این دو نهاد با عدم‌پذیرش تاییدیه‌های فنی کشورهای مبدا، روند ترخیص را پیچیده و پرهزینه کرده‌اند. حالا ورود دستگاه قضا، انفجار اخیر در بندر شهید رجایی و شوک جنگ تحمیلی ۱۲روزه، نقش مهمی در تسهیل ترخیص خودروها ایفا کرده‌اند؛ به‌طوری ‌که سازمان حفاظت محیط‌زیست گام نخست را برای تسهیل واردات برداشته و برخی بازرسی‌ها را حذف کرده است.

گمرکات کشور سالیان متمادی است که شاهد انباشت و دپوی خودروهای وارداتی است. حالا اما به‌نظر می‌رسد دولت سرانجام به تسهیل روند ترخیص تن داده است. یکی از تصمیمات جدید که رنگ‌وبوی تسهیل واردات را می‌دهد، مصوبه اخیر سازمان حفاظت محیط‌زیست است که با پیگیری‌های دستگاه قضایی، بخشی از فرآیندهای بازرسی را حذف یا ساده‌سازی کرده است؛ اقدامی که آن را می‌توان نقطه پایانی بر یک دوره سخت‌گیری بی‌سابقه و بحث‌برانگیز در سیاست‌گزاری واردات خودرو دانست.

دپوی خودرو در گمرکات کشور طی سال‌های گذشته، نه‌ تنها موجب خواب سرمایه‌ میلیاردی واردکنندگان شده و هزینه‌های سنگین لجستیکی را به آن‌ها تحمیل می‌کند، بلکه از منظری دیگر دولت را در بخش درآمدهای گمرکی با چالش‌های متعددی مواجه کرده است.

در تازه‌ترین نمونه، تکلیف ۷۰ هزار دستگاه خودرو مونتاژی و وارداتی دپوشده در منطقه ویژه بم مشخص شد که به‌دلیل ناهماهنگی میان نهادهای مختلف و مشکلات ناشی از استاندارد و فاکتورهای زیست‌محیطی، ترخیص آن‌ها به تعویق افتاده بود.

در ایران برخلاف دیگر کشورها که تاییدیه صادرشده در کشور مبدا را به رسمیت می‌شناسند، اگر این تاییدیه‌ها از سوی اتحادیه‌اروپا یا آمریکا هم صادر شده باشند باز هم باید از فیلتر سازمان ملی استاندارد و سازمان حفاظت محیط‌زیست عبور کنند.

همین رویکرد سبب شده است حتی تولیدات غول‌های خودروسازی جهان مثل بنز، ب‌ام‌و، پورشه یا تویوتا که نماد کیفیت شناخته می‌شوند در اواخر دهه ۹۰ به‌دلایلی مثل عدم‌مطابقت با استاندارد ملی پشت درهای گمرکات دپو شوند. اما با انفجار اخیر در بندر شهید رجایی که شرایط نگهداری خودروها را بحرانی‌تر کرد و بالا گرفتن انتقادات نسبت به دپوی سنگین خودروها، دستگاه قضا به این ماجرا ورود و اقدامات تسهیل واردات خودروهای خارجی به سرعت انجام شد.

به‌دنبال پیگیری دستگاه قضایی، سازمان حفاظت از محیط‌زیست کشور شرایط جدیدی برای تسهیل در فرآیند واردات خودرو با رویکرد زیست‌محیطی اعلام کرده که بر اساس آن بخشی از فرآیند بازرسی حذف یا ساده‌سازی شده است. بر اساس این مصوبه، خودروهایی که دارای تاییدیه کشور مبدا هستند، از انجام بازرسی مجدد در داخل کشور معاف می‌شوند. همچنین خودروهای فاقد تایید کشور مبدا، درصورتی که سابقه واردات به کشور داشته باشند، مشمول تسهیلات مختلفی می‌شوند.

بخش دیگری از این مصوبه نشان می‌دهد برای خودروهایی با بیش از ۳ مورد سابقه ورود، صرف ارائه نامه تایید کیفیت کافی بوده و نیاز به بازرسی مجدد وجود ندارد. اما درصورتی که تعداد موارد سابقه‌ ورود کمتر از ۳ مورد باشد، تنها ۲۰ درصد از خودروها مورد بازرسی قرار می‌گیرند.

