استارتاپ ۳۶۰: جمعی از برجسته‌ترین کارآفرینان و بنیان‌گذاران بزرگترین شرکت‌های اقتصاد دیجیتال ایران، در نامه‌ای سرگشاده به «دکتر پزشکیان»، رییس‌جمهور، هشداری جدی درباره آینده نوآوری و فناوری در کشور دادند.

آنها در این نامه که به امضای چهره‌هایی چون بنیان‌گذاران «دیجی‌کالا»، «علی‌بابا»، «کافه‌بازار»، «فیلیمو» و «دیوار» رسیده است، از یک «جریان هدفمند» برای امنیتی‌سازی اکوسیستم استارتاپی پرده برداشتند و اعلام کردند که این فشارها به نقطه‌ای رسیده که «مهاجرت، نه فقط فردی، بلکه به صورت گروهی و سازمانی» به تنها راه باقی‌مانده برای شرکت‌ها تبدیل شده است.

این نامه، فشار بر بنیان‌گذار دیوار برای خروج از شرکتش را به عنوان آخرین نمونه از این روند ویرانگر معرفی می‌کند.

از روایت‌سازی تا فشار برای خروج بنیان‌گذاران

امضاکنندگان نامه، با اشاره به دهه ۱۳۹۰ به عنوان دوران شکوفایی و امید در میان جوانان برای «آفریدن، ساختن و ماندن»، تاکید می‌کنند که از میانه‌های همان دهه، رویکردی امنیتی تلاش کرد تا این مسیر را منحرف کند. بر اساس این نامه، این جریان با «روایت‌سازی و اتهام‌زنی»، استارتاپ‌ها را به عنوان پروژه‌های «تغییر و نفوذ» معرفی کرد و به این ترتیب، فشارها بر این زیست‌بوم نوپا آغاز شد.

کارآفرینان به مصادیق روشنی از این فشارها اشاره کرده‌اند: از انتشار شب‌نامه‌ها علیه شرکت‌ها و تهدید سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی گرفته تا یورش به دفاتر و بازجویی از فعالان. در بخش دیگری از نامه آمده است که برخی نهادهای امنیتی با ارسال نامه‌های رسمی، نهادهای دولتی را از همکاری با استارتاپ‌های بزرگ کشور منع کرده‌اند. این روند در سال‌های بعد با پلمب دفاتر، لغو مجوزها، بازداشت مدیران و در نهایت، جلوگیری از ورود پلتفرم‌ها به بورس تشدید شد.

در این میان، اشاره مستقیم نامه به دستور «کناره‌گیری و حذف بنیان‌گذار» پلتفرم دیوار، به عنوان اقدامی بی‌سابقه، تاییدی رسمی بر اخباری است که پیش‌تر به صورت غیررسمی مطرح شده بود. این موضوع اولین بار توسط «حسام میرآرمندهی»، هم‌بنیان‌گذار دیوار، کافه‌بازار و بلد، به صورت عمومی بیان شد. او پیش از این گفته بود که یکی از شروط اصلی برای موافقت با ورود شرکت دیوار به بورس، خروج کامل او از سهامداری و هیات‌مدیره این شرکت اعلام شده است؛ شرطی که حالا به نظر می‌رسد به یک دستور رسمی تبدیل شده و زنگ خطر را برای کل اکوسیستم به صدا درآورده است.

هشدار درباره مهاجرت سازمانی و از دست رفتن فرصت‌ها

نویسندگان نامه هشدار می‌دهند که نتیجه این فشارها، تضعیف یکی از پویاترین بخش‌های اقتصادی کشور و خاموش شدن انگیزه در نسل جوان است. به گفته آنها، در شرایطی که کشورهای منطقه مانند امارات و عربستان با سرعت در حال تبدیل شدن به قطب‌های نوآوری و هوش مصنوعی هستند، ایران در حال از دست دادن بزرگترین سرمایه خود، یعنی نیروی انسانی متخصص، است.

نکته نگران‌کننده‌تر در این نامه، تغییر شکل مهاجرت از یک تصمیم فردی به یک استراتژی شرکتی است. کارآفرینان تاکید می‌کنند که اکنون «مهاجرت گروهی و سازمانی» توسط تیم‌ها و شرکت‌های مختلف دنبال می‌شود و این امر دیگر یک انتخاب نیست، بلکه «تنها راه باقی‌مانده برای تداوم فعالیت» تلقی می‌گردد. این پدیده به معنای خروج کامل دانش، تجربه و سرمایه از کشور و تقدیم بازار ایران به رقبای خارجی در آینده نزدیک است.

آنها در پایان این بخش می‌پرسند که برچسب‌هایی مانند «تغییر و نفوذ» چه فرصت‌هایی را از کشور گرفته و این رویکرد چه پیامی به نسل جوان و چه تصویری از آینده برای ایران ترسیم می‌کند.

درخواست از رییس شورای عالی امنیت ملی: این روند را متوقف کنید

در بخش پایانی، کارآفرینان با اشاره به جایگاه حقوقی رییس‌جمهور به عنوان رییس شورای عالی امنیت ملی، خواستار اقدامی فوری برای توقف این روند شدند. آنها خطاب به دکتر پزشکیان نوشتند که ادامه این مسیر به معنای «خاموش کردن نیروی محرکه رشد اقتصادی و تضعیف عامدانه نوآوری و سرمایه‌گذاری» است.

درخواست اصلی آنها دو بخش دارد: نخست، توقف فوری روند امنیتی حاکم و دوم، بازنگری در نگاه امنیتی به حوزه فناوری و نوآوری. به باور امضاکنندگان، تنها از این طریق می‌توان زمینه را برای بازگشت اعتماد، امید و مشارکت جوانان در ساختن آینده ایران فراهم کرد. این نامه در واقع آخرین تلاش بزرگترین کارآفرینان کشور برای جلوگیری از فروپاشی کامل زیست‌بوم فناوری و حفظ اندک امید باقی‌مانده برای توسعه اقتصادی از مسیر نوآوری است.