مهدی طهماسبی در گفتگو با خبرنگار مهر، با تسلیت ایام اربعین حسینی (ع) و با اشاره به اینکه مضمون اربعین در ادبیات فارسی از قرن هفتم ظهور و بروز بیشتری داشته است، اظهار کرد: هر چند قبل از آن نیز این موضوع در مقاتل الشهدا ابوالمفاخر رازی، شاعر و مداح اهل بیت در اوایل قرن ششم به چشم می‌خورد که قدیمی‌ترین مقتل فارسی متعلق به اوست و در این کتاب به پیاده‌روی جانسوز اسرای کربلا و بازگشت کاروان اسرا به کربلا پرداخته است.

شاعر آئینی استان چهارمحال و بختیاری با ذکر اینکه پرداختن به موضوع اربعین در قرون بعدی ادامه می‌یابد، افزود: در دوره تیموریان به اشعار درخشان سلیمی تونی، از مشهورترین شاعران منقبت‌سرای شیعی می‌توان اشاره داشت؛ در دوره صفوی نیز شاعران و سرایندگان پارسی با نگاهی تمدنی به موضوع اربعین در امتداد عاشورا، به خلق اثر پرداخته‌اند.

طهماسبی با نقل تعبیر معروف «آنان که رفتند کار حسینی کردند و آنان که ماندند باید کار زینبی کنند»، بیان کرد: شاعران و نویسندگان عاشورایی، دین‌پژوه و آرمان‌خواه زبان فارسی با نگاه به سنت اربعین، آثار زینبی آفریده و این موضوع را مورد توجه قرار داده‌اند.

نگاه شاعران فارسی به سنت اربعین

وی با تصریح اینکه هر چه به دوران معاصر نزدیک می‌شویم پرداخت شاعران به موضوع اربعین و خاصه پیاده‌روی اربعین جزئی‌تر و بیشتر می‌شود، ادامه داد: بعد از دوره صفویه، تغییر نگاه هنرمندان را به موضوع اربعین شاهدیم و در عهد قاجار شاعرانی چون وصال شیرازی، یغمای جندقی، عمان سامانی یا دفتری بروجنی و … با رویکردی غم‌واره و با هدف بازگویی مصائب سیدالشهدا (ع) و اهل بیت و یاران ایشان به مضامین عاشورایی و اربعین می‌پردازند. در این دوران همچنین شاهد خلق مقاتل منثور از سوی ادیبان و نویسندگان هستیم.

این پژوهشگر ادبی با یادآوری پرداخت شاعران به موضوع پیاده‌روی اربعین به شکل امروزیِ این همایش عظیم معنوی، ادامه داد: موضوع پیاده‌روی در سده اخیر و عصر معاصر یک پدیده جدید است که جلوه‌های درخشانی در شعر فارسی یافته و بسیار بیشتر از گذشته ظهور و بروز دارد. شاعران معاصر در آثارشان، طریق الحسین (ع) را مسیر ظهور می‌دانند و با این نگاه به آفرینش‌گری پرداخته‌اند.

طهماسبی با اشاره به اینکه شاعران معاصر یک نگاه تمدنی و فرهنگ‌ساز به پیاده‌روی اربعین دارند، افزود: ادیبان و شاعران پیاده‌روی در مسیر نجف به کربلا و برپایی عمودها و موکب‌ها را جلوه‌هایی از زمینه‌سازی امت برای ظهور امام زمان (عج) دانسته‌اند و این نگاه برخاسته از آموزه‌ها و اهداف متعالی تشیع است.

بازگویی مصائب بازماندگان کربلا در آثار شاعران

وی با تصریح اینکه آثار شاعران معاصر در حوزه پیاده‌روی اربعین در چند محور قابل بررسی است، افزود: محور اول بازگوکننده مصائب و رنج‌های بازماندگان حادثه کربلا در شام و عراق است و نباید فراموش کرد که اربعین در امتداد مصائب عاشورا موضوعیت پیدا می‌کند و جلوه‌ای از سوگواری برای سیدالشهدا (ع) و شهدای کربلاست که بُعد سوگ آن در پیاده‌روی اربعین باید حفظ شود و همین نگاه را در آثار شاعران با موضوع پیاده‌روی اربعین نیز می‌بینیم.

طهماسبی تصریح کرد: پیاده‌روی اربعین تجلی‌گر سوگ‌ها، رنج‌ها و مرارت‌های اهل بیت سیدالشهدا (ع) در مسیر پیاده‌روی از کربلا به شام و نیز بازگشت به کربلاست که در منزلگاه‌های مختلف این رنج‌ها را متحمل شدند و این نگاه در آثار شاعران ساری و جاری است.

