به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، نشست خبری «دستاوردهای ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی و برنامه‌های این ستاد در سال آینده» با حضور دکتر ارژنگ جوادی، دبیر ستاد، برگزار شد.

 جوادی در این نشست با اشاره به جایگاه امنیت غذایی در راهبردهای کلان کشور گفت: ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی، ستادی نسبتاً نوپا در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری است که دو سال و نیم از تأسیس آن می‌گذرد. پیش از ایجاد این ستاد، بخش کشاورزی متولی منسجمی برای حمایت از علم و فناوری در حوزه غذا و کشاورزی نداشت و به همین دلیل با حجم بالایی از مراجعات، طرح‌ها و پروژه‌ها مواجه شدیم.

وی افزود: دامنه فعالیت‌های ستاد طیفی وسیع دارد و بخشی از عملکرد ما شامل دستاوردهای بالفعل و بخشی دیگر مربوط به برنامه‌های سال 1404 و حتی تا حدود سال 1405 خواهد بود. 

 جوادی با اشاره به تحولات اخیر در عرصه بین‌المللی تصریح کرد: یکی از کشورهای مهم جهان طی یک ماه اخیر، استراتژی امنیت غذایی خود را به‌عنوان بخشی از استراتژی ملی بازنگری کرده و به حوزه امنیت ملی و حاکمیت ملی ارتباط داده است. رئیس‌جمهور  آمریکا نیز صراحتاً اعلام کرده که غذا و کشاورزی از این پس محور اصلی برنامه‌های امنیت ملی او خواهد بود. سند این راهبرد موجود است و بخش‌هایی از آن ترجمه و برای استفاده داخلی آماده شده است.

وی ادامه داد: جهان امروز با محدودیت‌های روزافزون در حوزه غذا و کشاورزی روبه‌روست. تنش‌های زیستی و غیرزیستی همچون خشکسالی، تغییر اقلیم، کمبود منابع، محدودیت نهاده‌ها و کاهش عرضه محصولات در بازار جهانی، موجب رقابت شدید کشورها برای تأمین امنیت غذایی شده است.

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی درباره وضعیت شرکت‌های فعال این حوزه گفت: در حال حاضر 640 شرکت دانش‌بنیان در بخش غذا و کشاورزی فعالیت می‌کنند که حدود 6 تا 6.5 درصد کل زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور را تشکیل می‌دهند. بررسی لایه‌های مختلف زنجیره غذایی نشان داد بخش عمده این شرکت‌ها در حوزه‌هایی فعال‌اند که چالش اصلی کشور در آنجا نیست.

وی افزود: بزرگترین دستاورد اولیه ستاد این بود که توانستیم شرکت‌ها را به سمت حوزه‌هایی با چالش‌های جدی، به‌خصوص “هسته‌های اولیه” زنجیره کشاورزی، هدایت کنیم. این حوزه‌ها شامل فناوری‌هایی همچون تخم‌مرغ نطفه‌دار، بچه‌ماهی، نژاد و لاین‌های پرورشی است که وابستگی کشور در آن‌ها بسیار بالاست. به همین منظور، نخستین فراخوان حمایتی ستاد برای شرکت‌های فعال در هسته‌های اولیه فناورانه منتشر شد و خوشبختانه تعدادی از شرکت‌ها وارد این زمینه شدند.

جوادی با اشاره به اهمیت ارزش‌افزوده در کشاورزی تصریح کرد: پس از پرداختن به هسته‌های اولیه، بخش ارزش‌افزوده کشاورزی نیز در دستور کار قرار گرفت. متأسفانه بخش عمده محصولات کشاورزی کشور یا به‌صورت خام فروخته می‌شود یا به دلیل ضعف صنایع تکمیلی و فرآوری، با قیمتی نازل صادر می‌گردد. ارزش‌افزوده واقعی پس از تولید و فرآوری ایجاد می‌شود و در این بخش نیز خلأ جدی در زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور وجود دارد.

