حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور،  عضو شورای علمی گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در گفت‌وگو با گروه حوزه و روحانیت خبرگزاری تسنیم، با اشاره به مفاهیمی از معارف قرآنی به تحلیل اربعین حسینی و نقش ماندگار حضرت زینب سلام الله علیها  پرداخت.

استاد حوزه علمیه در این باره گفت: آنچه که از قرآن در مجموعه سوره‌هایی که نازل شده بر می‌آید و آیاتی که در عرصه‌های گوناگون نقل شده، خدای متعال در صدد این بوده که سنت‌های حاکم  بر هستی را از طریق بیان داستان‌ها در طول تاریخ نشان بدهد؛ مثلا وقتی  می‌خواهد از ساده‌انگاری و فریب اشخاص دشمن که با ادبیات دوست ورود می‌کند، به قصه حضرت آدم توجه می‌دهد که شیطان قسم خورد که من ناصح شما هستم و اینها هم فریب خوردند و همین داستان را در بخش دیکری از سوره طه بیان می‌کند که شیطان گفت می‌خواهید شجره خلد را به شما نشان دهم که تمام شدنی نیست؟! بعد گفت از این درخت بخورید جاودان خواهید بود.

او ادامه داد: این به اصطلاح تغییر روایت است. خداوند در روایتی که برای آدم و حوا دارد می فرماید اگر از این بخورید شما به خودتان ستم خواهید کرد. او(شیطان) می‌آید و آن را  درخت خیر و رشد قلمداد می‌کند. همین مدل در بسیاری از داستان‌های تاریخی وجود دارد. وقتی قرآن را بررسی می‌کنید تمرکزش بر این است که کسانی که مثلا در انتهای تاریخ قرار می‌گیرند، تصور می‌کنند که آدم‌هایی بودند و آمدند و رفتند و مردند؛ یک طوفانی آمده و یا یک سیلی آمده و از بین رفتند.

بهجت‌پور توضیح داد: خداوند می‌گوید قصه این نیست؛ روایت درست این است که این‌ها ستم کردند و من تنبیهشان کردم؛ بعد داستان را کامل می‌کند که این ستم کرد، پیامبر من به او اینگونه گفت و آنه آنگونه برخورد کردند  و این زد و خوردهای فکری بینشان اتفاق افتاد؛ حتی در یکی از آیات قرآن در همان سوره‌های مکی می‌فرماید من بسیاری از این داستان‌های گذشته را برای تو بیان می‌کنم تا اختلافی را که در باب این داستان هست برای مردم رفع کنم؛ چون اگر حقیقت گذشته به خوبی در اختیار مردم قرار بگیرد، به طور طبیعی خودشان را کنترل و اصلاح می‌کنند.

او ادامه داد: حضرت علی علیه‌السلام در نهج البلاغه می‌فرماید کسی که مثال‌های تاریخی برایش خوب شفاف شده باشد، این باعث می‌شود که بتواند خودش را در برابر شبهات نگه دارد و فریب نخورد؛ یعنی یک تجربه‌ای به دست می‌آید که به سادگی نشود آن را دست انداخت. و این خیلی به نظر می رسد که مایه‌بر است؛ یعنی وقتی قرآن را با این نگاه ملاحظه کنید، می‌بینید بخش زیادی از روایت‌ها را آنچنانی که هست باید به گوش انتهای تاریخ، دوره پیامبر و بعد از ایشان برسد برای ما نقل کرده است.

حوادث، اتفاقی نیست

استاد حوزه با بیان اینکه بازخوانی درست حوادث یکی از اتفاق‌هایی است که در قرآن افتاده است، گفت:  اگر شما روایت نکنید و این روایت‌ها بر اساس حاکمیت قوانین الهی در زندگی نباشد و نشان ندهد که آنچه که اتفاق می‌افتد هیچکدام اتفاقی و تصادفی نیست، همه اتفاقی که در جهان افتاده و می‌افتد، ناشی از یک نظارت و تدبیر است. اگر ما این را بتوانیم منتقل کنیم، آن وقت است که هر اتفاقی در گذشته افتاده یا الان می‌افتد، مؤمن و جامعه ایمانی سعی می‌کند خودش را به علت آن نزدیک کند.