وی با بیان اینکه اربعین بستر تقرب به ولایت و آمادگی برای شهادت است، افزود: امام حسین (ع) تنها امامی هستند که اربعین دارند و هدف اهل بیت (ع) از بازگویی و یادکرد مصیبت سیدالشهدا (ع)، تربیت شیعه و تقویت روحیه شهیدپروری بوده است.

شهیدپروری و ظلم‌ستیزی در پیاده‌روی اربعین

این شاعر آئینی چهارمحال و بختیاری با تأکید بر اینکه شهیدپروری و ظلم‌ستیزی در مضامین شاعران عاشورایی مورد توجه قرار گرفته است، ادامه داد: شهدا در طول تاریخ با تأسی به سیدالشهدا (ع) همواره به مبارزه با ظلم و جور پرداخته‌اند و به قول شاعر: باید که در مقابل ظالم بایستد، هر کس که سر نهاد به پای تو یا حسین (ع).

طهماسبی آمادگی برای ظهور را از دیگر محورهای اصلی آثار با موضوع پیاده‌روی اربعین دانست و اظهار کرد: بزرگ‌ترین ظلم کوفیان به تاریخ، عهدشکنی و بی‌وفایی به امام زمانشان بود و سوگ‌یاد سیدالشهدا (ع) در اربعین به ما می‌آموزد که نباید لحظه‌ای امام زمان (ع) را تنها بگذاریم.

وی ادامه داد: پیاده‌روی در مسیر رسیدن به کربلا نمادی از همراهی با امام زمان (عج) است و زائر در زیر بیرق عشق به اباعبدالله قدم در طریق الحسین (ع) می‌نهد و حمایت و همراهی خود را با امام جامعه به منصه ظهور می‌گذارد؛ ملت ایران در بزنگاه‌های تاریخی همچون هشت سال دفاع مقدس یا جنگ تحمیلی ۱۲ روزه شعار «ما اهل کوفه نیستیم علی تنها بماند» را تحقق بخشیدند.

طهماسبی تصریح کرد: نگاه دیگری که شاعران به مقوله پیاده‌روی دارند، ناظر به فضای تمدنی این همایش معنوی است و فضای تمدنی اربعین به ما می‌آموزد که برای دستیابی به قله‌ها و رسیدن به مقصود باید تلاش کنیم.

وی ادامه داد: کنار هم قرار گرفتن مواکب اربعین حسینی (ع) نشان دهنده آن است که در تفکر شیعی رنگ‌ها، لهجه‌ها، قومیت‌ها و … کنار می‌روند و «هر کس ز علی دم بزند هموطن ماست». در مسیر پیاده‌روی اربعین، عشق به اهل بیت (ع) و سیدالشهدا (ع) نقطه مشترک همه شرکت‌کنندگان است و همه با هم در یک مسیر برای رسیدن به مقصد گام بر می‌دارند و یکی می‌شوند.

جاماندگان اربعین تعبیری نامتعارف است

این شاعر آئینی در ادامه با انتقاد از تعبیر «جاماندگان اربعین»، توضیح داد: جا مانده از اربعین واژه‌ای نامتناسب و نامتعارف است که این روزها در دایره واژگانی بسیار از اهالی وارد شده و به کرات آن را در نوشته‌ها و کلام افراد مختلف دیده و شنیده‌ایم اما بسیار اشتباه است.

طهماسبی ادامه داد: اربعین بخشی از عاشوراست که در جاری زمان جریان دارد و کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا پدیده‌ای معرفتی و دائمی است. راهپیمایی اربعین در مسیر طریق الحسین از نجف تا کربلا ظرفیت تمدنی و نمود بیرونی برای اندیشه و باور بلند شیعی به شمار می‌رود و راهپیمایی‌های ریز و درشت در جای جای جهان و اقالیم شیعی مکمل و تأیید کننده این حرکت مانا است.

این فعال فرهنگی افزود: وقتی نیت قلبی انسان قدم گذاشتن در طریق الحسین (ع) برای رسیدن به محبوب و امام (ع) است، همین همدلی و همراهی قلبی کفایت می‌کند و به قول حافظ «بُعد منزل نبود در سفر روحانی». بر همین مبناست که امام صادق (ع) در حدیثی به ما توصیه دارند: اگر کسی از راه دور، با رعایت آدابی خاص به زیارت امام حسین (ع) بپردازد، ثواب زیارت ایشان برایش نوشته می‌شود.

وی در پایان گفت: جا دارد به جای تعبیر جاماندگان و امثال آن از واژگان معرفتی بهره بگیریم و جان و دل خویش را در بی‌کران معرفت و عشق حسین (ع) رها سازیم و چونان شهدا که در مسیر حق گام برداشتند، تا منزل نور پیش برویم.

اربعین آیینه‌دار باوری بی انتهاست

بیعت مردانه با اندیشه خون خداست

هرکجا دل‌ها حسینی شد به اعجاز امید

روز عاشوراست آنجا کل ارض کربلاست