وی درباره جهت‌دهی فعالیت‌های ستاد برای افزایش ارزش‌افزوده محصولات کشاورزی گفت: یکی از سیاست‌های ما این بود که مواد اولیه به مواد با ارزش‌افزوده بالاتر تبدیل شود تا هم سود بیشتری به تولیدکننده برسد، هم منافع ملی کشور تأمین شود و هم ظرفیت‌های صادراتی گسترش پیدا کند. این تحلیل‌ها به ما کمک کرد مسیر حمایت‌ها را دقیق‌تر انتخاب کنیم.

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی افزود: علیرغم کاهش یا رکود تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در برخی بخش‌ها، بخش کشاورزی در دو سال اخیر حدود 10 تا 12 درصد رشد داشته است؛ به‌طوری‌که از حدود 540 تا 550 شرکت به بیش از 60 شرکت جدید رسیده‌ایم. بسیاری از این شرکت‌ها در سال 1402 و اوایل 1403 فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و تمرکز ما عمدتاً بر حمایت از شرکت‌های تازه‌وارد و نوپا بوده است.  

جوادی تصریح کرد: با توجه به محدودیت منابع انسانی، مالی و ظرفیت‌های بین‌المللی، تمرکز ستاد از کمیت به کیفیت جابه‌جا شد. تلاش کردیم محصولات شرکت‌ها را از نظر کیفیت ارتقا داده و آن‌ها را به سمت حل چالش‌های اصلی کشور هدایت کنیم. در این راستا با برگزاری رویدادهای به‌هم‌رسانی، زمینه ارتباط شرکت‌های دانش‌بنیان با هلدینگ‌های بزرگ و سازمان‌های اجرایی فراهم شد تا خرید محصولات داخلی افزایش یابد و پایداری اقتصادی شرکت‌ها تقویت شود.  

وی ادامه داد: بخش کشاورزی با وجود سادگی ظاهری، از نظر فناوری بسیار پیچیده است و حجم بالایی از واردات کشور مربوط به نهاده‌ها، تجهیزات، ماشین‌آلات، دارو و واکسن دام و طیور است. تلاش کردیم با ورود به این حوزه‌ها، وابستگی کشور را کاهش دهیم. به‌عنوان نمونه، در حوزه بذرهای هیبرید و فناورانه، وابستگی از حدود 90 درصد به 70 درصد کاهش یافته است که معادل 20 درصد استقلال بیشتر است؛ رقمی قابل توجه که پیش از این، طی یک دهه تنها پنج درصد رشد مشابه داشته است.  

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی با اشاره به استفاده از ابزارهای حمایتی اظهار کرد: یکی از این ابزارها، تسهیلات تبصره 18 قانون بودجه است که جذابیت بالایی برای شرکت‌ها دارد. در سال 1403، ستاد غذا و کشاورزی یکی از پرتقاضاترین بخش‌ها در این زمینه بود و 1399 طرح در قالب تبصره 18 دریافت کرد. در مجموع، طی همین سال، 610 طرح در ستاد بررسی شد که به‌نظر می‌رسد رکوردی کم‌نظیر بین ستادهای معاونت علمی و فناوری محسوب می‌شود.

وی با تشریح جزئیات آماری حمایت‌های ستاد در سال 1403 گفت: از مجموع 610 طرح بررسی‌شده، 242 شرکت از طریق "سامانه خدمت" معاونت علمی درخواست حمایت مستقیم ارسال کردند. همچنین 229 شرکت از ابزار "اعتبار مالیاتی" به‌منظور بهره‌مندی از معافیت‌های مالیاتی استفاده کردند و 139 طرح نیز در قالب تسهیلات تبصره 18 دریافت شد. این ترکیب نشان می‌دهد که تقریباً همه شرکت‌ها توانسته‌اند از ابزارهای حمایتی مختلف معاونت علمی و فناوری بهره‌مند شوند.  

