فرارو:  الکل طبی یکی از متداول‌ترین مواد ضدعفونی و تمیزکننده در خانه‌هاست، اما برخلاف تصور عموم، استفاده از آن برای همه سطوح و کاربردها بی‌خطر نیست.

به نقل از  ساوثرن لیوینگ،   الکل طبی یا «الکل ایزوپروپیل» برای بسیاری از افراد یک تمیزکننده‌ و ضدعفونی‌کننده‌ی مؤثر است؛ ابزاری پرکاربرد برای از بین بردن لکه‌هایی مانند جوهر، بوی نامطبوع یا باقی‌مانده چسب بر روی سطوح مختلف. اما پیش از آن‌که با پنبه‌ی آغشته به الکل سراغ لکه‌ی روی پیراهن مورد علاقه‌تان بروید، باید بدانید که الکل طبی، برخلاف تصور رایج، یک پاک‌کننده همه‌کاره نیست و برای هر سطحی مناسب نیست.

ماهیت حلال‌مانند این ماده، در حالی که به تجزیه لکه‌ها و آلودگی‌ها کمک می‌کند، می‌تواند به مواد مختلفی مانند رنگ، چوب، پارچه‌های حساس، سنگ طبیعی و حتی دستگاه‌های الکترونیکی آسیب برساند. در ادامه، به بررسی ۹ موردی می‌پردازیم که نباید با الکل طبی تمیز شوند و همچنین راهکارها و محصولات جایگزینی که می‌توانید به‌جای آن استفاده کنید.

الکل طبی چیست؟

الکل طبی شباهت زیادی به ایزوپروپیل الکل دارد، اما این دو کاملاً یکسان نیستند. ایزوپروپیل الکل، شکلی خالص از الکل است و به دلیل غلظت بالا و نبود رقیق‌کننده، برای استفاده در کمک‌های اولیه خانگی ایمن محسوب نمی‌شود. این نوع الکل بیشتر در صنایع مختلف برای تولید عطر، رنگ و محصولات آرایشی به کار می‌رود. در مقابل، الکل طبی معمولاً ترکیبی از حدود ۷۰٪ ایزوپروپیل الکل، آب و گاهی مواد افزودنی دیگر است. این ترکیب برای استفاده‌های خانگی رایج است؛ از پاک‌کردن آینه‌ها گرفته تا ضدعفونی کردن سطوح.

هشدار: الکل طبی به‌شدت قابل اشتعال است و نباید در نزدیکی منابع حرارتی یا شعله باز استفاده شود.

۱. چوب

الکل طبی می‌تواند پوشش‌های محافظ مانند وارنیش یا رنگ را از سطح چوب جدا کرده و آن را بی‌دفاع در برابر رطوبت و آسیب قرار دهد. این ماده باعث تغییر رنگ، کدر شدن و حتی ایجاد ترک در سطح چوب می‌شود. از آنجایی که الکل خاصیت خشک‌کننده دارد، چوب را نیز خشک و شکننده می‌کند.

 جایگزین: برای تمیز کردن مبلمان چوبی یا کف‌پوش‌های چوبی، از پاک‌کننده‌های مخصوص چوب استفاده کنید که بافت چوب را حفظ می‌کنند.

۲. سطوح رنگ‌شده

دیوارها و مبلمان رنگ‌شده نیز نباید با الکل طبی پاک شوند. این ماده می‌تواند باعث تجزیه رنگ شده، ظاهر سطح را تغییر دهد و منجر به کدر شدن یا لکه‌دار شدن رنگ شود.

جایگزین: یک پارچه‌ی مرطوب همراه با صابون ملایم و آب، گزینه‌ای ایمن‌تر و مؤثرتر برای تمیز کردن این سطوح است.

۳. پوشش‌های لاکی، شلاک و ورنیش

سطوحی که با لاک، شلاک یا وارنیش پوشانده شده‌اند ممکن است کمی مقاوم‌تر باشند، اما همچنان در معرض خطر آسیب توسط الکل قرار دارند. این ماده می‌تواند موجب ترک‌خوردگی، کدر شدن یا تخریب لایه بیرونی شود.

جایگزین: پیش از استفاده از الکل، در یک نقطه‌ی پنهان تست کنید، یا به جای آن از صابون ملایم و آب برای تمیزکاری استفاده کنید.

