خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: عملیات مرصاد به عنوان یکی از سرنوشت‌سازترین و آخرین عملیات‌های دفاع مقدس، در پنجم مردادماه ۱۳۶۷ پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل توسط ایران، در منطقه چهارزِبَر کرمانشاه و اسلام‌آباد غرب به وقوع پیوست. این عملیات پاسخ قاطعی به اقدام سازمان منافقین (مجاهدین خلق) بود که با حمایت گسترده رژیم بعث عراق و با ادعای فتح سه روزه تهران، از مرزهای غربی وارد کشور شدند.

زمینه‌سازی تهاجم دشمن و آغاز عملیات مرصاد

در روزهای پایانی جنگ تحمیلی و در حالی که ایران اعلام به پذیرش قطعنامه کرده بود، نیروهای منافقین با جمع‌آوری نیرو و ادوات سنگین از خاک عراق عبور کردند و پس از تصرف شهر اسلام‌آباد غرب، راهی کرمانشاه شدند.

هدف اصلی آنان تسلط برق‌آسا بر غرب کشور و گشودن راه به سوی پایتخت بود. اما در مسیر پیشروی، با مقاومت جانانه مردم و نیروهای مردمی و واکنش سریع رزمندگان سپاه، ارتش، بسیج و نیروهای محلی روبه‌رو شدند.

رزمندگان همدان؛ پیشگامان خط مقدم مرصاد

یکی از ویژگی‌های شاخص عملیات مرصاد، حضور پررنگ و مؤثر رزمندگان همدانی بود. با اعلام تهاجم منافقین، ده‌ها گردان از نیروهای استان همدان به فرماندهی سرداران شاخص وارد میدان عملیات شدند. حضور سریع و سازمان‌دهی شده نیروهای سپاه همدان و بسیجیان این استان سبب تقویت خطوط دفاعی و شکستن حصر اولیه دشمن شد.

رزمندگان همدانی با بهم‌پیوستن به یگان‌های عملیاتی کرمانشاه و اسلام‌آباد غرب، در تنگه چهارزِبَر از همان ساعات اولیه ورود منافقین، خطوط دفاعی قدرتمندی ایجاد کردند و در کنار سایر نیروهای مسلح، ماشین جنگی دشمن را متوقف کردند. شهدای شاخص و جانبازان استان همدان در این عملیات، نقش بی‌بدیلی ایفا کردند و بسیاری از فرماندهان و نیروهای هم استانی در خط مقدم حضور یافتند.

نقش‌آفرینی اطلاعاتی و شناسایی

یکی دیگر از عوامل موفقیت عملیات مرصاد، نقش تیم‌های شناسایی و اطلاعات سپاه همدان بود که با رصد دقیق مسیرهای حرکت و استقرار منافقین، اطلاع‌رسانی به موقعی به قرارگاه‌های نیروهای خودی داشتند. این هماهنگی موجب شد تا ضدحمله نیروهای ایرانی سازمان‌دهی و مدیریت شود و بسیاری از تجهیزات سنگین و ادوات موتوری دشمن در همان ابتدای ورود مورد هدف قرار گیرد.

رزمندگان همدان در روان‌سازی مردم منطقه

همدانی‌ها همچنین در امدادرسانی و پشتیبانی از مردم آسیب‌دیده اسلام‌آباد غرب و روستاهای اطراف نقشی مهم داشتند. تیم‌های امداد، پزشکی و پشتیبانی استان همدان، در امدادرسانی به مجروحان و انتقال مردم به مناطق امن پیشگام بودند.

دستاوردهای عملیات و ثبت نام همدان در تاریخ مرصاد

علاوه بر شکست نظامی سنگین منافقین و عقب‌نشینی کامل دشمن از خاک ایران، عملیات مرصاد نماد همدلی و یکپارچگی مردم و نیروهای مسلح ایران شد. همدان به واسطه حضور نیروهای ایثارگرش، نقش مهمی در افشای ماهیت و سرکوب گروهک منافقین ایفا کرد و نام سرداران و رزمندگان این دیار برای همیشه در تاریخ مرصاد ثبت شد.

عملیات مرصاد نشان داد که همدانی‌ها، چه در دفاع از وطن و چه در یاری‌رسانی به هموطنان، پیشگام و ایثارگر هستند و نمونه‌ای از اراده ملی در صحنه‌های خطیر کشور محسوب می‌شوند.

سیدعلی مساوات، پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در همدان، در گفتگو با خبرنگار مهر به نقش‌آفرینی قابل توجه رزمندگان همدان و لشکر ۳۲ انصارالحسین (ع) در عملیات مرصاد پرداخت و اظهار کرد: پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و در حالی که بسیاری پایان جنگ را قطعی می‌دانستند، رزمندگان همدانی در ۳۵ کیلومتری جاده کرمانشاه به اسلام‌آباد، در اردوگاه شهید شهبازی به فرماندهی سردار شهید حاج محمود شهبازی مستقر بودند.