وی افزود: خداوند در قران می‌فرماید هیچ اتفاقی نمی‌افتاد مگر اینکه من در کتابی آن را قطعی کرده باشم و بعد می‌فرماید اگر کسی به خدا ایمان داشته باشد من به او می‌گویم چرا این اتفاق افتاده است؛ بنابراین آنچه که از قرآن استفاده می‌شود این است که بزرگترین توفیق را برای ادامه درست در جامعه، کسانی دارند که گذشته برایشان خوب بیان شده باشد. اگر گذشته خوب روایت بشود، جامعه به یک وزانت و ظرفیتی می‌رسد که می‌تواند به خوبی حرکت آینده‌اش را داشته باشد.

او ادامه داد: بنی‌اسرائیل می‌گفتند مصیبت‌هایی آمد که انگار پدیده طبیعی است. الان هم تلاش می‌شود که هر چه اتفاق می‌افتد می‌گویند بلایای طبیعی است که گویا هیچ اراده‌ای پشتش نیست. آن‌ها هم همین را می‌گفتند. خداوند می‌فرماید همه این‌ها روی حساب بوده است.

بهجت‌پور با بیان اینکه  ظرفیت قرآن برای جنگ روایت‌ها بسیار بالاست، خاطرنشان کرد:  اگر کسی با این نگاه وارد شود و عبرت‌ها را ببیند و جبهه مقابل را در تحلیل‌هایی که در خود قرآن مطرح شده می‌بیند که خدای متعال  مسئله روایت درست از گذشته را برای حرکت مناسب در آینده آیینه کرده است.

بهجت‌پور درباره نقش حضرت زینب سلام الله علیها در مدل‌های روایی قرآن گفت:  حضرت زینب نگذاشت اتفاق بدی بیفتد. این که امام حسین فرمود: «اِنَّ اللهَ شاءَ اَنْ یراهُنّ سبایا»؛ چرا خدا می‌خواست این‌ها را اسیر ببیند؟ چون اگر این قضیه اسارت اتفاق نمی‌افتاد، جنگ روایت به سود دستگاه حاکمه بود. تاریخ را ستمگران نوشتند؛ همین ستمگر  طوری می‌نوشت که اصلا قضیه کربلا با تعبیر نادرستی به ما برسد.

وی افزود: زایش و رویشی که از فرهنگ عاشورا است، محصول حضرت زینب بود. در کربلا بدن اباعبدالله الحسین علیه‌السلام را زیر سم اسبان ‌بردند؛ اما مکتب اباعبدالله الحسین به واسطه حضرت زینب امکان زیر سم اسبان بردن نشد. اگر او نبود و روایت درست را نداشت، امروز مثلا می‌گفتیم (چیزی که شرق شناسان می‌گویند) بین یزید و امام حسین سر یک زنی دعوا شده بود و به جنگ کشیده شد.

او ادامه داد:‌ هم در کوفه برای بیدار کردن کوفه و سرزنش آن که بعد قیام توابین اتفاق افتاد و هم در شام که از اول شام به وسیله یزید بن ابی‌سفیان فتح شد و بعد برادرش معاویه شام را گرفت بعد هم یزید؛ یعنی ملک مروان و بنی امیه و هر چه جریان نفاق بود درمدینه جمع شده باشد. اصلا تصویری از اسلام غیر از این نداشتند. اگر حضرت زینب و حضرت سجاد  نرفته بودند، این حقایق را چه کسی می‌خواست مطرح کند.