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی افزود: سبد حمایتی ستاد نسبتاً متوازن است؛ به‌طور مشخص، 23 درصد به تسهیلات تبصره 18، 37 درصد به اعتبار مالیاتی، 40 درصد به تسهیلات معاونت و 10 درصد نیز به سایر ظرفیت‌ها اختصاص یافته است. این ظرفیت‌ها شامل نهادهایی مانند صندوق نوآوری و شکوفایی و بنیادهای تخصصی است که بر اساس اولویت‌های اعلامی ستاد، از طرح‌های مورد نیاز کشور حمایت می‌کنند.

جوادی با اشاره به حوزه‌های فراتر از حمایت مستقیم از شرکت‌ها تصریح کرد: یکی از اقدامات مهم ستاد، مشارکت فعال در سیاست‌گذاری کلان با سایر نهادهاست. ما در فرآیند تدوین اسناد بالادستی و بخشی حوزه غذا و کشاورزی به‌عنوان عضو مشورتی و تخصصی حضور داریم تا ظرفیت‌های فناورانه در این اسناد لحاظ شود. نمونه این اسناد شامل "سند جامع امنیت غذایی دانش‌بنیان"، "سند لبنیات" و سایر اسناد راهبردی است که با هدف تقویت نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در استقلال کشور تدوین می‌شود.  

وی ادامه داد: در کنار سیاست‌گذاری، برگزاری رویدادها و نشست‌های تخصصی و فنی نیز بخش دیگری از فعالیت‌های ستاد است. این رویدادها بستری برای تبادل دانش، معرفی دستاوردها و هم‌افزایی بین فعالان حوزه غذا و کشاورزی فراهم می‌کنند و برخی از آن‌ها از نظر تأثیرگذاری، رویدادهای شاخص و خاص در حوزه خود بوده‌اند.

وی با اشاره به برگزاری رویدادهای تخصصی در حوزه زیست‌بوم دانش‌بنیان کشاورزی و غذا گفت: 50 شرکت برتر این حوزه را در یک رویداد ملی گردهم آوردیم و با حضور مسئولان ارشد کشور، توانمندی فناورانه آن‌ها را به نمایش گذاشتیم. متأسفانه، نام کشاورزی در اذهان عمومی گاه به فعالیتی ساده و بدون فناوری پیشرفته گره خورده است؛ اما این برنامه نشان داد شرکت‌های فعال در این حوزه از چه ظرفیت فناورانه بالایی برخوردارند. در این رویداد، شرکت‌ها مشکلات خود را بی‌واسطه با مسئولان در میان گذاشتند.  

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی افزود: از دیگر اقدامات ستاد، حضور در هلدینگ‌های بزرگ و معرفی شرکت‌های توانمند به بخش‌های مرتبط است. به‌عنوان نمونه، در صنعت غذا، شرکت‌هایی که توان تأمین مواد اولیه را دارند، مستقیم به هلدینگ‌های نیازمند معرفی می‌شوند. همچنین در نمایشگاه "ایران ساخت" محصولات دانش‌بنیان حوزه غذا که برای نخستین بار تولید شده‌اند، معرفی و عرضه می‌شوند و تاکنون بازار مناسبی برایشان ایجاد شده است. بر اساس قانون، در صورت وجود محصول مشابه داخلی، باید از تولید داخل استفاده شود که این امر به افزایش فروش این شرکت‌ها کمک می‌کند.

جوادی با اشاره به اهمیت کوچک‌ترین تغییر فناورانه در کشاورزی تصریح کرد: برخلاف بخش‌هایی همچون نفت یا دارو که تغییرات بزرگ دشوارتر حاصل می‌شود، در کشاورزی حتی ورود یک فناوری کوچک می‌تواند نتایج بسیار بزرگی ایجاد کند. به همین دلیل، زنجیره تولید غذا را در چهار بخش هسته‌های اولیه، نهاده‌ها (کود، آب، سم، ماشین‌آلات و…)، تولید و پساتولید (فرآوری، بسته‌بندی، حمل و نقل و مصرف) تقسیم کرده‌ایم.

