بورس کالای ایران با راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده، امکان سرمایه‌گذاری با مبالغ خرد و در نهایت خودرودار شدن را برای عموم فراهم کرده است؛ مسیری که به‌گفته طراحان آن می‌تواند هم ابزار سرمایه‌گذاری باشد و هم راهی برای خرید خودرو. اما آیا این اقدام با هماهنگی و موافقت سیاست‌گزاران اصلی خودرو شامل وزارت صمت و شورای‌رقابت انجام شده یا مانند تجربه‌های قبلی در حوزه قیمت‌گذاری و عرضه، قرار است بدون اجماع سیاستی پیش برود؟ این ابهام زمانی پررنگ‌تر می‌شود که به مخالفت‌های جدی همین دو نهاد با عرضه خودرو در بورس طی دو سال اخیر توجه کنیم.

از سوی دیگر، باید دید آیا این ابزار مالی جدید می‌تواند در شرایط رکود فعلی بازار خودرو، نقشی در تحریک تقاضا ایفا کند یا خیر؟ بازار خودرو در ماه‌های اخیر با افت معاملات و کاهش چشم‌گیر خرید حتی با قیمت کارخانه مواجه بوده است؛ روندی که نشان می‌دهد توان خرید مصرف‌کنندگان کاهش یافته و جذابیت بازار برای سرمایه‌گذاران نیز کمتر شده است.

در چنین فضایی، آیا خرید گواهی سپرده با سرمایه‌های خرد که امکان معامله ثانویه در بورس را هم دارد می‌تواند رونقی در معاملات ایجاد کند؟

این طرح همچنین با محدودیت‌های ساختاری بازار خودرو در کشور مواجه است؛ از جمله کاهش تولید در ماه‌های اخیر و عدم‌شفافیت در سیاست‌های عرضه و قیمت‌گذاری. طراحان می‌گویند هر فرد می‌تواند با مبالغ کوچک وارد این بازار شود و یا به‌مرور زمان، با تکمیل گواهی‌ها، امکان تحویل خودرو را پیدا کند. اما کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورت نبود هماهنگی نهادی و شفافیت در فرآیند، تجربه ناکام عرضه مستقیم خودرو در بورس کالا ممکن است در قالب جدید تکرار شود.

اکنون، همه نگاه‌ها به واکنش نهادهای سیاست‌گزار و نیز استقبال یا بی‌تفاوتی بازار به این ابزار مالی تازه است؛ ابزاری که می‌تواند آغازگر مسیری جدید برای سرمایه‌گذاری و خرید خودرو باشد یا صرفا به‌فهرست طرح‌های آزمایشی بازار خودرو اضافه شود.

یک تحلیلگر بازار سرمایه در توضیح سازوکار بازار گواهی سپرده کالایی خودرو گفت: «ایده راه‌اندازی بازار «گواهی سپرده کالایی خودرو» گامی است در پیوند بازار سرمایه و صنعت خودروسازی؛ به‌طوری ‌که در این طرح، انبار یا پارکینگ خودروساز پس از تایید بورس کالا، به‌عنوان انبار پذیرش‌شده شناخته می‌شود و بر اساس موجودی تولید، گواهی سپرده صادر می‌کنند.»

وی با اشاره به این‌که سرمایه‌گذاران می‌توانند با دو رویکرد وارد این بازار شوند، ادامه داد: «نگاه مصرفی، اولین رویکرد است که بر اساس آن، جمع‌آوری گواهی‌ها تا رسیدن به تعداد لازم برای تحویل خودرو (برای مثال ۱۰ هزار گواهی برای یک خودرو، مطابق شرایط و امیدنامه) انجام می‌شود. در این وضعیت، خرید و فروش گواهی‌ها در بازار با هدف کسب سود از نوسان قیمت اتفاق می‌افتد که هم می‌تواند ویژگی مثبت باشد و هم منفی. اگر سرمایه‌گذار غیرمصرفی وارد شود، به‌نوبه خود باعث افزایش حجم معامله این گواهی‌ها و کمک به کشف بهتر قیمت می‌شود و بازار برای مصرف‌کننده شفاف‌تر خواهد شد. این موضوع را باید در نظر بگیریم که در مواردی که یک موج تورمی ناگهانی ایجاد می‌شود، دارایی‌هایی مثل طلا و ارز اثرپذیری سریع‌تری دارند و خودرو هم می‌تواند سریع واکنش نشان دهد و سفته‌بازی اتفاق بیفتد.»

