به گزارش خبرنگار مهر، دکتر بنفشه زهرایی با بیان این‌که ریشه تنش آبی در کشور به ۲ عامل برمی‌گردد، گفت: یکی این‌که تحت اثر پدیده گرمایش جهانی و تغییر اقلیم و خشکسالی‌های متعدد، منابع آب در اختیار ما از نظر کیفی و کمی سیر نزولی داشته است. همچنین ما نتوانستیم رشد شهرها را متناسب با منابع طبیعی در اختیار خود تنظیم کنیم.

وی با اشاره به توسعه تهران و برج‌سازی در این شهر گفت: حتی توسعه سطح شهر تهران نیز از جنبه‌های مختلف رقم خورده است. وقتی منابع در اختیار ما در حال کاهش است و نیاز آبی جمعیت نیز افزایش پیدا کرده، طبیعی است تنش‌ها به حدی می‌رسد که قابل مدیریت نیست.

وی با بیان این‌که اصطلاح «تنش آبی» مربوط به سال‌ها پیش بود، گفت: ما از مرحله تنش آبی عبور کردیم و الان به بحران آب رسیدیم.

این استاد دانشگاه تهران در مورد راهکارهای حل این مشکل گفت: یک اقدام مدیریت بحرانی است که ما در داخل آن قرار گرفتیم که نیاز به اقدامات فوری در زمان کوتاه دارد. بخش دیگر از اقدامات نیز برای این است که اگر در سال‌ها بعد با چنین کم‌بارش‌هایی روبرو شدیم، شدت بحران کم‌تر باشد.

رشد تهران در ابعاد مختلف؛ یکی از متهمین بحران آب

زهرایی در مورد سیاست‌گذاری‌هایی که اگر انجام میشد، شرایط بهتر می‌بود، گفت: یکی از اقداماتی که باید انجام می‌شد این بود که از رشد افقی شهر جلوگیری می‌کردیم. نباید اجازه می‌دادیم شهر تا این حد رشد کند. در همین لحظه که در بحران قرار داریم، در منطقه ۲۲ و غرب تهران، کارگاه‌های ساختمانی هنوز فعال هستند.

وی افزود: این منطقه از نظر منابع آبی بسیار فقیر است و الان مشاهده می‌کنیم چه تعداد شهر جدید و شهرک‌های جدید با تراکم جمعیت بسیار بالا اطراف تهران ایجاد شده است. مسئولینی که چنین برنامه‌ریزی‌هایی انجام دادند، انتظار داشتند آب مورد نیاز این جمعیت از کجا تهیه شود؟ الان بیشترین مشکل در تامین آب تهران در غرب تهران است و این ناشی از توسعه بی رویه تهران است.

فضای سبز تهران تناسبی با کم‌آبی ندارد

این استاد دانشگاه تهران ادامه داد: فضای سبز شهر تهران هیچ تناسبی با کم‌آبی تهران ندارد. به این معنی نیست که ما نباید فضای سبز در شهر داشته باشیم. ما قانون هوای پاک را در کشور داریم و شهرداری موظف‌اند سطح فضای سبز را افزایش دهند ولی چقدر روی این موضوع کار کردیم که گونه‌های گیاهی استفاده شده برای فضای سبز گونه‌هایی باشند که آب کمی نیاز داشته باشند. به جای آن‌که از چمن که با اقلیم اروپا متناسب است، استفاده کنیم. یا حتی چمن کم آب بر استفاده نمی‌کنیم. سیستم آبیاری فضای سبز را مدرن نکردیم و اکثر مناطق از آبیاری‌های پاششی، سنتی و دستی استفاده می‌کنیم. ما می‌توانستیم در این زمینه‌ها اقداماتی انجام دهیم تا تنش آبی کم‌تر شود.

