به گزارش سلامت نیوز حسین عباسی اقدم، دکتری تخصصی جامعه‌شناسی طی یادداشتی اختصاصی به سلامت نیوز نوشت : مفاهیم سرمایه اجتماعی، میدان و عادت‌واره در واقع اصطلاحاتی هستند، که توسط پیر بوردیو (2002-1930)، جامعه‌شناس سرشناس فرانسوی مطرح گردید. سرمایه اجتماعی، مجموعه‌ای از هنجارها، شبکه‌ها و روابط اجتماعی است که باعث ایجاد اعتماد، هم‌کاری، تعاون میان افراد و گروه‌ها می‌شود و افراد از آن‌ها برای دست‌یابی به منابع و قدرت در یک میدان ( یک عرصه‌ی اجتماعیِ دارای قواعد و رقابت خاص) استفاده می‌کنند.

مفهوم میدان در واقع به محیط‌های اجتماعی اشاره دارد که در آن افراد و کنش‌گران اجتماعی به واسطه عادت‌واره شامل: عادت‌ها، آمادگی‌ها، مهارت‌ها و تمایل‌های اجتماعی می‌باشد، نقش ایفا می‌کنند. از منظر بوردیو، جامعه متشکل از «میدان‌»های گوناگون است که افراد و گروه‌ها در آن برای کسب و حفظ موقعیت خود با استفاده از اشکال مختلف سرمایه رقابت می‌کنند. این روشی است که افراد از جهان اجتماعی اطراف خود درک می‌کنند و به آن واکنش نشان می‌دهند.

پزشکان از جمله کنش‌گران برجسته در سطح جامعه هستند که دارای سرمایه اجتماعی قابل توجه و نقش برجسته در نظام اجتماعی، پزشکی و خصوصا سلامت جسمانی جامعه، به واسطه تجارب، مهارت‌ها و تخصص در علم پزشکی می‌باشند. در سال‌های اخیر، جامعه‌شناسی پزشکی از روی‌کرد صرفاً زیست‌شناختی به سلامت فراتر رفته و به ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن توجه بیش‌تری نشان داده است.

در این میان، مفهوم سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از مهم‌ترین متغیرها در تعیین پیامدهای سلامت مطرح شده است. در حوزه سلامت، سرمایه اجتماعی نه تن‌ها بر سلامت فردی بل‌که بر کارایی کل نظام درمانی تأثیر مستقیم دارد. برای درک جای‌گاه پزشک در جامعه، می‌توان به نظریه پیر بوردیو، جامعه‌شناس برجسته فرانسوی، رجوع کرد. میدان پزشکی نیز از این قاعده مستثنا نیست. بوردیو سرمایه را صرفاً اقتصادی نمی‌داند و اشکال دیگری چون سرمایه فرهنگی، اجتماعی و نمادین را نیز مطرح می‌کند:

1) سرمایه فرهنگی: دانش، مهارت‌ها و مدارک تحصیلی پزشکان، مهم‌ترین شکل سرمایه فرهنگی آن‌هاست. مدرک پزشکی، نه تن‌ها نشان‌دهنده تخصص فرد است، بل‌که در میدان پزشکی به او اقتدار(Authority) می‌بخشد.
2) سرمایه اجتماعی: پزشکان از طریق ارتباط با هم‌کاران، بیماران و نهادهای درمانی، سرمایه اجتماعی خود را تقویت می‌کنند. این سرمایه در سطح بیمار نیز با داشتن شبکه‌های حمایتی اجتماعی (خانواده و دوستان) بروز می‌یابد.

سرمایه نمادین: به وجهه، احترام و اعتباری گفته می‌شود که یک فرد در جامعه کسب می‌کند. به قول بوردیو، سرمایه نمادین، در واقع سرمایه‌های دیگر (اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی) هستند که به رسمیت شناخته شده‌اند. دانش و تخصص پزشک (سرمایه فرهنگی) در جامعه به شکل پرستیژ و اعتبار (سرمایه نمادین) نمود می‌یابد و این احترام عمومی است که بستر اعتماد میان پزشک و بیمار را فراهم می‌آورد. در این چارچوب، اعتماد میان پزشک و بیمار، ریشه در تعامل این سرمایه‌ها دارد. بیمار با توجه به اعتبار و پرستیژ اجتماعی پزشک (سرمایه نمادین)، دانش او (سرمایه فرهنگی) و توصیه‌های شفاهی دیگران (سرمایه اجتماعی)، به او اعتماد می‌کند. این اعتماد، نه تن‌ها یک پدیده روان‌شناختی، بل‌که یک سازوکار اجتماعی است که به تسهیل فرایند درمان کمک می‌کند.

با این حال، باید توجه داشت که این سرمایه اجتماعی یک منبع پایان‌ناپذیر نیست و در معرض فرسایش قرار دارد. چالش‌هایی مانند تجاری‌سازی خدمات درمانی، فشارهای بوروکراتیک، و مهاجرت پزشکان متخصص می‌تواند سرمایه اجتماعی موجود در نظام سلامت را تضعیف کند. از منظر بوردیو، تجاری‌سازی می‌تواند میدان پزشکی را از میدان دانش و تخصص به میدانی اقتصادی تبدیل کند که در آن سرمایه اقتصادی بر سرمایه‌های فرهنگی و نمادین برتری می‌یابد.

این جابه‌جایی، به تدریج پرستیژ و اعتماد عمومی به پزشکان را که سرمایه نمادین آن‌هاست، کاهش می‌دهد. در نهایت، پزشکان بیش از آن‌که تن‌ها درمان‌گر جسم باشند، معماران سلامت یک جامعه‌اند. سلامت ما، بیش از هر چیز، به عمق اعتماد و شبکه‌های همبستگی‌ای وابسته است که پزشکان، به عنوان یک نهاد اجتماعی، در بافتار جامعه می‌آفرینند. روز پزشک فرصتی است تا این نقش برجسته را گرامی داشت و بر اهمیت سرمایه‌گذاری بر روی این دارایی‌های ناملموس اما حیاتی تأکید کرد.