به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، چین در سالیان اخیر، برای ترکیه تبدیل به یک شریک تجاری مهم و حیاتی شده است. حالا بسیاری از بخش‌های صنایع و تولید در ترکیه، وابسته به چین هستند. اما مساله اینجاست که در مبادلات کلان تجاری در خط آنکارا – پکن، هنوز هم تراز تجاری به شکل چشمگیری به نفع چین است و چشم‌انداز روشنی وجود ندارد که نشان دهنده توان افزایش صادرات ترکیه به چین در سالیان آینده باشد.

در نتیجه این موضوع نگرانی برخی از تحلیلگران اقتصادی ترکیه را به دنبال آورده و آنان می‌گویند: تنها راه دولت اردوغان، این است که دست کم تلاش کند زمینه را برای افزایش قابل توجه میزان سرمایه گذاری چینی‌ها در بازار ترکیه فراهم کند. ولی در این حوزه نیز اتفاق چشمگیری نیفتاده و حتی سرمایه گذاری 1 میلیارد دلاری کارخانه مشهور خودرو برقی چینی BYD در استان مانیسای ترکیه، وارد فاز عملیاتی نشده است. 

کارشناسان ترکیه هشدار داده بودند که ورود غولی به نام خودرو BYD به ترکیه، رفته رفته شرایط را برای خودرو برقی ترکیه‌ای موسوم به TOGG دشوار خواهد کرد. اما دولت اردوغان که سیاست جذب سرمایه گذاران خارجی به منظور جبران کمبود منابع ارزی را در دستور کار قرارداده، تن به این معامله داد و رئیس جمهور ترکیه نیز در مراسم کلنگ زنی شرکت کرد.

ولی حالا یک سال از آن مراسم سپری شده و خبری از تولید خودرو نیست. روزنامه اقتصادی دنیا گازته در گزارشی اعلام کرده که تنش‌های تجاری بین اروپا و چین و عدم قطعیت‌ها در روندهای سیاسی ترکیه عملاً این روند را متوقف کرده است.

همچنین اکونومیست، به این موضوع اشاره کرده که سکوت در تأسیسات عظیم تولیدی غول چینی BYD در ترکیه، نشان دهنده آن است که سرمایه گذاری چین در ترکیه، در پروژه‌های دیگر نیز شتاب چندانی نخواهد داشت. چرا که تا اینجای کار، تنها چند کانتینر در محوطه کارخانه مزبور در مرسین قرار داده شده و افتتاح پروژه در اوایل سال 2026 میلادی، عملاً ناممکن خواهد بود.

مزیت ترکیه برای سرمایه‌گذاران چینی 

اکونومیست در گزارش خود به این اشاره کرده که اتحاد گمرکی با اتحادیه اروپا، هزینه‌های پایین نیروی کار و قیمت بالای سوخت، ترکیه را به یک قطب تولید استراتژیک برای تولید کنندگان خودروهای برقی چینی تبدیل کرده است. همین حالا دیگر کارخانه مشهور چری، یکی دیگر از تولیدکنندگان چینی، در حال برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاری 1 میلیارد دلاری در ترکیه است.

در همین حال، تقاضای رو به رشد برای خودروهای برقی در ترکیه نیز قابل توجه است: تعداد خودروهای برقی فروخته شده در هفت ماه اول سال 2025 میلادی از یکصد هزار دستگاه فراتر رفته و نسبت به مدت مشابه سال گذشته 147 درصد افزایش یافته است.

به گفته دکتر چاغداش اونگور متخصص خودرو، حضور این دو غول چینی، حتی با کُندی و تاخیر، کار را برای خودروی برقی خود ترکیه دشوار می‌کند. با این حال، فعلاً مجموعه ای از دلایل سیاسی و گمرکی دست به دست هم داده تا روند سرمایه گذاری چین در ترکیه، کُند شود. به طوری که کل سرمایه‌گذاری مستقیم چین در ترکیه کمتر از 5 میلیارد دلار است و این رقم در مقایسه با کشورهایی مانند عربستان سعودی، مصر و عراق، در حد پایینی است.

به باور تحلیلگران اقتصادی، چینی‌های محافظه کار، خیالشان از بابت تحولات داخلی ترکیه آسوده نیست و عدم قطعیت‌های پیرامون حاکمیت قانون، دستگیری شهرداران، فقدان پیش‌بینی‌پذیری و سیاست‌های مالیاتی در ترکیه، سرمایه‌گذاران را منصرف می‌کند.

ایراد کار کجاست؟

در سال 2024 میلادی ترکیه در مجموع 45 میلیارد دلار کالا از ترکیه وارد کرد، اما کل حجم صادرات ترکیه به چین در این مدت به زحمت به 3 میلیارد و 400 میلیون دلار رسید.