وی ادامه داد: در هسته‌های اولیه، شش رقم بذر هیبرید فناورانه جدید توسط شرکت‌های دانش‌بنیان کشور معرفی شده است که فرآیند چندساله و پرهزینه تولید این ارقام با استفاده از فناوری کوتاه‌تر و اقتصادی‌تر شده است. هرچند این ارقام هنوز در حال طی مراحل ثبت هستند، اما شامل گونه‌هایی از سبزی‌ها، صیفی‌ها و غلات‌اند که پس از ثبت نهایی وارد سبد غذایی کشور خواهند شد. این اقدام، رفع یکی از گلوگاه‌های راهبردی کشور در حوزه بذر را هدف گرفته است. 

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی خاطرنشان کرد: در حوزه باغبانی نیز بزرگ‌ترین خلأ کشور مربوط به نهال است. این حوزه به‌دلیل نقش کلیدی‌اش در زنجیره تولید محصولات باغی، نیازمند توجه ویژه و راهکارهای فناورانه است و بخش قابل توجهی از برنامه‌های حمایتی ستاد به آن اختصاص یافته است.

وی با اشاره به خلأ موجود در بازار نهال کشور گفت: یکی از مشکلات اساسی، نبود شناسنامه و لیبل معتبر برای نهال‌های تولیدی است که اصالت، کیفیت و عاری‌بودن آن‌ها از بیماری و ویروس را تضمین کند. پیش‌تر، طول مدت نگهداری نهال در نهالستان‌ها بسیار کوتاه بود و همین موضوع منجر به از بین رفتن بخش زیادی از تولید می‌شد. درحالی‌که در برخی کشورها، مراکز مکانیزه سورتینگ، نگهداری و بسته‌بندی نهال ایجاد شده است. 

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی افزود: برای رفع این مشکل، با همکاری یکی از شرکت‌های معتبر و با حمایت ستاد، مرکز مکانیزه سورتینگ و بسته‌بندی نهال در البرز طراحی و راه‌اندازی شد که اکنون فعالیت خود را آغاز کرده و آماده افتتاح رسمی است. این مرکز با ایجاد امکان نگهداری مکانیزه، بسته‌بندی و درجه‌بندی نهال‌ها، ضایعات را به میزان 10 درصد کاهش داده، بهره‌وری تولید را افزایش داده و زمینه صادرات را فراهم کرده است. سال گذشته از این مرکز به کشورهای ارمنستان، عراق، قزاقستان و ازبکستان نیز صادرات انجام شد.

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی تصریح کرد: این مرکز ظرفیت نگهداری 300 هزار اصله نهال را دارد و علاوه بر کاهش تلفات، باعث بهبود مدیریت منابع و تقویت امنیت غذایی شده است. در صورت درخواست رسانه‌ها، این پروژه می‌تواند به‌طور اختصاصی مورد بازدید و گزارش‌گیری قرار گیرد.

وی ادامه داد: در بخش نهاده‌ها، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های کشور خوراک دام است که بخش عمده‌ای از واردات را شامل می‌شود؛ به‌ویژه کنجاله سویا و ذرت که رقم ارزی بالایی دارند. در این حوزه، دو راهبرد اصلی دنبال شد: نخست، تنوع‌بخشی به جیره خوراک دام از طریق ورود محصولات بومی قابل تولید در داخل کشور و دوم، استفاده از مکمل‌ها و تبدیل ضایعات و پسماندهای قابل مصرف به خوراک دام. بسیاری از منابع حمایتی ما در سال‌های 1402 و 1403 به این دو جهت اختصاص یافت.

وی افزود: یکی از دستاوردهای مهم این بخش، راه‌اندازی خط تولید خوراک آبزیان در استان فارس است که تاکنون حدود 50 درصد پیشرفت داشته و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال به بهره‌برداری کامل برسد. این اقدام می‌تواند وابستگی کامل به واردات خوراک آبزیان را برطرف کند. 

 جوادی با اشاره به مشکل کمبود کود شیمیایی در کشور خاطرنشان کرد: یکی از دلایل این کمبود، تمایل بالای برخی پتروشیمی‌ها به صادرات محصولات به‌دلیل ارزش اقتصادی بالاتر نسبت به عرضه داخلی است. در نشست‌های اخیر، این موضوع بارها تذکر داده شده و راهکارهای تقویت زنجیره تأمین کود در دستور کار قرار گرفته است.