زهرایی با اشاره به استاندارد نبودن شیرهای ساختمانی گفت: ما می‌توانستیم مبحث ۱۶ مقررات ملی ساختمان را که ناظر بر استانداردهای تخلیه شیرآلات آب بر و آب پخش است را اجباری کنیم و حداقل استانداردهای تخلیه مطمئن می‌شدیم ولی هیچ‌یک از این اقدامات را انجام ندادیم و اجازه دادیم بی‌شمار کولر آبی با تکنولوژی بسیار قدیمی در شهرهای بزرگ نصب شود و شیرآلاتی که استانداردهای داخلی را رعایت نمی‌کنند در کشور تولید و پخش و نصب شود و اجازه دادیم تهران در جهات مختلف و عمودی و افقی رشد کند. در این شرایط چرا انتظار داریم با مشکل مواجه نشویم؟

این استاد دانشگاه تهران در مورد اقداماتی که نیاز است در کوتاه‌مدت انجام شود، توضیح داد: ما مثل فردی هستیم که خانه‌اش آتش گرفته است. الان فرصت پرداختن به دلایل آتش‌سوزی و ... نیست. باید لیوان آبی که در دست داریم را به روی آتش بریزیم. الان فرصت صحبت از این‌که کشاورزی چقدر از آب ایران را مصرف می‌کند یا حکمرانی آب ما مطلوب است یا خیر، نیست. این مباحث قبلا هم مطرح شده و گوش شنوایی برای آن نبوده. کاری که ما الان باید انجام دهیم این است که مصارف غیر ضروری آب در تهران را حذف کنیم. تا حد امکان مشارکت مردم را برای صرفه‌جویی جلب کنیم، اطلاع‌رسانی دقیق، شفاف و غیر متناقض انجام دهیم و چگونگی مشارکت مردم را شرح دهیم. این هیچ به آن معنا نیست که مردم مسبب این بحران هستند.

کشاورزی واقعا ۹۰ درصد آب ایران را مصرف می‌کند؟

وی در مورد مصرف آب در بخش کشاورزی گفت: همه عنوان می‌کنند که ۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. کشاورزی مصرف کننده آب است و در این تردیدی نیست. ولی ۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی «مصرف» نمی‌شود؛ بلکه ۸۵ تا ۹۰ درصد منابع آب توسط بخش کشاورزی «برداشت» می‌شود. در کشاورزی سنتی که بخش زیادی آب در زمین رها می‌شود، بخش قابل توجهی از آب به داخل خاک نفوذ پیدا می‌کند و یا از طریق زه‌آب به رودخانه باز می‌گردد و این آب مصرف شده نیست. آب مصرف شده آبی است که تبخیر می‌شود و از دسترس خارج می‌شود. بنابراین مصرف کشاورزی خیلی کم‌تر است ولی با این وجود هنوز کشاورزی اولین مصرف کننده منابع آبی است.

زهرایی با اشاره به کشاورزی به عنوان تامین‌کننده امنیت غذایی گفت: محصولات کشاورزی توسط ما مصرف می‌شود و اگر ما شهروندان می‌خواهیم در کاهش مصرف آب کشاورزی نقش داشته باشیم، نباید در محصولات غذایی اسراف کنیم.

حتی اگر کشاورزی ایران تعطیل شود، مشکل آب تهران حل نخواهد شد

وی با تاکید بر این‌که سیستم تامین آب بسیاری از شهرهای بزرگ مثل تهران کاملاً منفک از سیستم آب کشاورزی است، ادامه داد: منابع ۵ سدی که آب تهران را تامین می‌کنند و آبخوان تهران-شهریار که بخش عمده آن برای تامین آب فضای سبز و آب شرب تهران استفاده می‌شود، استفاده زیادی در کشاورزی ندارند. حتی اگر کشاورزی ایران تعطیل شود، مشکل آب تهران تغییری نخواهد کرد.

