بازار خودرو ایران که تا همین یکی دو سال گذشته به‌دلیل تب تقاضا و رشد غیر واقعی قیمت‌ها با ثبت‌نام‌های میلیونی و قرعه‌کشی‌های نفس‌گیر همراه بود، این روزها به‌گونه‌ای است که متقاضیان خودرو ترجیح می‌دهند تصمیم خود را برای خرید خودرو مورد علاقه‌شان، حداقل تا دو ماه آینده به‌تعویق بیندازند و حالا با افت تقاضای چشمگیر در بازار خودرو کشور، بسیاری از فعالان بازار از تداوم این روند اظهار نگرانی می‌کنند. سکوت مطلق نه تنها صنعت و بازار خودرو را در برگرفته است، بلکه روزی نیست که خبری از بحران در قطعه‌سازی منتشر نشود. این شرایط در کنار انتشار گزارش زیان و بدهی خودروسازان به زنجیره‌تامین و چالش نقدینگی، به‌موضوع خسارت‌بار کاهش شدید تعرفه بر تولید و بازار خودرو نیز اشاره دارد.

بسیاری از تحلیلگران معتقدند رکود و افت تقاضای بازار خودرو عوامل متعددی دارد که از جمله آنان می‌توان به تداوم رکود اقتصادی، سیاست بین‌الملل، تحریم‌ها، کاهش قدرت خرید، سنگین بودن هزینه‌های نگهداری خودرو و بلاتکلیفی قیمت‌ها اشاره کرد؛ شرایطی که در کنار افزایش هزینه‌های تولید، نوسان نرخ ارز، تورم و افزایش عوارض و مالیات، هم باعث افزایش قیمت نهایی و هم موجب افت تقاضای موثر در بازار خودرو شده است.

البته کم شدن فاصله قیمت کارخانه و بازار و کاهش فعالیت‌های سوداگرانه و رانتی به‌سهم خود تاثیر بسیار زیادی داشته است. با این وجود کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان واقعی نیز به عنوان یک مولفه مهم، تاثیر زیادی بر افت تقاضای موثر داشته است. نگاهی به جدیدترین آمار از طرح فروش اخیر محصولات خودروسازان نشان می‌دهد استقبال عمومی از خرید خودرو از کارخانه با کاهش حدود ۵۰ درصدی مواجه شده است. درواقع در ماه‌های گذشته این تفاوت قیمتی که پیش‌تر عامل اصلی هجوم خریداران به ثبت‌نام در طرح‌های فروش بود، به‌طور محسوسی کاهش یافته و در برخی مدل‌ها تقریبا از بین رفته است. این موضوع موجب شده است انگیزه‌های سوداگرانه برای خرید خودرو از کارخانه کاهش یابد.

از سوی دیگر همان‌طور که اشاره شد، یکی از مولفه‌های مهم و تاثیرگذار در وضعیت کنونی، کاهش قدرت خرید خانوارهاست. در چنین شرایطی کارشناسان، اصلاح سیاست‌های فروش، ارتقای کیفیت محصولات، تنوع‌بخشی به تولیدات و ارائه مشوق‌های واقعی به مصرف‌کنندگان نهایی برای بازگرداندن اعتماد و تقاضا در بازار را موثرترین اقدامات از سوی خودروسازان برای خروج از وضعیت کنونی می‌دانند.

همان‌گونه که کارشناسان تاکید کردند، در این شرایط یکی از گام‌ها برای برطرف کردن این مشکل و تحریک تقاضا، انجام اصلاحاتی در سیاست‌های فروش خودروسازان است. به‌بیان دیگر به‌نظر می‌رسد یکی از بهترین راه‌هایی که می‌تواند بازار خودرو را از رکود سنگین و خودروسازان را از وضعیت بحرانی و ناتوانی از تامین نقدینگی خارج کند، بازگشت به روش فروش اقساطی است. این روش فروش می‌تواند به یک بازی برد - برد برای طرفین دادوستد بدل شود.

