به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کتاب "مبانی ادبیات پایداری" از جمله نخستین تلاش‌ها برای پر کردن خلأ منابع آموزشی حوزه ادبیات پایداری و از جمله اولین آثار تحقیقی است که به چیستی این شاخه ادبی می‌پردازد. هرچند ادبیات پایداری به معنای یک نوع ادبی، نمونه‌های متعددی در ادبیات کلاسیک دارد، اما در دهه‌های اخیر با مختص کردن این نوع ادبی به آثاری که از دل جنگ تحمیلی و پس از آن خلق شده‌اند، سبب شده تا دریچه جدیدی از آن پیش چشم مخاطبان گشوده شود. 

شمار آثاری که در این حوزه طی چهار دهه گذشته تولید شده‌اند، کم نیست. از سوی دیگر، با تنوع قالب نیز در این حوزه مواجهیم؛ از شعر گرفته تا داستان، رمان، نمایشنامه، خاطرات، زندگی‌نامه و ... . ادبیات پایداری حدود دو دهه است که به جمع رشته‌های دانشگاهی نیز افزوده شده است، با این حال همچنان اثر پژوهشی که قصد داشته باشد به حدود و ثغور و کمی و چیستی آن بپردازد، بسیار اندک است. 

محمدرضا ترکی، از اساتید دانشگاه و مدیر گروه ادبیات انقلاب اسلامی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در کتاب جدید "مبانی ادبیات پایداری" که زیر نظر او تدوین و منتشر شده، تلاش دارد مجموعه مقالاتی از صاحب‌نظران حوزه ادبیات ارائه دهد تا دانشجویان و علاقه‌مندان به این حوزه را به کار آید و آنها را با جدیدترین آرا در این‌باره آشنا کند. کتاب حاضر مجموعه‌ای است از مقالات اساتید ادبیات، مترجمان و نویسندگان صاحب‌نام حوزه ادبیات پایداری چون هدایت‌الله بهبودی، موسی اسوار، مریم حسینی، علیرضا کمری، مرحوم حسن ذوالفقاری و... . 

در بخشی از مقدمه‌ کتاب به دغدغه اساتید و دانشجویان رشته ادبیات پایداری برای منابع تحقیقی اشاره و دلایل ضعف در این حوزه این‌چنین برشمرده شده است: 

علی‌رغم رویکرد محققان در سال‌های اخیر به ادبیات پایداری هنوز نمی‌توانیم مدعی پیدایش سنت علمی و آموزشی و سیره مستقر استاد و شاگردی در آن باشیم. دلیل دیگر گستردگی دامنه موضوعی ادبیات پایداری از جهات مختلف است. از لحاظ زمانی آثار مرتبط با این ادبیات را در میان قدیم‌ترین آثار ادبی آفریده شده تا امروز می‌توان ردیابی کرد. به جهت پهنه جغرافیایی نیز کمتر سرزمینی است که بارقه‌ها یا شعله‌های سر بر آسمان کشیده ادبیات پایداری فضای آن را روشن نکرده باشد، در یک کلام از ازل تا به ابد فرصت درویشان است و هر زمان و مکانی که انسانی ستمدیده و رنج کشیده برای دفاع از هویت و سرزمین و آزادی خود اندیشه پایداری را در ذهن پرورده باشد، می‌تواند زادگاه و عرصه‌گاه این گونه ادبیات پرشور و پرهنگامه باشد.

بدین ترتیب ادبیات پایداری گستره تاریخ و جغرافیا را در نوردیده و قاعدتاً تسلط بر موضوعات کلی این ادبیات از عهده یک یا چند شخص خارج است و تألیف اثری که همه وجوه آن را در بر بگیرد نیازمند کار گسترده جمعی است.

