به گزارش سلامت نیوز به نقل از اعتماد، یکی از مواردی که باعث می‌شود در یک جامعه هرج و مرج ایجاد کند و ارزش و احترام در آن جامعه فرهیخته را از بین ببرد، توهین کردن افراد به یکدیگر است؛ توهین در لغت به معنی دشنام، خوار و خفیف کردن معنا شده و در اکثر نظام‌های حقوقی دنیا توهین یک جرم تلقی شده و برای آن مجازات‌های مختلفی با شرایط خاص درنظر گرفته شده است. 

از منظر علم حقوق در ایران جرم توهین یکی از جرایم علیه حیثیت معنوی اشخاص محسوب می‌شود و در اصطلاح به هر رفتاری اعم از فعل، گفتار، اشاره یا نوشتار و... دلالت دارد که بتواند به نحوی موجب سبک کردن یا خوار و خفیف کردن مخاطب توهین، در نظر افراد متعارف جامعه قرار بگیرد. ‌

نکته مهم و قابل‌توجه درخصوص جرم توهین این است که جرم توهین یک جرم مطلق است و مقید به نتیجه خاصی نیست، یعنی اگر مخاطب توهین از جایگاه یا فهم اجتماعی بالایی هم برخوردار باشد و عملا از توهین آن فرد هتاک ناراحت نشود، باز هم جرم توهین به صرف موهن بودن آن رفتار یا گفتار ارتکاب یافته و فرد توهین‌کننده مطابق قانون مجازات اسلامی قابل مجازات است. نکته مهمی که باید درخصوص جرم توهین بگویم، این است که برای تحقق جرم توهین راست یا دروغ بودن اعمال به کار رفته شرط نیست و عمده مطلب این است که گفتار یا رفتار در نظر عرف جامعه وهن‌آور و سبک‌کننده باشد.

باید درنظر داشته باشیم که برای محقق شدن جرم توهین نیاز است فردی که به دیگری توهین می‌کند از عمل خود آگاهی داشته باشد و به عمد به دیگری توهین کند، بنابراین برای تحقق جرم توهین اولا مرتکب جرم توهین نباید در حالت خواب، بیهوشی، هیپنوتیزم، مستی و نظایر آن باشد، ثانیا باید به موهن بودن رفتار خود آگاهی داشته باشد؛ نه آنکه به دلایلی همانند: تفاوت فرهنگی، اجتماعی، زبانی، قومی و از این قبیل موارد نسبت به موهن بودن رفتار خود جاهل باشد در این صورت فرد مرتکب جرم توهین نشده، چراکه نسبت به رفتار خود جاهل بوده و از روی قصد آن عمل را انجام نداده است. 

توهین در علم حقوق و قوانین موجود در کشور ما جرم‌انگاری شده است، خواه این توهین در فضای مجازی اتفاق بیفتد خواه در فضای حقیقی جامعه رخ بدهد. نکته مهم در این خصوص این است که مجازات اشخاصی که با استفاده از اپلیکیشن‌های داخلی و خارجی از قبیل: تلگرام، واتس‌آپ، اینستاگرام، توییتر، کلاپ‌هاوس، دیوار، ایتا، سروش، بله و... به دیگران توهین می‌کنند، همچون کسانی است که در کوچه و خیابان به دیگران اهانت می‌کنند، لذا بر همین اساس هتک حرمت افراد مطابق با ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات جرم بوده و قانونگذار ما به صراحت درخصوص توهین ساده به افراد بیان می‌کند: توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد به مجازات جزای نقدی درجه شش محکوم خواهد شد. 

مواد ۲۴۵ تا ۲۶۱ قانون مجازات اسلامی درخصوص جرم قذف، توضیح داده در ماده 245 قانون مجازات اسلامی قانونگذار ما به صراحت در تعریف قذف می‌گوید: قذف عبارت است از: نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگر هر چند مرده باشد. به عنوان یک پژوهشگر علم حقوق نکته مهمی که درخصوص قذف وجود دارد و باید به آن اشاره کنم، این است که قذف باید روشن و بدون ابهام باشد و نسبت‌دهنده به معنای لفظ آگاه و قصد انتساب داشته باشد ‌گرچه مقذوف یا مخاطب در حین قذف از مفاد آن آگاه نباشد؛ قذف علاوه بر لفظ با نوشتن، هر چند به شیوه الکترونیکی نیز محقق می‌شود و هر وقت کسی به دیگری بگوید تو با فلان زن زنا یا با فلان مرد لواط کرده‌ای فقط نسبت به مخاطب، قاذف محسوب می‌شود و قذف در صورتی موجب حد می‌شود که قذف شونده در هنگام قذف، بالغ، عاقل، مسلمان، معین و غیرمتظاهر به زنا یا لواط باشد و مطابق ماده 250 قانون مجازات اسلامی مجازات قذف 80 ضربه شلاق حدی می‌باشد. 