وی با اشاره به وضعیت بازار کود شیمیایی گفت: اخبار منتشرشده در چند ده ساعت گذشته حاکی از آن است که برخی شرکت‌های پتروشیمی با قیمت‌گذاری سنگین، فشار مضاعفی بر بخش کشاورزی وارد می‌کنند. هرچند وزارتخانه مربوطه باید موضع رسمی خود را اعلام کند، اما این شرایط ضرورت حرکت به‌سوی جایگزین‌های سالم را دوچندان کرده است.

وی افزود: تمرکز ستاد در این حوزه بر توسعه کودهای زیستی یا بایو بوده است. شرکت‌های فناور داخلی ورود مؤثری به این عرصه داشته‌اند و توانمندی بسیار خوبی از نظر فناوری دارند. این محصولات آثار زیست‌محیطی و خطرات بهداشتی بسیار کمتری نسبت به کودهای شیمیایی دارند و حتی در بسیاری موارد بی‌خطر محسوب می‌شوند. با توجه به آسیب‌های ناشی از مصرف سموم و کودهای شیمیایی، دو طرح تولید کود زیستی تا سال 1404 عرضه خواهد شد که می‌تواند تحولی مهم در بخش نهاده‌ها ایجاد کند.

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی تصریح کرد: در حوزه تولید، نباید همه تمرکز کشور صرفاً بر محصولات سنتی مانند گندم، ذرت، جو و علوفه باشد. ظرفیت‌های ناشناخته اما پرارزش دیگری نیز وجود دارد که دارای مزیت صادراتی و ارزش‌افزوده بسیار بالا هستند. 

وی ادامه داد: یکی از این ظرفیت‌ها، زنجیره تولید و ارزش‌آفرینی آرتمیاست. این محصول دریایی عمدتاً صادراتی است و قیمت بسیار بالایی دارد. کشور تاکنون عمدتاً واردکننده آرتمیا بوده، در حالی که امکان تولید آن در دریاچه ارومیه همچنان وجود دارد و حتی در شرایط فعلی نیز ظرفیت تولید قابل‌توجهی در این منطقه وجود دارد. علاوه بر این، سواحل جنوبی کشور نیز پتانسیل بالایی برای تولید این محصول دارند.

تمرکز بر ظرفیت‌های مغفول تولید و بومی‌سازی تجهیزات کشاورزی 

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی گفت: در بخش تولید، بخشی از تمرکز ما بر ظرفیت‌های مغفول کشور بوده است. نمونه آن طرح استفاده از ضایعات و پسماند برای تولید خوراک دام است که وابستگی بالایی به واردات دارد. این طرح در آذربایجان شرقی و غربی اجرا شده و اکنون 90 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و پس از تکمیل به زنجیره تأمین خوراک دام کشور افزوده خواهد شد.  

وی افزود: در همین حوزه، دستگاه "میکرونایزر" برای تبدیل غلات و ضایعات به خوراک دام در مشهد تکمیل و به بازار عرضه شده است. این دستگاه با خرد کردن و فرآوری غلات، قابلیت هضم و راندمان تغذیه دام و طیور را بهبود می‌بخشد.  

بومی‌سازی تراکتور مخصوص شالیزار در شمال کشور  

وی با اشاره به وابستگی بالا در حوزه تجهیزات کشاورزی تصریح کرد: در بخش تراکتورهای ویژه اراضی شالیزاری، تاکنون وابستگی کامل به واردات داشتیم که هم مشکلات نگهداری و تعمیر و هم کمبود قطعات ایجاد می‌کرد. با شناسایی و همکاری با یک شرکت داخلی، خط تولید تراکتور دوچرخ مخصوص شالیزار در آمل راه‌اندازی شد. این اقدام می‌تواند در استان‌های شمالی، خصوصاً مازندران و گیلان، هزینه‌های سنگین آماده‌سازی زمین برنج را کاهش داده و وابستگی به نیروی کار پرهزینه را کم کند.  