از جهت موضوعی ادبیات پایداری را در همه انواع قالب‌های ادبی و هنری از شعر و داستان و خاطره‌نویسی و آثار نمایشی در انواع و اقسام گسترده آنها می‌توان پیگیری کرد. بدین ترتیب کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که خود را در زمینه آثار ادبی پایداری در همه این عرصه‌ها و قالب‌ها و در گستره همه فرهنگ‌ها و زبان‌ها و در همه زمان‌ها و مکان‌ها صاحب نظر بداند و اگر بداند سختی بر گزاف گفته است. اساساً چنان که حکیمان پیشینه گفته اند: «همه چیز را همگان دانند و همگان هنوز زاده نشده‌اند.»

از سویی دیگر این عرصه هنگامه خطرات و مخاطرات است معمولاً کسانی که خالصانه وارد این حوزه می‌شوند، چه آنها که آفرینندگان آثاری از این دست هستند و چه محققان این عرصه، انسان‌هایی دردآگاه و متعهد به رنج‌های بشری و رسالت‌های انسانی و جست‌وجوگران راه‌های رهایی فرودستان و رنج‌دیدگان و آزادی‌خواهان و مستضعفان هستند و چون این مشی و منش با مخاطراتی همراه است، همه اهل نظر آمادگی دنبال کردن آن را ندارند. "رهروی باید جهانسوزی، نه خامی، بی غمی". کم نیستند کسانی که ترجیح می‌دهند بر کناره بروند و تهمت سیاسی‌کارانی را که آنان را به داشتن وابستگی سیاسی متهم می‌کنند، به جان نخرند و تحقیقاتشان را بر مسائل کم‌هزینه‌تر متمرکز کنند. بر این اساس حضور در این عرصه و به جان خریدن تهمت‌ها و دیگر مخاطرات نیازمند وارستگی و نوعی از خود گذشتگی است و کم نبوده‌اند شاعران و نویسندگان و محققانی که در جهان در این عرصه قلم زدند و قدم برداشتند و سرانجام جان خود را بر سر این راه نهادند.سویی دیگر این عرصه هنگامه خطرات و مخاطرات است معمولاً کسانی که خالصانه وارد این حوزه می‌شوند، چه آنها که آفرینندگان آثاری از این دست هستند و چه محققان این عرصه، انسان‌هایی دردآگاه و متعهد به رنج‌های بشری و رسالت‌های انسانی و جست‌وجوگران راه‌های رهایی فرودستان و رنج‌دیدگان و آزادی‌خواهان و مستضعفان هستند و چون این مشی و منش با مخاطراتی همراه است، همه اهل نظر آمادگی دنبال کردن آن را ندارند. "رهروی باید جهانسوزی، نه خامی، بی غمی". کم نیستند کسانی که ترجیح می‌دهند بر کناره بروند و تهمت سیاسی‌کارانی را که آنان را به داشتن وابستگی سیاسی متهم می‌کنند، به جان نخرند و تحقیقاتشان را بر مسائل کم‌هزینه‌تر متمرکز کنند. بر این اساس حضور در این عرصه و به جان خریدن تهمت‌ها و دیگر مخاطرات نیازمند وارستگی و نوعی از خود گذشتگی است و کم نبوده‌اند شاعران و نویسندگان و محققانی که در جهان در این عرصه قلم زدند و قدم برداشتند و سرانجام جان خود را بر سر این راه نهادند.

"مبانی ادبیات پایداری" سخن خود را با "چیستی ادبیات پایداری" به قلم محمدرضا ترکی آغاز می‌کند و در ادامه به موضوعاتی چون تحلیل سیر تکوینی تعاریف ادبیات پایداری در ایران، ادبیات سیاسی در ایران، ادبیات پسااستعماری، ادبیات پایداری و ادب عامه، ادبیات مقاومت در فلسطین، شکل‌گیری ادبیات پایداری در جنگ‌های ایران و روس و... می‌پردازد. 

این اثر در 500 نسخه از سوی انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شده است.

انتهای پیام/