عضو شورای علمی گروه قرآن پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی درباره چرایی امتداد حادثه عاشورا تا اربعین و پایان ماه صفر خاطرنشان کرد: حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام آغازی بر پایان بود. ادامه این آغاز، حضرت زینب و حضرت سجاد سلام الله علیهما بود. اگر این ادامه نبود مقدمه به جایی نمی‌رسید. نسبت بین نهضت امام حسین علیه‌السلام  و تلاش‌های حضرت زینب و اسرا  نسبت اقل و اکثر ارتباطی است. اگر مثلا یک طنابی را به سطلی گذاشتید که در چاه برود،  باید ده متر باشد تا به آب رسد، اگر نه متر باشد به آب نمی‌رسد و زحمات به هدر می رود. اگر زینب سلام الله علیها  نبود این اقل و اکثر ارتباطی  به نتیجه نمی‌رسید. بنابراین  جنگ روایت‌ها هم در سیره و هم در تاریخ برای ما مهم است.

رسالت طلاب اربعین

بهجت‌پور درباره رسالت طلبه‌ها و اربعین منظر قرآنی در توضیح مقدماتی گفت: «ویل دورانت» بحثی دارد که حقیقت مسیحیت کاملا قابل تردید است. اصلا معلوم نیست مسیحی بوده یا نه می‌گوییم چرا؟ می‌گوید سوال می‌کنیم پدر حضرت عیسی کیست؟  ندارد! قبر حضرت کجاست؟ قبر هم ندارد! کتاب حضرت عیسی کجاست؟ کتاب هم نداشته! ما از کجا مسیحیت را بپذیریم؟ الان خود مسیحیان می‌گویند که مسیح انجیل نداشته است. بعد می‌گوید چیزی که  مسیح را نکه داشت یازده مراسم است که در جهان مسیحیت است . قوام مسیحیت به آن یازده مراسم است.

وی افزود: ما وقتی خودمان را به عنوان شیعه معرفی می‌کنیم قوام ما هم به یک سری مراسم است. اگر برای ‌آن‌ها  حضرت مسیح این مشکلات را دارد، ما که این مشکلات را نداریم. وقتی غدیر یا اربعین را بزرگ می‌داریم، تلاش می‌کنیم که امت اسلامی را گرد این نور جمع کنیم . یک مانور مبارزه با ظلم به ظاهر دینی است. وقتی عمر سعد می‌گوید سپاهیان خدا سوار شوید و با این خارجی دین بجنگید!

بهجت‌پور با اشاره به اینکه جابر بن عبدالله واسطه اربعین و پیام آور شهامت وشجاعت صحابی پیامبر صلی الله علیه و آله است، خاطرنشان کرد: جابر توانست غرق را بشکند. بعد از حادثه کربلا می‌ترسیدند زیارت بروند و او  در آن شرایط  زیارت کرد،  گریه و نوحه کرد و ترس را شکاند. حالا بعد از او،  ما روز به روز پشتش می رویم و تکثیر می‌شویم. ما جابرهای بد از جابر هستیم؛ برای اینکه بگوییم برای اسلام، ما هم در کنار این شخص بزرگ هستیم و می‌خواهیم همراه ایشان باشیم و او را تنها نگذاریم.  وقتی شعارهای مربوط به اربعین را  پشت سر هم قرار می‌دهیم، روز به روز انرژی مسلمانان و به خصوص شیعیان را متراکم می‌کنیم. انرژی متراکم باعث خواهد شد  جبهه ایمان و جبهه جهاد در مقابل بیماردلان قوی بشود.

وی ادامه داد: مسئله ما فعلا با کفار نیست. در قصه امام حسین علیه‌السلام مسئله ما با اسلام آمریکایی است. اینکه از اربعین می‌ترسند و سعی در تحریف آن را دارند؛ چون می‌دانند این حرکت، حرکت تقویت و  تکثیر انقلاب اسلامی و اسلام ناب محمدی است. هر چه ما این قضیه را پررنگ‌تر می‌کنیم، در واقع اسلام ناب را در مقابل اسلام امریکایی عرضه می‌کنیم.

خبرنگار: ‌بابک شکورزاده

انتهای پیام/