البته پیامد این رکود، صرفا در سطح فروش نیست؛ بلکه این وضعیت زنجیره‌تامین خودروسازان و به نوعی قطعه‌سازان را بیش از هر زمان دیگر تحت‌فشار قرار داده است؛ به‌طوری که جدیدترین آمارهای منتشرشده از مطالبات چند ۱۰۰ هزار میلیاردتومانی پرداخت‌نشده از سوی خودروسازان و خطر ورشکستگی و تعطیلی خطوط تولید قطعه‌سازان حکایت می‌کند.

در هر حال وضع کنونی نشان می‌دهد خودروسازان و قطعه‌سازان نیاز جدی به‌تامین نقدینگی دارند و اگر دولت یا بانک‌مرکزی نتوانند راه‌حل مناسبی برای تامین مالی و تسویه بدهی‌های این صنعت پیدا کنند، ممکن است رکود بازار به بحران تولید تبدیل شود؛ بحرانی که با موج بیکاری، از دست رفتن سرمایه‌گذاری‌ها و تضعیف بیشتر صنعت داخلی همراه خواهد بود و نهایتا می‌تواند بر قیمت‌های بازار تاثیرگذار باشد.

در مجموع، بازار خودرو در شرایط فعلی در یک بلاتکلیفی کامل به‌سر می‌برد و این شرایط بیش از آن‌که قربانی تحریم یا کمبود فناوری باشد، اسیر سیاست‌گزاری ناکارآمد و تقابل منافع شده است و حالا توقف معاملات، عدم‌تغییر محسوس قیمت‌ها و نگرانی‌های اقتصادی سبب شده است خریداران و فروشندگان در موضع انتظار قرار بگیرند. به‌هر ترتیب فعالان بازار خودرو امیدوارند حال که سوداگری در این بازار تا حد قابل توجهی رنگ باخته و فرصتی کم‌نظیر برای اصلاح بنیادی فراهم شده است، با اتخاذ سیاست‌های مناسب از سوی دولت، ثبات به‌بازار بازگردد و صنعت‌خودرو که بخش مهمی از اقتصاد کشور را تشکیل می‌دهد، از این وضعیت خارج شود.

ریزش قیمت‌ها در بازار آزاد

خودروهای داخلی در آخرین روز هفته گذشته افت بهای یک تا ۱۱ میلیون‌تومانی را تجربه کردند. جایی که دنا پلاس (۵ دنده) (۱۴۰۴) با ۱۱ میلیون‌تومان کاهش ۹۳۶ میلیون‌تومان، دنا اتومات آپشنال (۱۴۰۴) با ۱۰ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۱۸۰ میلیون‌تومان، سهند اتومات (۱۴۰۴) با ۹ میلیون‌تومان کاهش ۷۹۰ میلیون‌تومان، سورن پلاس EF۷ (بدون رینگ) (۱۴۰۴) با ۸ میلیون‌تومان کاهش ۹۶۰ میلیون‌تومان و پژو ۲۰۷ پانوراما ارتقا یافته (۱۴۰۴) با ۵ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۱۶۲ میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شدند.

همچنین در میان خودروهای مونتاژی شاهد افت بهای ۱۰ تا ۴۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که فیدلیتی پرستیژ ۵ نفره (۱۴۰۴) با ۴۰ میلیون‌تومان کاهش ۲ ‌میلیارد و ۸۳۰ میلیون‌تومان، فونیکس تیگو ۸ پرومکس اکسلنت (۱۴۰۴) با ۳۰ میلیون‌تومان کاهش ۳ ‌میلیارد و ۵۵۰ میلیون‌تومان، کی‌ام‌سی X۵ (۱۴۰۴) با ۲۰ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۸۸۰ میلیون‌تومان و اکستریم TXL (۱۴۰۴) با ۱۵ میلیون‌تومان کاهش ۴ ‌میلیارد و ۱۳۵ میلیون‌تومان خرید و فروش شدند.

در گروه خودروهای وارداتی نیز شاهد افت بهای ۵۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که ارزش کیا سلتوس (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۳ ‌میلیارد و ۴۵۰ میلیون‌تومان، جی‌ای‌سی امکو (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۳ میلیارد و ۵۰ میلیون‌تومان و جی‌ای‌سی GS۳ Emzoom (۲۰۲۳) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون‌تومان رسید.