برای خودروهایی که برای نخستین‌بار وارد کشور می‌شوند، ۵۰ درصد نمونه‌ها به‌صورت تصادفی مورد بازرسی قرار می‌گیرند. همچنین این قانون درمورد محموله‌های کمتر از ۵ دستگاه خودرو، محدود به یک دستگاه می‌شود. امتیاز ویژه این مصوبه هم شامل حال خودروهای برقی می‌شود که از فرآیند استعلام، بازرسی و حتی تشریفات اداری معاف شده و امکان ترخیص فوری برای آن‌ها فراهم شده است.

جزئیات این مصوبه با هدف دستیابی به پنج هدف مهم یعنی جلوگیری از رسوب و معطلی کالاها، کاهش زمان ترخیص، کاهش هزینه‌های واردکنندگان، تسهیل فرآیند تجارت و کاهش حجم انبار کالاها در بنادر کشور طراحی و تنظیم شده است.

همچنین این تسهیلات برای روان‌سازی فرآیند واردات، حمایت از تجارت سالم و همچنین حفظ معیارهای زیست‌محیطی تدوین شده و درنهایت منجر به کاهش فشارها در گمرکات و تسریع تامین خودروهای مورد نیاز بازار خواهد شد.
دپوی خودرو معضلی ریشه‌دار در بازار خودرو ایران است که مثل سدی در مقابل جریان روان عرضه و تقاضا عمل می‌کند.

کارشناسان این پدیده را ناشی از عوامل مختلفی از جمله سیاست‌گزاری دستوری، مشکلات ارزی یا گمرکی می‌دانند. آمارهایی که از دپوی خودروها در سال‌های مختلف از منابع رسمی منتشر شده، حکایت از حجم بالای خودرو در گمرکات استان‌های مختلف ایران دارد.

همین هفته قبل بود که مدیرکل گمرکات استان کرمان از ترخیص ۷۰ هزار دستگاه خودرو مونتاژی و وارداتی از منطقه ویژه بم خبر داد که علاوه‌بر این‌که می‌تواند روی وضعیت فعلی بازار که با کمبود عرضه مواجه است تاثیرگذار باشد، نشان از مشکلات عمیقی در حوزه رسوب کالا دارد.

نوسان جزئی قیمت‌ها در بازار خودروهای داخلی

خودروهای داخلی روز گذشته افت بهای یک تا ۱۰ میلیون‌تومانی را تجربه کردند. جایی که شاهین (بدون سانروف) (۱۴۰۴) با ۱۰ میلیون‌تومان کاهش ۸۶۴ میلیون‌تومان، پژو ۲۰۷ موتور TU۳ (۸۵گانه) (۱۴۰۴) با ۷ میلیون‌تومان کاهش ۷۳۶ میلیون‌تومان، شاهین اتومات (۱۴۰۴) با ۷ میلیون‌تومان کاهش ۹۸۱ میلیون‌تومان، نیسان دوگانه آپشنال (دریچه‌سیمی) (۱۴۰۳) با ۶ میلیون‌تومان کاهش ۸۱۰ میلیون‌تومان و دنا پلاس (۵ دنده) (۱۴۰۴) با ۵ میلیون‌تومان کاهش ۹۴۴ میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شدند.

همچنین در میان خودروهای مونتاژی شاهد افت بهای ۵ تا ۲۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که دیگنیتی پرستیژ (۱۴۰۴) با ۲۰ میلیون‌تومان کاهش ۲ ‌میلیارد و ۸۷۰ میلیون‌تومان، هایما S۸ (۱۴۰۴) با ۱۵ میلیون‌تومان کاهش ۲ میلیارد و ۲۴۵ میلیون‌تومان، کی‌ام‌سی T۹ (۱۴۰۴) با ۱۰ میلیون‌تومان کاهش ۲ ‌میلیارد و ۸۸۰ میلیون‌تومان، کی‌ام‌سی J۷ (۱۴۰۴) با ۱۰ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۸۷۰ میلیون‌تومان و ام‌وی‌ام X۳۳ کراس اتومات (۱۴۰۴) با ۵ میلیون‌تومان کاهش یک‌میلیارد و ۳۱۵ میلیون‌تومان خرید و فروش شدند.

از طرفی در گروه خودروهای وارداتی شاهد افت بهای ۵۰ میلیون‌تومانی بودیم. جایی که ارزش تویوتا bz۴X ۶۱۵ پرو (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۴ ‌میلیارد و ۹۵۰ میلیون‌تومان، تویوتا کرولا کراس هیبرید ۲۰۰۰ سی‌سی (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۴ میلیارد و ۵۰ میلیون‌تومان و تویوتا لوین هیبرید (۲۰۲۴) با ۵۰ میلیون‌تومان کاهش به ۳ میلیاردتومان رسید.