خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: دریاچه پری، یکی از منابع آبی و زیست‌بوم‌های ارزشمند منطقه، این روزها حال خوشی ندارد. کاهش شدید سطح و حجم آب، سایه خشکسالی کامل را بر پهنه آبی آن انداخته است؛ بحرانی که بنا بر نظر کارشناسان، حاصل ترکیب سوءمدیریت منابع آبی، توسعه غیرکارشناسی کشاورزی و کاهش ورودی آب به این دریاچه طبیعی است.

کشاورزی غیراصولی دریاچه را به خشکی کشاند

بررسی‌های خبرنگار مهر نشان می‌دهد که طی سال‌های اخیر، برخی کشاورزان از مناطق دیگر استان و یا استان‌های دیگر با خرید زمین‌های کشاورزی منطقه خندقلو اقدام به کشت محصولات آب بر با وسعت بالا کرده‌اند و بدون رعایت حقابه زیست‌محیطی، اقدام به اضافه برداشت آب از دریاچه پری (خندقلو) کرده‌اند.

نصب چندین ایستگاه پمپاژ غیرمجاز در حاشیه دریاچه و تبدیل زمین‌های بایر به مزارع پرمصرف، بدون مطالعه ظرفیت آبی منطقه فشار مضاعفی بر منابع محدود آبی وارد کرده است. توسعه نامتوازن کشاورزی فقدان پایبندی به الگوی کشت متناسب با اقلیم باعث شده محصولات با نیاز آبی بالا از جمله سبزیجات و صیفی‌جات خارج از فصل در محدوده دریاچه کشت شود.

با توجه به شرایط کم‌آبی موجود، روند کشت محصولات آب بر در منطقه افزایش یافته و مصرف آب فراتر از توان طبیعی دریاچه بوده، علاوه بر برداشت‌های بی‌رویه، کاهش محسوس ورودی آب به مخزن دریاچه نیز عامل مهمی در روند خشکی است.

کاهش بارندگی، تغییر اقلیم، احداث سدها و بندهای انحرافی در بالادست و برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، تغذیه طبیعی دریاچه را مختل کرده است

کاهش بارندگی، تغییر اقلیم، احداث سدها و بندهای انحرافی در بالادست و برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، تغذیه طبیعی دریاچه را مختل کرده است. اگر برداشت‌های غیرمجاز متوقف نشود، در آینده‌ای نزدیک شاهد نابودی کامل این اکوسیستم خواهیم بود.

بی شک اگر مسیرهای ورودی آب به دریاچه احیا نشود و برداشت‌های غیرمجاز متوقف نگردد، در آینده‌ای نزدیک شاهد نابودی کامل این اکوسیستم خواهیم بود. پنجره زمانی برای احیای دریاچه پری (پری «خندقلو») کوتاه است و هرگونه تعلل می‌تواند این منبع ارزشمند را به پهنه‌ای خشک و بی‌جان تبدیل کند. اقدام فوری و هماهنگی دستگاه‌های اجرایی و مشارکت مردم، تنها راه نجات این نگین آبی پری «خندقلو» است.

پیامدهای زیست‌محیطی و اقتصادی خشکی احتمالی دریاچه پری نه‌تنها تهدیدی برای حیات گونه‌های گیاهی و جانوری است، بلکه تبعات اقتصادی قابل توجهی نیز دارد که می‌توان به نابودی زیستگاه‌های آبی و مهاجرت یا انقراض گونه‌ها، کاهش کیفیت آب به دلیل افزایش غلظت املاح و آلودگی‌ها، آسیب به معیشت کشاورزان و افت جاذبه گردشگری منطقه اشاره کرد.

دریاچه پری اکنون در شرایط هشدار قرار دارد، لذا توقف فوری برداشت غیرمجاز و جمع‌آوری ایستگاه‌های پمپاژ غیرقانونی، اجرای الگوی کشت علمی و پایدار متناسب با اقلیم، احیای مسیرهای ورودی آب و جلوگیری از انحراف جریان‌های بالادست، استفاده از سامانه‌های پایش هوشمند برای کنترل برداشت‌ها و آموزش و ترویج روش‌های نوین آبیاری برای کاهش مصرف آب از راهکارهای مهم برای نجات دریاچه «پری» است.

مدیریت نادرست منابع آب عامل اصلی خشکی دریاچه پری «خندقلو» است

دهیار روستای پری نسبت به کاهش چشمگیر حقابه دریاچه طبیعی پری «پری «خندقلو»» و پیامدهای ناشی از آن از جمله خشکی دریاچه و تلف شدن هزاران ماهی هشدار داد و بر لزوم رعایت الگوی کشت و مدیریت علمی منابع آبی تأکید کرد.

ادریس ولیزاده در گفتگو با خبرنگار مهر، از مرکز دهستان اوریاد، درباره وضعیت بحرانی دریاچه طبیعی پری «خندقلو»، بزرگ‌ترین دریاچه استان زنجان، توضیحات جامعی ارائه داد و عوامل مختلف مؤثر بر خشک شدن این دریاچه را تشریح کرد.

وی با اشاره به اینکه در فصل غیر زراعی، انتقال آب به دریاچه به‌طور کامل انجام نشده است، گفت: حقابه‌ای که به دریاچه می‌رسد، تنها سهم حقابه روستاهای پری و خندقلو است که کافی نبوده و پاسخگوی نیازهای زیست‌محیطی نیست.