این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که مردم چگونه می‌توانند از طریق این بازار خرید اقساطی انجام دهند؟ اظهار کرد: «این گواهی‌ها بدون سررسید هستند و در ساعات معاملات بورس کالا قابل خرید و فروش‌ خواهند بود. مصرف‌کنندگان نیز می‌توانند به‌جای خرید اقساطی، ماهانه بخشی از گواهی‌ها را تهیه کنند.»

اما یک کارشناس بورس، از زاویه دیگری به راه‌اندازی بازار گواهی سپرده کالایی خودرو می‌نگرد و با اشاره به این‌که در هیچ کجای دنیا چنین ابزار مالی مشابهی وجود ندارد که قدرت مقایسه به ما بدهد، می‌گوید: «هرچند ممکن است در ظاهر گشایشی در میزان خرید و فروش و کشف قیمت شفاف ایجاد شود؛ اما این بازار تجربه جدیدی است و الان نمی‌توان درباره موفقیت یا عدم‌موفقیت آن تحلیل درستی ارائه کرد.»

وی در پایان بیان کرد: «معاملات خودرو در بورس کالا متوقف شده است و این درحالی‌ است که این امر بهینه‌ترین روش و مناسب‌ترین سازوکار برای کشف قیمت شفاف در راستای منافع مصرف‌کننده نهایی بود.»

رشد قیمت خودروهای داخلی در بازار

خودروهای داخلی روز گذشته رشد بهای یک تا ۱۵ میلیون‌تومانی را تجربه کردند. جایی که سورن دوگانه (مخزن بزرگ) (۱۴۰۴) با ۱۵ میلیون‌تومان افزایش ۹۰۵ میلیون‌تومان، کوییک اتومات (۱۴۰۳) با ۱۲ میلیون‌تومان افزایش ۵۲۰ میلیون‌تومان، وانت آریسان ۲ (۱۴۰۴) با ۱۰ میلیون‌تومان افزایش ۶۰۷ میلیون‌تومان، کاپرا دو کابین (۱۴۰۴) با ۱۰ میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و ۶۲۰ میلیون‌تومان و رانا پلاس ارتقا (۸۵ گانه) (۱۴۰۴) با ۵ میلیون‌تومان افزایش ۷۸۳ میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شدند.

همچنین در میان خودروهای مونتاژی شاهد افت بهای ۵ تا ۳۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که ریسپکت پرایم تیپ ۲ (۱۴۰۴) با ۳۰ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۶۰۰ میلیون‌تومان، دیگنیتی پرستیژ (۱۴۰۴) با ۲۰ میلیون‌تومان کاهش ۲ ‌میلیارد و ۶۸۰ میلیون‌تومان، لاماری ایما HEV (۲۰۲۵) با ۱۵ میلیون‌تومان کاهش ۲ ‌میلیارد و ۷۱۵ میلیون‌تومان و فونیکس آریزو ۸ اکسلنت (۱۴۰۴) با ۱۰ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۹۰۰ میلیون‌تومان خرید و فروش شدند.

از طرفی در گروه خودروهای وارداتی شاهد افت بهای ۵۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که ارزش نیسان سیلفی E-Power پلاس (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۳ ‌میلیارد و ۲۵۰ میلیون‌تومان، هوندا وزل (۲۰۲۵) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۳ میلیارد و ۳۵۰ میلیون‌تومان و جی‌ای‌سی امپو (۲۰۲۵) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۲ میلیارد و ۷۵۰ میلیون‌تومان رسید.