به گفته وی، با نقض آتش‌بس از سوی نیروهای بعث و پاتک جدید دشمن از سمت جنوب و اسلام‌آباد، گردان‌های ۱۵۲، ۱۵۳ و ۱۵۸ به پشتیبانی مناطق جنوب اعزام شدند و سایر گردان‌ها از جمله ۱۵۴، ۱۵۵، ۱۵۶، ۱۵۷، ۱۵۹ و ۱۵۱ آماده مقابله در اردوگاه شهید شهبازی باقی ماندند.

مساوات با بیان اینکه از بعدازظهر سوم مردادماه سال ۶۷ شرایط در اسلام‌آباد غرب عادی نبود، افزود: جاده اسلام‌آباد به کرمانشاه یک‌طرفه شد و نیروهای منافقین تحت عنوان عملیات «فروغ جاویدان» در چند مرحله و طی ۲۴ ساعت، نقشه ورود به کشور و پیشروی تا تهران را داشتند. به گفته وی، ساعت ۱۹:۳۰ روز سوم مرداد، منافقین شهر اسلام‌آباد غرب را به تصرف خود درآوردند.

این پژوهشگر یادآور شد: نیرو های منافقین در این روز با بی‌رحمی تمام، تعدادی از مجروحان جنگی و مردم را در بیمارستان اسلام‌آباد به شهادت رساندند و خود را برای پیشروی به سمت کرمانشاه آماده کردند.

وی افزود: در چنین شرایطی، سردار شهید حاج میرزا محمد سلگی، فرمانده ستاد لشکر ۳۲ انصارالحسین (ع)، با وجود جراحت شدید و قطع پاهای خود در عملیات‌های گذشته، فرماندهی نیروهای لشکر را بر عهده گرفت.

مساوات در این خصوص گفت: با فرمان سردار سلگی، شهید هادی فاضلی، فرمانده اطلاعات عملیات تیپ ۲ کربلا، به همراه تعدادی از نیروها مأمور شناسایی وضعیت منافقین شدند. این تیم، نرسیده به اسلام‌آباد غرب با نیروهای منافقین درگیر شده و مجروح شدند.

با این حال، به گفته مساوات، بخشی از نیروها توانستند در گردنه حسن‌آباد پیاده شوند. در این مقطع، گردان ۱۵۵ حضرت علی‌اصغر (ع) و گردان ۱۵۴ علی‌اکبر (ع) که آماده‌ترین گردان‌ها محسوب می‌شدند، نقش کلیدی ایفا کردند.

مساوات جزئیات بیشتری از درگیری‌ها ارائه داد: در ساعت ۲ بامداد روز چهارم مرداد، این دو گردان در تنگه دوم چهارزبر مستقر شدند. ساعت ۵:۲۵ صبح، درگیری با نیروهای منافقین آغاز شد و نیروهای ایرانی با وجود کمبود تسلیحات، توانستند با انفجار خودروهای منافقین، مسیر پیشروی آنان را به صورت موقت مسدود کنند. شهید علیرضا میرزایی مطلوب، از نیروهای اطلاعات عملیات، اولین شهید در این تنگه بود و شهید دادعلی عطاالله از روستای شوند رزن، دومین شهید تنگه چهارزبر لقب گرفت.

پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در همدان عنوان کرد: در ادامه، شهید حاج بهرام مبارکی، فرمانده گردان ۱۵۴، در تنگه شیان به شهادت رسید. شدت درگیری‌ها عمدتاً در تنگه اول چهارزبر، که اکنون محل یادمان شهدای این منطقه است، متمرکز بود.

مساوات ادامه داد: نیروهای هوانیروز نیز با راکت‌های خود خسارات سنگینی به منافقین وارد کردند. در روز پنجم مرداد، گردان ۱۵۳ قاسم بن الحسن تویسرکان به فرماندهی سردار شهید مهدی ملکی، تنگه دوم را آزاد کرده و برای پاکسازی منطقه و تعقیب منافقین به حرکت درآمدند و منطقه را از تصرف آنان خارج کردند.

گفتنی است؛ عملیات مرصاد نه‌تنها نقطه پایانی بر آرزوهای دشمنان انقلاب اسلامی بود، بلکه نمادی از وحدت، ایثار و هوشیاری نیروهای مردمی و نظامی ایران شد. حضور حماسی رزمندگان استان همدان و جان‌فشانی آنان در سخت‌ترین شرایط، یادآور ارزش‌های اصیل دفاع مقدس و فداکاری مردم این سرزمین است؛ ارزش‌هایی که امروز نیز الهام‌بخش نسل جوان برای پاسداری از استقلال و عزت ایران اسلامی به شمار می‌آیند.

تاریخ مرصاد نشان داد هر زمان که تهدید و هجومی متوجه میهن گردد، ملت ایران با تکیه بر ایمان، بصیرت و وحدت، می‌تواند بزرگ‌ترین خطرها را ناکام بگذارد. امروز نیز نام و یاد شهدای مرصاد همچون ستاره‌هایی درخشان، راه حقیقت و مقاومت را به آیندگان نشان می‌دهد و سند افتخار مردم همدان و همه دفاع‌گران ایران باقی خواهد ماند.