رشد جهشی حمایت‌های اعتباری و مالیاتی  

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی ادامه داد: در سال 1404 نسبت به سال 1403، میزان حمایت‌ها از طرح‌ها 13 برابر افزایش یافته و حمایت اعتباری رشد چهار برابری داشته است. در حوزه تسهیلات تبصره 18 نیز دو برابر افزایش مصوبه داشته‌ایم. 

وی درباره دسته‌بندی طرح‌های مورد حمایت گفت: در سال 1404، در تولید و تکثیر نهاده‌ها دو طرح، در تولید نهاده‌ها پنج طرح، در فرآوری و بسته‌بندی سه طرح و در فناوری‌های نوین و کنترل کیفیت چهار طرح مورد حمایت قرار گرفته‌اند. این طرح‌ها هم‌اکنون به نتیجه عملی رسیده‌اند.

مقابله با تقلبات غذایی و ارتقای کیفیت محصولات

وی افزود: به منظور مقابله با تقلبات غذایی، در نیمه دوم سال 1403 فراخوانی سراسری منتشر شد تا شرکت‌ها بتوانند در حوزه کیت‌های تشخیصی، بسته‌بندی هوشمند، و رصد و پایش فساد یا تقلبات غذایی همکاری کنند. در این راستا، تفاهم‌نامه‌ای بزرگ با دانشگاه شهید بهشتی برای پروژه‌های سلامت مواد غذایی امضا شده است. این دانشگاه پیش‌تر در حوزه تشخیص کیفیت چای نتایج موفقی کسب کرده و اکنون در حال تجهیز خط شناسایی برای زعفران است.  

وی تأکید کرد: تمرکز ما تنها بر افزایش کمیت مواد غذایی نیست، بلکه ارتقای کیفیت و سلامت محصولات نیز به همان اندازه اهمیت دارد و این مسیر با ورود فناوری‌های نوین و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان ادامه خواهد یافت.

تمرکز بر محصولات زیستی و تنوع‌بخشی به سبد پروتئینی کشور 

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی با تأکید بر اهمیت توسعه محصولات زیستی گفت: «سم‌های زیستی، کودهای زیستی و سایر محصولات زیستی به دلیل محوریت سلامت، خطرات بسیار کمی برای جامعه و محیط‌زیست دارند. با همکاری ستاد و شرکت‌های دانش‌بنیان، ورود به حوزه‌هایی که پیش‌تر صرفاً در اختیار حاکمیت بوده – همچون تولید بذر و کود – محقق شده است. آثار این رویکرد نوین طی دو تا سه سال آینده در کشور نمایان خواهد شد.»

وی افزود: برای بهره‌گیری حداکثری از توان علمی کشور، ستاد مشترک توسعه کشاورزی پایدار با همکاری وزارت جهاد کشاورزی، دانشگاه‌ها و معاونت علمی تشکیل شده است تا ظرفیت‌های فناورانه دانشگاهی و شرکتی در خدمت بخش کشاورزی قرار گیرد. 

لزوم تنوع‌بخشی به منابع پروتئینی در سبد غذایی 

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی تصریح کرد: سبد غذایی مردم نمی‌تواند صرفاً بر گوشت قرمز و مرغ استوار باشد. در حال حاضر، 60 تا 70 درصد انرژی دریافتی روزانه از کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها تأمین می‌شود و وابستگی پروتئینی کشور عمدتاً به گوشت و مرغ است. از این رو، طرح‌هایی برای جایگزینی و تکمیل این منابع، خصوصاً با توسعه محصولات شیلاتی و دریایی، در دست اجراست. 

وی ادامه داد: مصرف سرانه پروتئین دریایی در ایران بسیار پایین است، در حالی‌که محصولاتی مانند صدف و جلبک می‌توانند با تولید انبوه و تکثیر، جایگزین مناسبی باشند و قیمت آن‌ها نیز کاهش پیدا کند. نمونه‌هایی مانند مکمل‌های جلبکی هم‌اکنون در بازار موجودند و می‌توانند بخشی از این تنوع را تأمین کنند.  

