در چنین شرایطی، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه در مقیاس‌های محلی، خانگی و صنعتی، به‌عنوان یکی از گزینه‌های واقع‌گرایانه برای ارتقاء امنیت انرژی و کاهش آسیب‌پذیری مطرح است. جعفر قادری، رئیس کمیسیون ویژه جهش و رونق تولید و نایب‌رئیس دوم کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، در این گفت‌وگو با نگاهی تحلیلی به موضوع، بر لزوم حرکت به سمت الگوی غیرمتمرکز تولید برق تأکید دارد.

دکتر قادری با اشاره به ساختار فعلی تأمین انرژی کشور گفت: مدل غالب ما در حوزه انرژی، همچنان بر پایه زیرساخت‌های متمرکز است؛ نیروگاه‌های بزرگ و شبکه‌های توزیع گسترده. این مدل در شرایط پایدار می‌توانست کارآمد باشد، اما در زمان بحران یا تهدید، به‌شدت آسیب‌پذیر است. اگر یک نیروگاه اصلی یا ایستگاه انتقال برق هدف قرار بگیرد، می‌تواند منجر به خاموشی در یک منطقه وسیع شود.

وی ادامه داد: در جریان درگیری اخیر، یکی از نگرانی‌های جدی، عدم محافظت کافی از برخی نیروگاه‌های حساس، از جمله نیروگاه‌های اتمی بود. طبق قواعد جهانی، این تأسیسات باید خارج از دایره حمله باشند، اما در عمل، ما دیدیم که چنین مصونیتی وجود نداشت و اگر اتفاقی می‌افتاد، ممکن بود پیامدهای آن فراتر از مرزهای ایران باشد.

قادری تأکید کرد: توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی به شکل پراکنده، می‌تواند بخشی از این آسیب‌پذیری را جبران کند. اگر تولید برق در مقیاس‌های کوچک و متنوع شکل بگیرد، دیگر وابسته به یک نقطه یا یک مسیر انتقال خاص نخواهیم بود. این مسأله نه‌تنها به لحاظ امنیتی اهمیت دارد، بلکه به پایداری شبکه نیز کمک می‌کند.

رئیس کمیسیون ویژه جهش و رونق تولید و نظارت بر اجرای اصل 44 قانون اساسی با اشاره به ظرفیت‌های طبیعی کشور افزود: ایران از نظر برخورداری از منابع خورشیدی و بادی، در زمره کشورهای دارای موقعیت ممتاز قرار دارد. در استان فارس، سالانه نزدیک به 300 روز آفتابی ثبت می‌شود که این ظرفیت، بستر مناسبی برای توسعه انرژی خورشیدی فراهم می‌کند. از سوی دیگر، مناطق شمال‌غربی از پتانسیل قابل‌توجهی در حوزه انرژی بادی برخوردارند. با این حال، بهره‌برداری گسترده و هدفمند از این منابع ارزشمند هنوز در حد انتظار انجام نشده است.

وی سپس به نقش صنایع در این زمینه پرداخت و گفت: در بخش تولید، بسیاری از صنایع بزرگ و متوسط کشور می‌توانند از پنل‌های خورشیدی در سقف سوله‌های خود استفاده کنند. این کار هم فشار را از روی شبکه ملی کاهش می‌دهد، هم به پایداری فعالیت واحد تولیدی کمک می‌کند، و هم در بلندمدت می‌تواند از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه باشد. اگر مازاد تولید برق داشته باشند هم می‌توانند آن را به شبکه تزریق کنند و درآمد داشته باشند.

قادری خاطرنشان کرد: ما  به دنبال آن هستیم که الگوی تأمین انرژی صنایع به‌گونه‌ای اصلاح شود که وابستگی آن‌ها به برق یارانه‌ای کاهش یابد و در عوض، امکان استفاده از انرژی تجدیدپذیر برای آن‌ها فراهم شود. این کار هم به بهره‌وری انرژی کمک می‌کند و هم نوعی سرمایه‌گذاری بلندمدت برای خود واحدهاست.

او افزود: این مدل نه فقط برای صنایع، بلکه برای خانوارها هم قابل اجراست. پشت‌بام خانه‌ها، به‌ویژه در مناطق آفتابی کشور، ظرفیت مهمی برای تولید برق هستند. نصب پنل‌های خورشیدی می‌تواند بخشی از مصرف خانوار را تأمین کند و در برخی موارد، امکان فروش مازاد به شبکه نیز فراهم شود.

نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به تبعات اقتصادی و اجتماعی این رویکرد گفت: در مناطق دوردست که دسترسی به زیرساخت‌ها کمتر است، این مدل می‌تواند به توزیع عادلانه‌تر انرژی کمک کند. مردم در این مناطق، به نسبت تابش آفتاب، از یک منبع طبیعی بهره می‌برند و می‌توانند حتی منبع درآمد پایدار داشته باشند. این یعنی عدالت در دسترسی به انرژی، نه بر اساس فاصله از مرکز یا توان مالی، بلکه بر پایه موقعیت طبیعی.

در پایان این گفت‌وگو، دکتر قادری گفت: ما اگر بخواهیم تاب‌آوری کشور را افزایش دهیم، باید به سمت تنوع در منابع و شیوه‌های تأمین انرژی برویم. توسعه انرژی تجدیدپذیر، فقط یک پروژه زیست‌محیطی نیست؛ این بخشی از راهبرد ملی ما برای مقابله با تهدیدات و افزایش پایداری اقتصادی و صنعتی کشور است.

وی افزود: به طور خلاصه ؛ حمله به نیروگاه اتمی در جریان بحران اخیر، نقض آشکار پروتکل‌های بین‌المللی بود که چنین تأسیساتی را از دایره درگیری‌ها مستثنا می‌دانند؛ این رویداد نشان داد که اتکای صرف به زیرساخت‌های متمرکز، کشور را در برابر تهدیدات آسیب‌پذیر می‌سازد. در مقابل، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و بادی به‌صورت پراکنده و محلی، می‌تواند با کاهش تمرکز آسیب‌پذیری، تاب‌آوری ملی را به‌طور معناداری افزایش دهد.