ضمنا براساس ماده ۲۸ قانون مجازات اسلامی هر سه سال یک‌بار تمام جرایم و تخلفات ازجمله مجازات نقدی، به تناسب نرخ تورم اعلام شده ازسوی بانک مرکزی، به پیشنهاد وزیر دادگستری و تصویب هیات وزیران تعدیل و اصلاح می‌شوند که مطابق مصوبه هیات‌وزیران جزای نقدی جرایم به‌روزرسانی شده و با نرخ جدید مجازات‌ها تعیین می‌شود. بر این اساس مجازات تعزیری درجه 6 که برای جرم توهین است مبلغ جزای نقدی آن طبق نرخ جدید از 20 تا 80میلیون تومان تعیین شده است. 

این نکته را هم باید بگویم که جرم توهین سایبری یا همان جرم توهین در فضای مجازی به صورت صریح و آشکار چیزی در قانون جرایم رایانه‌ای مصوب 1388 در مورد آن بیان نشده است، اما از آنجایی که هتک حیثیت با توهین رابطه متقابل و تنگاتنگی دارد، می‌توانیم تحت شرایطی مطابق با ماده ۱۶ قانون جرایم رایانه‌ای با افرادی که در فضای مجازی موجب هتک حیثیت دیگران می‌شوند هم برخورد کنیم، چراکه قانونگذار ما در این ماده می‌گوید: هر کس به وسیله سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم یا صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از 91 روز تا 2 سال یا جزای نقدی یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد. 

توهین به مقامات رسمی کشور هم می‌تواند به عنوان یکی از مصادیق مشدد جرم توهین محسوب شود، به بیانی ساده‌تر درخصوص توهین ساده و مشدد باید بگویم که هر قدر شخص که به او توهین می‌شود از شأن و مقام اجتماعی بالاتری برخوردار باشد به همان نسبت توهین به او هم جرم بزرگ‌تری محسوب می‌شود؛ بر همین اساس توهین به مقامات دولتی و رسمی کشور دارای مجازات سنگین‌تری نسبت به توهین به افراد عادی جامعه است. 
قانونگذار ما هم درخصوص توهین به مقامات رسمی کشور در ماده 609 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات می‌گوید: هر کس باتوجه به سمت به یکی از روسای سه قوه یا معاونان رییس‌جمهور یا وزرا یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه‌ها و موسسات و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین کند به 3 تا ۶ ماه حبس یا تا ۷۴ ضربه شلاق یا جزای نقدی محکوم خواهد شد. 

توهین به مقامات سیاسی خارجی که به کشور ما سفر می‌کنند هم جرم است و با توجه به ماده ۵۱۷ قانون مجازات بخش تعزیرات که می‌گوید: هر کس علنا نسبت به رییس کشور خارجی یا نماینده سیاسی آن که در قلمرو خاک ایران وارد شده است، توهین نماید به یک تا سه ماه‌ حبس محکوم می‌شود، اما شرط تحقق این ماده این است که در آن کشور نیز در مورد مذکور نسبت به ایران معامله متقابل بشود و در تبصره همین ماده قانونگذار می‌گوید: اعمال مواد این فصل منوط به تقاضای دولت مربوطه یا نماینده سیاسی آن دولت یا مطالبه مجنی‌علیه یا ولی او است و در صورت استرداد تقاضا تعقیب جزایی نیز موقوف خواهد شد.

این نکته مهم را هم باید بگویم که در کشور ما از آنجایی که مقام معظم رهبری هم از نظر سیاسی و هم از نظر شرعی بالاترین مقام رسمی در کشور محسوب می‌شوند بر همین اساس اگر فردی به رهبری توهینی کند، مجرم است و مجازات آن فرد مطابق ماده 514 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات قانونگذار ما بیان می‌کند: 
هر کس به حضرت امام خمینی (ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی رضوان‌الله علیه و مقام معظم رهبری به نحوی از انحا اهانت کند به حبس از ۶ ماه تا 2 سال محکوم خواهد شد. نکته مهم درخصوص اثبات جرم توهین این است که اگر توهین به صورت مکتوب باشد مثل ارسال پیامک در فضای مجازی یا مجله، روزنامه، خبرگزاری و... با ارایه مکتوبات به راحتی قابل اثبات است، اما اگر توهین به صورت شفاهی باشد غالبا به وسیله شهادت شهود یا اقرار توهین‌کننده نزد مراجع قضایی به راحتی قابل اثبات است.  از آنجایی که جرم توهین هم ساده است هم مشدد، قانونگذار ما در ماده 262 قانون مجازات اسلامی درخصوص توهین مشدد می‌گوید: هر کس پیامبر اعظم صلی‌الله علیه وآله وسلم یا هر یک از انبیاء عظام الهی را دشنام دهد یا قذف کند ساب النبی است و به اعدام محکوم می‌شود. 

