به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، مرور پایگاه‌های خبری اینترنتی ترکیه و روزنامه‌های این کشور، نشان می‌دهد که دیدار و توافق بین پاشینیان و علی اف یعنی روسای جمهوری ارمنستان و آذربایجان در کاخ سفید و در حضور ترامپ، همچنان در صدر اخبار حوزه‌های سیاسی و انرژی در ترکیه است.

بسیاری از تحلیلگران نزدیک به حزب حاکم، حضور ترامپ در توافق ارمنستان – جمهوری آذربایجان را به نفع ترکیه قلمداد کرده‌اند.

اما دوغو پرینچک رهبر حزب کمونیستی وطن ترکیه می‌گوید: طراحی کریدور زنگه زور به شکل فعلی، یک ابتکار عمل مشترک بین آمریکا و اسرائیل است. همه باید این را ببینند. ما، به عنوان حزب وطن، آن را می‌بینیم. این کریدور به دنبال قطع ارتباطات بین قفقاز جنوبی، ایران و مناطق قفقاز شمالی است و البته، امنیت ترکیه را نیز تهدید می‌کند. هر ابتکاری که ایالات متحده یا اسرائیل انجام دهند، در نهایت و قبل از هر چیز ترکیه را تهدید می‌کند. چنین چیزی به معنی محاصره است. ترکیه از قبل هم توسط آمریکا در مدیترانه و اژه محاصره شده و در شمال سوریه و شمال عراق نیز چنین وضعیتی دارد. ترکیه، ایران، آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، روسیه و حتی قزاقستان، باید به طور مشترک بر سر راه‌حل‌هایی توافق کنند که امنیت و توسعه اقتصادی آنها را در شمال و جنوب قفقاز محافظت و تضمین کند».

نگاه آمریکا به محور چین، روسیه و ایران

مهمت اوغوتچی از دیپلمات‌های سابق ترکیه و از متخصصین انرژی بین الملل درباره تحولات اخیر می‌گوید: «آمریکا همچنان به دنبال مرحله جدیدی از هژمونی است. مهار و فشار بر روسیه، ایران و چین و تقویت مجدد برتری اقتصادی و فناوری، از جمله اهداف اصلی واشنگتن است. در این شرایط، روسیه به دلیل جنگ اوکراین تضعیف شده و تحت تحریم‌ها، اعتبار و جایگاه خود را در آسیای مرکزی، قفقاز، جنوب شرقی اروپا و بالتیک از دست می‌دهد. ایران نگران خطوط ترانزیت شمال است و چین با محدودیت‌های زنجیره تأمین و خروج سرمایه خارجی در آسیا و اقیانوسیه مواجه است. در این زمینه، یک محور جدید تجاری، انرژی و امنیتی با محوریت قفقاز جنوبی به عنوان جدیدترین اقدام واشنگتن در حال ظهور است. روند صلح مورد حمایت ترامپ بین آذربایجان و ارمنستان، ملموس‌ترین بازتاب این اهداف است. عکس دونالد ترامپ، الهام علی‌اف و نیکول پاشینیان در کنار هم، نمادی از تلاش برای ترسیم مجدد معماری قدرت منطقه‌ای بود».

اوغوتچی درباره اهمیت دالان مزبور برای ترکیه نوشته است: «مالکیت دالان در اختیار ارمنستان خواهد بود و در مرحله اولیه به ظرفیت بار 8 تا 10 میلیون تن در سال و ظرف پنج سال به ظرفیت 20 میلیون تن خواهد رسید. این یعنی درآمد ترانزیت سالانه 1.2 میلیارد دلار برای آذربایجان و 900 میلیون دلار برای ترکیه تا سال 2030 میلادی و کاهش 35 درصدی هزینه‌های لجستیک و دستیابی به حمل و نقل چندوجهی از طریق ترکیه به اروپا و بصره به آسیای مرکزی. این مسیر نه تنها در حمل و نقل، بلکه در حوزه‌های پربازده مانند مراکز لجستیک، انبارداری، زیرساخت‌های گمرکی دیجیتال و تجارت الکترونیک فرامرزی نیز فرصت‌هایی را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند. دسترسی بدون مانع ترکیه به آذربایجان و آسیای مرکزی یک فرصت بزرگ است و مزایای استراتژیک بلندمدت آن قابل توجه است».

ابعاد مرتبط با جمهوری آذربایجان - اسرائیل

اوغوتچی به عنوان متخصص انرژی بین الملل می‌گوید: «در شرق مدیترانه، میدان لویاتان 620 میلیارد متر مکعب ذخایر اثبات‌شده و میدان تامار 300 میلیارد متر مکعب ذخایر دارد. انتقال این گاز به اروپا از طریق ترکیه و با مشارکت سوکار آذربایجان، هدفی است برای کاهش 15 درصدی وابستگی انرژی به روسیه. اگر آنکارا به درستی با کارت‌های خود بازی کند می‌تواند به عنوان ذینفع اصلی ژئوپلیتیکی این تغییر جهت تاریخی ظاهر شود».

این دیپلمات سابق ترکیه، به این نیز اشاره کرده که ترکیه از حالا، باید خود را مهیا کند تا در حوزه انرژی، همکاری‌های گسترده‌تری با جمهوری آذربایجان و اسرائیل داشته باشد و بازگشایی مرزها با ارمنستان را نیز در دستور کار قرار دهد. 