تدوین طرح «شرایط اضطرار» برای امنیت غذایی  

وی درباره محصول جدید این حوزه گفت: طرح شرایط اضطرار با هدف تولید جیره‌های غذایی آماده در حوادثی مانند زلزله، سیل یا عملیات امداد کوهستان تعریف شده است. این محصول سبک و فشرده می‌تواند تا 17 تا 18 ساعت انرژی مورد نیاز بدن را بدون نیاز به غذای دیگر تأمین کند. نمونه‌های مشابه آن در سال‌های گذشته به‌عنوان جیره سربازان استفاده می‌شد، اما اکنون با اصلاح ترکیبات و افزودن مکمل‌های خاص، به‌عنوان محصول دانش‌بنیان برای موقعیت‌های اضطراری تولید خواهد شد.

بهره‌گیری از ظرفیت‌های مغفول جغرافیایی برای پایداری امنیت غذایی

وی خاطرنشان کرد: نگاه عمومی به کشاورزی همچنان معطوف به کشت در اراضی روستایی و زراعت باز است، در حالی که کشور ظرفیت‌های بزرگی در سواحل، بیابان‌ها و شوره‌زارها دارد. فناوری‌های نوینی برای تبدیل ماسه به خاک کشاورزی و تبدیل بیابان به زمین تولید وجود دارد که با به‌کارگیری آن‌ها، می‌توان گام بزرگی در جهت پایداری امنیت غذایی کشور برداشت.

تمرکز بر «کشاورزی آینده» و بومی‌سازی فناوری‌های نوین تولید

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی با اشاره به ضرورت بهره‌گیری از فناوری‌های نو برای تولید در محیط‌های غیرمتعارف گفت: ما کار انتقال دانش فنی تولید کشاورزی در عرصه‌های لم‌یَزرع را آغاز کرده‌ایم. این فناوری در چین با موفقیت اجرا شده و پایلوت آن در دانشگاه تهران به نتایج مثبت رسیده است. اکنون در حال بررسی برای ایجاد یک ایستگاه آزمایشی در قم هستیم. 

وی افزود: چالش اصلی، جلب مشارکت شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاری در این حوزه است. اگر بازده اقتصادی روشن شود، این حوزه می‌تواند به‌شدت جذاب و درآمدزا باشد. از آنجا که شرایط اقلیمی و خاکی کشور – از جمله بیابان‌ها و زمین‌های ماسه‌ای – با نمونه‌های خارجی متفاوت است، باید فرآیند بومی‌سازی و سازگاری فناوری متناسب با ایران انجام شود.

مطالعات بومی‌سازی برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های نو 

وی تصریح کرد: مطالعات لازم برای سنجش عملی بودن این فناوری در حال انجام است. ما این رویکرد را در قالب «کشاورزی آینده» تعریف کرده‌ایم که شامل دو محور اصلی است: محیط‌های جدید تولید و غذاها و محصولات جدید.

هشدار نسبت به ناکافی بودن کشاورزی موجود

دبیر ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان غذا و کشاورزی تأکید کرد: کشاورزی فعلی با شرایط اقلیمی، کم‌آبی و خشکی کشور، در آینده نزدیک پاسخگوی نیاز غذایی نخواهد بود؛ این آینده ممکن است دو یا ده سال دیگر باشد. وظیفه ماست که با نگاه دانش‌بنیان، فناوری‌های تحولی را وارد کنیم تا همانند کشورهای موفق، جهش در تولید رقم بخورد.

وی در پایان گفت: در برنامه 1404، فصل ویژه‌ای به «کشاورزی آینده» اختصاص داده‌ایم تا در دو محور محیط‌های جدید و محصولات جدید، طرح‌های راهبردی را عملیاتی کنیم. عدم اجرای این رویکرد، می‌تواند امنیت غذایی کشور را به مخاطره بیندازد.

انتهای پیام/