به گفته این استاد دانشگاه؛ از امروز تا اواسط پاییز که بارش‌های پاییزه شروع شود و سدها مجدد جان تازه‌ای بگیرند، ما منبع آب محدودی برای تامین آب تهران در اختیار داریم و مصرف‌کننده این آب فقط خود ما هستیم و باید صرفه‌جویی کنیم تا به منابع آب سال آبی بعد برسیم و دچار قطع آب نشویم.

زهرایی در مورد آمار متناقض مصرف آب کولرهای آبی گفت: هر کولر به اندازه یک فرد پر مصرف آب مصرف می‌کند. نباید انتظار داشت در این گرما کولرها خاموش شود ولی مواظب نقص فنی کولرها باشید.

پاسخ به ادعای خالی نبودن سدها

وی در مورد ادعایی که برخی در مورد خالی نبودن سدها گفت: ما امسال در پنجمین سال خشکسالی در استان تهران قرار داریم و بعد از ۴ سال خشکسالی بارش‌های امسال استان تهران نصف متوسط بارش‌های دراز مدت بوده است. بنابراین سدهای ما سال‌های گذشته نیز شرایط نامساعدی داشتند ولی امسال سدها بین ۲۲ تا ۶۶ درصد آب کم‌تری نسبت به همین زمان در سال گذشته دارند. در ظاهر به نظر می‌رسد که آب سد کرج و لتیان مناسب است ولی حجم آب این سدها در برابر عظمت مصرف آب تهران حجم محدودی است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: اگر سد لتیان کامل پر باشد و در یک سناریوی تخیلی بخواهد مصرف روزانه شهر تهران را تنها این سد تامین کند، ۱۷-۱۸ روز بیشتر دوام نمی‌آورد. بقیه سدها نیز همین صورت است. به همین دلیل سدها نه تنها در سال‌هایی که دچار خشکسالی بودیم، بلکه در سال‌های عادی نیز تنها نیمی از آب تهران را تامین می‌کنند. امسال تنها ۴۰ درصد آب تهران از سدها تامین می‌شود. بنابراین نباید انتظار دیدن سد خالی را داشته باشند. اگر روزی سد را خالی دیدید، به تهران برنگردید، چون آن روز تهران دیگر قابل سکونت نیست!

اگر صرفه‌جویی نشود، ممکن است ذخایر آب تا اواسط تابستان تمام شود

وی خاطر نشان کرد: تلاشی که شرکت آب و فاضلاب و شرکت آب منطقه‌ای انجام می‌دهند، این است که بتوانند ذخیره سدها را به اواسط پاییز برسانند تا قبل از این‌که بارش‌های سال آبی بعد برسند، ما دچار قطعی آب نشویم. اگر شهروندان مشارکت نکنند و بین ۱۵ تا ۲۰ درصد مصرف خود را کاهش ندهند، بسیار محتمل است ذخیره آب سدها و آبی که از چاه‌ها تامین می‌شود، به اواسط پاییز نرسد.

به گفته رئیس موسسه آب دانشگاه تهران؛ ذخیره محدودی در سدها وجود دارد و باید این ذخیره مدیریت شود به طوری که این ذخایر تا اوسط مهر و آبان برسد. اگر مدیریت انجام نشود و شهروندان صرفه‌جویی نکنند، محتمل است که ذخایر آب را اواخر تابستان از دست بدهیم. اگر صرفه‌جویی محقق شود، می‌توانیم امیدوار باشیم بدون قطعی آب بتوانیم به اواسط پاییز برسیم.

اقدامات دولت برای تامین منابع آب بیشتر برای تهران

زهرایی با اشاره به اقدامات دولت برای تامین منابع آب بیشتر برای تهران گفت: تلاش‌های زیادی در دولت انجام شده که منابع آب بیشتری برای تهران تامین شود. خط انتقال آب دوم از سد طالقان در حال اجراست که امیدواریم به سرعت وارد مدار شود. تا بخشی از آبی که برای شهر کرج تامین می‌شود را از طریق خط انتقال آب دوم انجام دهند و خط انتقال آب اول از سد طالقان فقط برای تهران استفاده شود. این اقدام می‌تواند منابع آب را تا حدودی افزایش دهد.