۴. سنگ طبیعی

سنگ‌هایی مانند گرانیت، مرمر و تراورتن دارای ساختار متخلخل هستند و در تماس با الکل طبی، براقی طبیعی خود را از دست می‌دهند. استفاده مداوم از این ماده می‌تواند پوشش محافظ روی این سطوح را تخریب کرده، باعث کدر شدن، خش‌افتادگی و جذب بیشتر لکه شود.

جایگزین: برای تمیز کردن سنگ‌های طبیعی، از شوینده‌های مخصوص این سطوح یا ترکیب آب و صابون ملایم استفاده کنید.

۵. پارچه‌های حساس و چرم

الکل طبی چربی طبیعی موجود در چرم را از بین می‌برد و باعث خشک شدن، ترک‌خوردگی و تغییر رنگ آن می‌شود. همچنین برخی پارچه‌های ظریف مانند ابریشم، پشم یا ریون ممکن است در تماس با الکل دچار تغییر رنگ یا انقباض شوند.

جایگزین: برای چرم، از تمیزکننده و نرم‌کننده مخصوص چرم استفاده کنید. در صورت اجبار، ابتدا الکل را روی نقطه‌ای نامشهود تست کرده و از استفاده مداوم خودداری کنید. در مورد پارچه‌ها نیز برچسب مراقبت محصول را بررسی کرده و از تمیزکننده‌های مناسب با نوع بافت استفاده کنید.

۶. لاستیک

لاستیک‌هایی که در درب یخچال، فر یا ماشین لباس‌شویی استفاده می‌شوند برای آب‌بندی حیاتی هستند. اگرچه الکل می‌تواند کپک و آلودگی را پاک کند، اما استفاده مداوم باعث خشک شدن و شکنندگی لاستیک خواهد شد.

جایگزین: ترکیب آب و صابون ملایم، محلول رقیق‌شده‌ی سفیدکننده یا تمیزکننده‌های چندمنظوره برای این نوع سطوح مناسب‌تر است.

۷. دستگاه‌های الکترونیکی

هرچند الکل طبی برای ضدعفونی کردن صفحه‌کلید مفید است، اما هرگز نباید مستقیماً روی صفحه‌ نمایش تلویزیون، لپ‌تاپ یا گوشی اسپری شود. این سطوح اغلب دارای پوشش‌هایی مانند پوشش ضدبازتاب نور هستند که در تماس با الکل آسیب می‌بینند.

جایگزین: از پارچه میکروفایبر، آب مقطر یا دستمال‌های مخصوص تمیز کردن وسایل الکترونیکی استفاده کنید.

۸. زخم‌ها

برخلاف باورهای قدیمی، الکل طبی برای تمیز کردن مستقیم زخم‌ها مناسب نیست. این ماده می‌تواند سلول‌های سالم پوست را تخریب کرده و روند ترمیم را کند نماید.

جایگزین: از الکل برای ضدعفونی کردن اطراف زخم یا ابزارهایی مانند پنس استفاده کنید و نه برای خود زخم.

۹. پلاستیک‌های شفاف (آکریلیک)

برای پاک‌کردن ظروف نگهدارنده شفاف یا برداشتن برچسب‌ها، استفاده از الکل توصیه نمی‌شود. این ماده می‌تواند با ساختار پلاستیک واکنش نشان داده، باعث ترک‌های سطحی، کدر شدن یا شکنندگی در طول زمان شود.

 جایگزین: از آب و صابون ملایم استفاده کرده و سطح را به‌خوبی خشک کنید تا از ایجاد لکه‌های آب جلوگیری شود.

نکات ایمنی در استفاده از الکل طبی

علاوه بر قابل اشتعال بودن، بخارات ناشی از الکل طبی می‌توانند باعث مشکلات تنفسی، سردرد و سرگیجه شوند. بنابراین هرگز از این ماده در فضای بسته استفاده نکنید. پنجره‌ها را باز کرده یا از تهویه مناسب (مثل پنکه) بهره ببرید. اگرچه الکل طبی برای بسیاری از کارهای روزمره مفید و کاربردی است، اما استفاده‌ی نادرست از آن می‌تواند آسیب‌های جدی به وسایل منزل، پوست و سلامتی شما وارد کند. با شناخت موادی که نباید با الکل تمیز شوند و استفاده از جایگزین‌های مناسب، می‌توان ضمن حفظ بهداشت، طول عمر وسایل را نیز افزایش داد.