کنند. «در آن زمان، آذربایجان پاسخ خواهد داد که این آمریکاست که امنیت ترانزیت را تضمین کرده و مشکل اصلی پدیدار خواهد شد: چه کسی مسئولیت حفاظت از این کریدور را بر عهده خواهد گرفت؟»

اوبراین با طرح این سؤال، جزئیات بیشتری ارائه می‌دهد: «بر اساس گفتگوهای خصوصی، ممکن است نیروهای آمریکایی برای حفاظت از منافع تجاری آمریکا در آنجا مستقر شوند، اگر چنین منافعی هنوز باقی مانده باشد.»

وی بلافاصله می‌افزاید: «با این حال، چنین اقدامی بعید به نظر می‌رسد.»

او تصریح می‌کند: «غیرعاقلانه خواهد بود اگر تصور کنیم رئیس‌جمهوری که مخالف استقرار سربازان آمریکایی در خارج از ایالات متحده است، نیروهای خود را به منطقه‌ای بفرستد که در آن روسیه، ایران، ترکیه و آذربایجان که اکنون دو بار پیروز شده، می‌توانند به سرعت اوضاع را متشنج کنند.»

خطر فساد و سوءاستفاده در پروژه کریدور

این دیپلمات بازنشسته آمریکایی هشدار می‌دهد که «این عدم قطعیت‌های سیاسی و فنی، به نوبه خود، به ریسک‌های اقتصادی منجر خواهد شد. مشارکت‌کنندگان در مرحله اولیه پروژه ممکن است به دنبال منافع کوتاه‌مدت باشند، به عنوان مثال، از قراردادهای ساخت‌وساز برای دریافت وام‌های ترجیحی بیشتر از بانک‌ها استفاده کنند یا حق مدیریت امتیازی را به سرعت به اشخاص ثالث بفروشند.»

اوبراین با تکیه بر تجربیات خود نه‌تنها در دولت آمریکا بلکه در بخش خصوصی، می‌نویسد: «هر گام در این زنجیره خرید و فروش، محیطی مساعد برای رشوه‌خواری، بی‌کفایتی و دستکاری ایجاد خواهد کرد.»

وی در مقاله خود برای این اندیشکده اروپایی، استدلال می‌کند که «اتحادیه اروپا می‌تواند در حل این مشکلات با فراهم کردن پول و تضمین شفافیت، که برای محافظت در برابر دولت‌های غارتگر حیاتی خواهد بود، مفید واقع شود.»

او می‌افزاید: «کشورهای ثروتمند حاشیه خلیج فارس و آسیای مرکزی ممکن است سخاوتمند باشند، اما توانایی کمی برای مهار روسیه و ایران دارند.»

معاون سابق وزیر خارجه آمریکا در پایان نتیجه‌گیری می‌کند: «فرستادگان ویژه ایالات متحده، تام باراک و استیو ویتکاف، باید به سرعت عمل کنند. برای جشن گرفتن هنوز زود است. اکنون این خطر وجود دارد که رویداد کاخ سفید بتواند تحولاتی را شعله‌ور سازد که شانس صلح را متزلزل کند.»

انتهای پیام/