ترکیه در این مدت، چند بار تلاش کرد تا با برخی اقدامات نمایشی و پر سر و صدا نظیر انتقال ریلی کالا از طریق خط ریلی گرجستان – جمهوری آذربایجان – دریای خزر و سپس دوباره از طریق بارگیری از دریا و استفاده مجدد از قطار و انتقال از قزاقستان به چین، تراز را تا حدودی به نفع خود تغییر دهد. اما روند فرسایشی و کُند این عملیات، باعث شد تغییر چندانی به وجود نیاید.

علاوه بر این، چین در مورد کالاهایی که از خارج وارد می‌کند و به ویژه در مورد کشاورزی و مواد غذایی، حساسیت بالایی دارد و روند صدور گواهینامه‌های SPS/بهداشت، آزمایش، برچسب‌گذاری و ارزیابی انطباق، تاییدیه‌ها را کُند کرد و انجمن‌های صادراتی ترکیه نتوانستند در بازار چین، جایگاه قابل توجهی به دست بیاورند.

این موضوع باعث شده که ترکیه در صادرات به چین، همچنان در کسوت یک خام فروش بماند که ارزش افزوده پایینی دارد، اما واردات کالا از چین، عمدتاً بر کالاهای تولیدی با فناوری بالا متمرکز شده است. از این گذشته، بحران اقتصادی 5 سال اخیر و کاهش روزافزون ارزش لیره ترکیه در برابر دلار، کار را برای تولید و صادرات، دشوارتر کرد.

در حال حاضر حجم تجارت بین چین و اتحادیه اروپا 30 درصد از تجارت جهانی را تشکیل می‌دهد. طبق آمار سال 2024، ارزش کل صادرات کالاها و خدمات چین به اتحادیه اروپا 519 میلیارد یورو است، در حالی که صادرات اتحادیه اروپا به چین 213.2 میلیارد یورو است.

این بدان معناست که مازاد تجاری 300 میلیارد دلاری به نفع چین در جریان است و بعید به نظر می‌رسد که اتحادیه اروپا بتواند در کوتاه مدت از وابستگی خود به چین رهایی یابد.

اگر چین صادرات 17 عنصر بسیار مهم به نام عناصر خاکی کمیاب (REEs) را که در طیف وسیعی از فناوری‌ها استفاده می‌شوند، به اروپا ممنوع کند، تقریباً تمام تولیدات صنعتی اتحادیه اروپا متوقف خواهد شد و اتحادیه اروپا هیچ راه حل جایگزین کوتاه مدتی برای تهیه عناصر خاکی کمیاب ندارد.

از دیگر سو، در حوزه فناوری‌های هوش مصنوعی، جدی‌ترین رقیب آمریکا، اتحادیه اروپا نیست، بلکه چین است. چین در انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان پیشرو است و همچنین برای کسب مقام برتر در خودروهای برقی رقابت می‌کند.

در زمینه‌هایی مانند خودروهای خودران، تاکسی‌های هوایی و رباتیک، چین به پیشگام و مرکز این فناوری‌ها تبدیل خواهد شد.

ترکیه نیز در تلاش است تا با توجه به این واقعیت‌ها و لحاظ کردن نقاط ضعف اتحادیه اروپا در برابر چین، جای بهتری برای خود دست و پا کند. ولی شواهد نشان داده که اقتصاد نیمه سنتی ترکیه و مشکلات ساختاری آن، اجازه نمی‌دهد که در میان مدت، به نتایج درخشانی برسد.

مقداد کاراعلی اوغلو درباره وضعیت کنونی روابط اقتصادی چین و ترکیه می‌نویسد: «همانطور که انتظار می‌رفت، رابطه ترکیه با چین، هنوز هم به نفع ترکیه نیست. در سال 2024، چین 44.9 میلیارد دلار کالا و خدمات به ترکیه فروخته است، در حالی که صادرات ترکیه به چین تنها 3.4 میلیارد دلار بوده است. برای ترکیه غیرممکن است که با قابلیت‌های فعلی خود، این کسری تجاری عظیم را در کوتاه‌مدت و میان‌مدت جبران کند. محصولاتی که ما می‌خریم محصولات تکنولوژیکی هستند و محصولاتی که می‌فروشیم عمدتاً مواد خام هستند. با توجه به اینکه ترکیه نمی‌تواند مانند چین در یک نسل به جهش تکنولوژیکی مطلوب دست یابد، می‌توانیم فرض کنیم که این کسری تجاری که برای ما مضر است، احتمالاً در دهه‌های آینده بیشتر خواهد شد. پس وابستگی اقتصادی فزاینده در طول سال‌ها به احتمال زیاد به وابستگی سیاسی تبدیل خواهد شد». 
انتهای پیام/