ولیزاده با بیان اینکه حقابه روستای میانج نیز باید به دریاچه برسد، گفت: اما در کنار این مسئله، افزایش چشمگیر مساحت آبیاری تحت فشار در روستای پری و خندقلو و روستاهای اطراف باعث افزایش مصرف آب و کاهش ورودی آب به دریاچه شده است.

دهیار روستای پری به ساخت و بهره‌برداری از سدهای معیشتی در روستاهای پری، لرده شور اشاره و اظهار داشت: سدهای معیشتی برای ذخیره‌سازی آب در فصل غیر زراعی ساخته شده‌اند، اما سهم‌بندی‌های آب باعث شده است حجم آب ورودی به دریاچه به شکل قابل توجهی کاهش یابد.

رعایت نکردن الگوی کشت و کشت محصولات آب‌بر مانند سیب‌زمینی و لوبیا در منطقه، مصرف آب را به شکل غیرکارشناسی افزایش داده است

وی تاکید کرد: رعایت نکردن الگوی کشت صرف آب را به شکل غیرکارشناسی افزایش داده و باعث خشکی شدید دریاچه پری «خندقلو» شده است

ولیزاده درباره پیامدهای زیست‌محیطی این خشکی گفت: این وضعیت منجر به نابودی زیستگاه‌های ماهی در دریاچه شده و تا کنون حدود ۱۵ تا ۲۰ هزار ماهی تلف شده‌اند.

وی ادامه داد: اگرچه تابلوهای ممنوعیت صید در منطقه نصب شده است، اما متأسفانه اقدامات لازم برای حفاظت و احیای اکوسیستم دریاچه به صورت مؤثر انجام نشده است.

ولیزاده خاطرنشان کرد: حفر چاه‌های غیرمجاز و افزایش برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، رطوبت خاک را کاهش داده و سلامت پوشش گیاهی منطقه را تهدید می‌کند.

دهیار روستای پری همچنین به مسئله حفر چاه‌های غیرمجاز اشاره کرد و افزود: حفر چاه‌های غیرمجاز و افزایش برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، رطوبت خاک را کاهش داده و سلامت پوشش گیاهی منطقه را تهدید می‌کند.

وی تأکید کرد: مدیریت منابع آبی باید بر اساس مطالعات علمی و کارشناسی دقیق انجام شود تا از بروز مشکلات مشابه جلوگیری شود و امیدواریم مسئولان با نگاه جدی و توجه ویژه، برنامه‌های جامع و مؤثر برای احیای دریاچه و حفظ منابع آب استان زنجان ارائه دهند.

مرگ گسترده ماهیان در سد پری «خندقلو» به دلیل خشکسالی و برداشت بی‌رویه آب

رئیس اداره محیط زیست شهرستان ماهنشان، گفت: خشکسالی بی‌سابقه و برداشت بی‌رویه آب از سد پری «خندقلو»، موجب کاهش شدید سطح آب و افت اکسیژن محلول شده و مرگ گسترده ماهیان این سد را به همراه داشته است.

حسینعلی ملکی گفت: تلفات ماهیان بیشتر به شرایط خشکسالی و کاهش منابع آبی منطقه مربوط می‌شود و ارتباط مستقیمی با آلودگی یا سایر مسائل زیست‌محیطی ندارد.

وی با بیان اینکه سد پری «خندقلو» یک آبگیر طبیعی است که در فصل‌های پاییز و زمستان با آب‌های مازاد روستاهای پری و پری «خندقلو» تغذیه می‌شود، افزود: امسال به دلیل تنش آبی شدید، آب مازاد برای ورود به سد وجود نداشته و میزان آب منطقه به‌طور چشمگیری کاهش یافته است.

ملکی تاکید کرد: در چنین شرایط بحرانی، نهادهای مرتبط برای سه شرکت حقیقی و حقوقی، پروانه برداشت آب با دبی بالا صادر کرده‌اند که این اقدام فشار مضاعفی بر منابع آبی سد وارد کرده است.

رئیس اداره محیط زیست ماهنشان گفت: برخی نهادها همچنین اقدام به رهاسازی نوعی ماهی پرورشی در سد کرده‌اند که برای ادامه حیات نیاز به شرایط مناسب و میزان بالای اکسیژن دارند.

ملکی افزود: با کاهش سطح آب، میزان اکسیژن موجود نیز به‌شدت افت کرده و این موضوع توانایی بقا را از ماهیان گرفته است و در سال‌های گذشته نیز اتفاقات مشابهی رخ داده و هشدارهای لازم به دستگاه‌های مسئول داده شده بود.

رئیس اداره محیط زیست ماهنشان از اعزام کارشناسان محیط زیست به منطقه برای بررسی دقیق علت و ابعاد حادثه خبر داد و خاطرنشان کرد: هدف ما جلوگیری از تکرار چنین رخدادهایی و تلاش برای فراهم کردن شرایط مناسب جهت بقای ماهیان است.

بی‌شک مدیریت منابع آبی باید بر اساس مطالعات علمی و کارشناسی دقیق انجام شود تا از بروز مشکلات مشابه جلوگیری شود و امیدواریم مسئولان با نگاه جدی و توجه ویژه، برنامه‌های جامع و مؤثر برای احیای دریاچه و حفظ منابع آب استان زنجان ارائه دهند.