روزنامه حریت نزدیک به حزب حاکم ترکیه نیز در گزارشی به این اشاره کرده که لازم است ترکیه خود را صرفاً به عنوان یک پل و مسیر ترانزیت انرژی قلمداد نکند و در سطح یک بازی‌ساز ظاهر شود.

این گزارش می‌گوید: «دهه آینده، چه از نظر ژئوپلیتیکی و چه از نظر اقتصادی، دریچه‌ای بی‌نظیر از فرصت‌ها را برای ترکیه ارائه می‌دهد. با استراتژی مناسب، آنکارا می‌تواند نه تنها یک پل، بلکه نویسنده و کارگردان نمایش انرژی منطقه نیز باشد. این منقطه شروع یک داستان رشد منطقه‌ای جدید است که از قفقاز تا مدیترانه شرقی امتداد دارد».

ابزار نفوذ ترکیه

یوسف کانلی از دیگر تحلیلگران ترکیه، معتقد است که «پروژه موسوم به مسیر بین‌المللی ترامپ برای صلح و رفاه (TRIPP) از منظر منافع ملی ترکیه، چیزی بیش از یک پروژه زیرساختی است. این اهرم استراتژیک به عنوان محوری که تجارت، انرژی و ژئوپلیتیک در آن همگرا می‌شوند، به ترکیه اجازه می‌دهد تا نفوذ خود را تعمیق بخشد، کشورهای ترک را در سراسر اوراسیا متصل کند و مواضع در حال تغییر روسیه و ایران را متعادل سازد. در نتیجه دستاوردهای استراتژیک ترکیه می‌تواند به این شکل تعریف شود: 1. ارائه یک مسیر تجاری و ترانزیتی جایگزین، با دور زدن گلوگاه‌های کنترل‌شده توسط روسیه و ایران. 2. ادغام بیشتر قفقاز جنوبی با جمهوری‌های ترک آسیای میانه تحت چتر سازمان کشورهای ترک. 3. تقویت نقش ترکیه به عنوان دروازه غربی تجارت اوراسیا».

یکی دیگر از اضلاع مهم در پرونده دالان جدید، رویکردهای سیاسی روسیه است.

برخی از تحلیلگران ترکیه بر این باورند که حالا آنکارا باید رفته رفته برای انجماد و سرما در روابط خود با مسکو آماده شود.

مراد یتکین از تحلیلگران مشهور ترکیه درباره رویکرد روسیه می‌گوید: «اکنون روسیه در معرض خطر از دست دادن آن مزیت‌های اقتصادی است که از مسیرهای ترانزیتی قلمرو خود به دست آورده بود. همچنین شاهد کاهش نفوذ روسیه در تامین امنیت ارمنستان هستیم. حالا به جای روسیه و گروه مینسک، این آمریکا است که در این حوزه کنترل را به دست می‌گیرد و ترکیه باید بداند که روابط خود را با روسیه در دوران جدید، به چه شکلی تنظیم کند».

تحلیلگران ترکیه به این نیز اشاره کرده‌اند که تهران می‌تواند، برای حفظ منافع خود در قفقاز جنوبی، به دنبال روابط نزدیک‌تر با ایروان باشد. در عین حال، می‌تواند همکاری خود را با روسیه برای ایجاد تعادل در برابر آمریکا، ترکیه و آذربایجان تعمیق بخشد.

ترکیه در میدان جنگ بود، ولی در صلح حضور نداشت

در حالی که رسانه‌های نزدیک به حزب عدالت و توسعه تلاش می‌کنند تا توافق ارمنستان و جمهوری آذربایجان را به مثابه پیروزی بزرگ ترکیه به نمایش بگذارند، اکرم امام اوغلو سیاستمدار مشهور مخالف اردوغان، دیدگاه متفاوتی درباره این موضوع دارد.

امام اوغلو که به عنوان شهردار سابق استانبول هنوز هم پشت میله‌های زندان است، درباره وقایع اخیر گفته است: «جای آن دارد که به رهبران آذربایجان و ارمنستان به خاطر این اقدام جسورانه تبریک بگویم. اما بگذارید به این موضوع مهم نیز اشاره کنم که حضور آمریکا و اجاره 99 ساله مسیر، رویداد مهمی است که ادعاهای پیشین اردوغان را باطل کرد. اردوغان همواره ادعا می‌کند که بازی ساز اصلی در سیاست‌های منطقه است. اما دیدیم که در این توافق نیز، آمریکا بین آذربایجان و ارمنستان نشست و خبری از ترکیه نبود. دولت اردوغان که ادعا می‌کند رهبر بازی‌ساز در منطقه ماست و تلاش‌های زیادی برای میانجیگری بین دو کشور همسایه انجام داده، جزو بازیگران این روند حساس صلح نبود. ما در جنگ قره باغ بودیم، اما در روز صلح، حضور نداشتیم. این نشانه یک ضعف جدی در دیپلماسی ترکیه است. ترکیه باید در مراحل بعدی کاملاً در این روند مشارکت داشته باشد و عادی‌سازی روابط با ارمنستان و پروژه‌های زیرساختی و حمل و نقل حیاتی نیز باید در این چارچوب ارزیابی شوند».

این سیاستمدار زندانی ترکیه در ادامه گفته است: «مسیر تبدیل شدن ترکیه به کشوری که در منطقه مورد احترام باشد، از طریق یک سیاست خارجی منطقی و اصولی مبتنی بر مشروعیت دموکراتیک و نهادهای قوی، تامین خواهد شد».

انتهای پیام/