قانونگذار در تبصره همین ماده هم بیان می‌کند: قذف هر یک از ائمه معصومین علیهم‌السلام یا حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها یا دشنام به ایشان در حکم سب نبی است. اما نکته مهم درخصوص جرم توهین که باید به آن توجه داشت، این است که توهین ممکن است به صورت حضوری یا غیابی باشد در واقع لازم نیست حتما در حضور شخصی او را مورد توهین قرار بدهیم، همین که فردی دیگری را در غیاب او هم مورد توهین قرار بدهد مرتکب جرم توهین شده است.  اهانت به مقدسات هم در قانون کشور ما جرم محسوب می‌شود، در همین خصوص قانونگذار ما در ماده 513 قانون مجازات اسلامی تعزیرات بیان می‌کند: هر کس به مقدسات اسلام یا هر یک از انبیاء عظام یا ائمه طاهرین (ع) یا حضرت صدیقه طاهره (س) اهانت نماید اگر مشمول حکم‌ ساب‌النبی باشد اعدام می‌شود و در غیر این صورت به حبس از 1 تا 5 سال محکوم خواهد شد. مقصود از مقدسات تمامی‌ اشخاص و اماکنی متبرکه‌ای هست که در دین اسلام از جایگاه ویژه و خاصی برخوردار است. لازم به ذکر این نکته مهم است که منظور از پیامبران عظیم‌الشان تمامی‌ پیامبران است. 

گاهی هم ممکن است جرم توهین از طریق مزاحمت تلفنی برای افراد رخ بدهد؛ بی‌شک تا به حال با این مساله که فردی به تلفن شما زنگ بزند و برای شما ایجاد مزاحمت کند روبه‌رو شده‌اید، قانونگذار ما درخصوص این‌گونه از مزاحمت‌ها به وسیله تلفن مطابق با ماده ۶۴۱ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات با متخلفین برخورد می‌کند و به صراحت بیان می‌کند: هر گاه کسی به وسیله تلفن یا دستگاه‌های مخابراتی دیگر برای اشخاص ایجاد مزاحمت نماید علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت ‌مخابرات، مرتکب به حبس از 1 تا 6 ماه محکوم خواهد شد. 

نکته مهم درخصوص ماده 641 این است که مجازاتی که در این ماده در نظر گرفته شده فقط برای ایجاد مزاحمت است و اگر فردی همراه با مزاحمت به فرد دیگر توهین کند یا او را تهدید کند و... به هر دو مجازات یعنی هم مجازات مزاحمت هم جرمی که مرتکب شده است، محکوم خواهد شد. 

این نکته مهم را هم صرفا جهت آگاهی شما هموطنان عزیز در کنار مبحث توهین باید بگویم که این روزها بنا به دلایل مختلفی فضای مجازی جزو جداناپذیری از زندگی بشر شده است که همین مساله هم باعث شده جرایم زیادی در حوزه سایبر به وجود بیاید، یکی از مهم‌ترین این جرایم، جرم تهدید افراد به افشای اسرار خصوصی آنها در فضای مجازی یا حقیقی جامعه است. 

بر همین اساس شما باید آگاه باشید و همین که فردی شما را تهدید به افشای اسرار خصوصی کند، مجرم شناخته می‌شود و حتی لازم نیست که آن اطلاعات خصوصی را جایی منتشر کند، مطابق با ماده 669 قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات قانونگذار ما به صراحت بیان می‌کند: هر گاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی یا افشای سری نسبت به خود یا بستگان او نماید اعم از اینکه به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد به مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه یا زندان از یک ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.

در ماده 17 قانون جرایم رایانه‌ای هم قانونگذار ما به صراحت تمام درخصوص افشای اسرار خصوصی دیگران در فضای مجازی بیان می‌کند: هر کس به وسیله سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از 91 روز تا 2 سال یا جزای نقدی یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.