وی ادامه داد: تعدادی چاه جدید نیز متاسفانه روی آبخوان بیمار و فرتوت تهران حفر شده و امیدوار هستند تا حدودی آب دهی آب زیرزمینی به شبکه آب تهران را افزایش دهد.

استاد دانشگاه تهران خاطر نشان کرد:‌ این‌ها راهکارهایی هستند برای این‌که از تابستان امسال گذر کنیم ولی روی دیگر سکه حفر چاه‌ها این است که مقدار آب بیشتری از سهم آیندگان را استفاده می‌کنیم. به فکر فرونشست نیستیم، به فکر آسیب‌هایی که به زیرساخت تهران می‌زند و افت کیفیت آب تهران نیستیم. خط انتقال آب دوم از سد طالقان نیز در حقیقت صادرات مصرف آب تهران به استان قزوین و البرز است.

وی با بیان مخالفت خود با انتقال آب بین حوزه‌ای برای تامین آب تهران گفت: دلیل مخالفت ما این است که با این کار تنش آبی را به یک منطقه دیگر صادر می‌کنیم بدون این‌که برای مبدا راه حل خاصی داشته باشیم.

تامین منابع جدید آب برای تهران چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟

زهرایی با اشاره به فرونشست گسترده دشت قزوین و تراکم شدید جمعیت استان البرز گفت: سال‌هاست بسیاری از شهرک‌های اطراف استان البرز و تهران با مشکل آب در تابستان روبرو هستند و آب رسانی با تانکر انجام می‌شود. این منطقه پر معضل است و هر انتقال آبی مشکلات بیشتری در آن منطقه ایجاد می‌کند تا مشکلات تهران کم‌تر شود. با این وجود خدا را شکر که دولت به ما گوش نداده و این خط لوله می‌تواند شانس بیشتری به تهران برای گذراندن این دوران بدهد.

بحران آب امروز ناشی از خشکسالی است، کوتاهی مدیریتی انجام نشده

این استاد دانشگاه تاکید کرد: بحران آبی که امروز ما در تهران تجربه می‌کنیم، فقط و فقط ناشی از خشکسالی و کم بارشی است و ناشی از هیچ‌گونه کوتاهی مدیریتی و حاکمیتی نیست. در بسیاری از شهرهای بزرگ جهان در سال‌های خشک و شرایط حدی که ما در چند سال گذشته تجربه کردیم، چنین فضایی اتفاق می‌افتد و در آن‌جا نیز نظام حکمرانی از مردم خواهش می‌کند در مدیریت مصرف آب کم‌کاری کنند و کم‌تر مصرف کنند.

وی ادامه داد: من خواهش می‌کنم که انگشت اتهام را به سمت هیچ کس نگیریم. باران باید می‌بارید و نباریده است. ما شهروندان اکنون هیچ کاری نباید انجام دهیم جز این‌که اندکی در مصرف آب صرفه‌جویی کنیم. زحمت زیادی لازم نیست و اگر ۱۵ تا ۲۰ درصد صرفه‌جویی کنیم می توانیم از تابستان عبور کنیم.

به گفته زهرایی؛ آماری که این هفته در شرکت آب و فاضلاب ثبت شده نشان می‌دهد که مردم مشارکت را شروع کرده‌اند و مصرف آب کم‌تر شده ولی هنوز کافی نیست.

بارورسازی ابرها در حال انجام است

وی در مورد امکان بارورسازی ابرها گفت: سال‌هاست این موضوع در ایران مطرح است و مراکز مختلفی درگیر این فعالیت شدند و به طور مستمر فعالیت‌های باروری ابرها با انواع و اقسام تکنولوژی‌ها در حال انجام است.