به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، ظاهراً فعلاً دلیل روشنی برای اصلاح اوضاع اقتصادی ترکیه وجود ندارد و بحران اقتصادی با نشانه‌هایی مانند رکود تورمی، بیکاری، ورشکستگی بسیاری از واحدهای تولیدی و تجاری و همچنین افزایش کسری تجارت خارجی، ادامه دارد.

این در حالی است که تا همین چند سال پیش، ترکیه به عنوان یک اقتصاد در حال توسعه، مورد توجه بسیاری از صاحب نظران جهان قرار گرفته بود و انتظار می‌رفت که به یک قدرت اقتصادی مهم در مابین آسیا و اروپا تبدیل شود. 

بسیاری از اندیشمندان اقتصادی ترکیه در سالیان اخیر، به آسیب شناسی و بررسی مشکلات ساختار اقتصادی این کشور پرداخته‌اند. اما این بار، ما با گزارشی روبرو هستیم که تلاش می‌کند از منظر مطالعات اقتصاد تطبیقی، دلایل بحران کنونی در ترکیه را بررسی کند.

این شاخه مطالعاتی، به بررسی و مقایسه نظام‌های اقتصادی مختلف و عوامل مؤثر بر آنها می‌پردازد و به دنبال درک بهتر عملکرد اقتصادی، شناسایی نقاط قوت و ضعف سیستم‌های گوناگون و ارائه راهکارهایی برای افزایش بهره وری و بهبود کارایی است.

پروفسور عُلوی ساران علاوه بر آن که به عنوان یک تحلیلگر سیاسی – اقتصادی شناخته می‌شود، در عین حال، از متخصصین حوزه توسعه و مدیریت است. پروفسور عُلوی ساران متولد سال 1958 میلادی، دانش آموخته رشته‌های علوم سیاسی و مدیریت، تحصیلات خود را در آنکارا و نیویورک به پایان رسانده و به مدت چند دهه، در وزارت کشور ترکیه به عنوان فرماندار، استاندار، معاون وزیر کشور و معاون وزیر بهداشت، فعالیت کرده است.

در این گزارش مفصل در دو بخش، اظهارات ساران درباره وضعیت اقتصاد ترکیه در مقایسه با دو نمونه آسیایی و اروپایی را با هم مرور می‌کنیم:

دو کشور آسیایی، ترکیه و کُره جنوبی

قبل از سال 1960 میلادی، ترکیه از نظر شاخص‌های توسعه از کره جنوبی جلوتر بود. در دهه 1960، کره جنوبی به سمت صنعتی شدن سریع حرکت کرد. در اواسط دهه 1970، درآمد سرانه آن با درآمد سرانه ترکیه برابر شد.

آن چه به خاطر داریم، سیمای یک مرد کره‌ای لاغر، با گونه‌های فرورفته، چهره‌ای رنگ‌پریده و کلاه حصیری است که تا زانو در گل و لای مزارع برنج فرو رفته و نمادی از جنگ، فقر و ناامیدی بود.

با این حال، او با قدرت توسعه برنامه‌ریزی‌شده، صبر، نظم و تلاش جمعی، کُره را در عرض چند دهه به یکی از غول‌های فناوری پیشرو در جهان تبدیل کرد. از دهه 1980 به بعد، این کشور با سرمایه‌گذاری‌های خود در فناوری، صنایع سنگین، مشوق‌های سرمایه‌گذاری خارجی و اصلاحات آموزشی، به راحتی از ترکیه پیشی گرفت.

پس از دهه 1990 میلادی فاصله بین ما و کُره بیشتر و بیشتر شد. حرکت‌های صنعتی‌سازی صادرات‌ محور در کره، مشوق‌های دولتی در بخش‌هایی مانند الکترونیک، خودروسازی و کشتی‌سازی، به لطف اصلاحات آموزشی با هدف آموزش نیروی کار واجد شرایط، اولویت دادن به توسعه ثبت اختراع و سرمایه‌گذاری‌های نوآوری، انتقال فناوری و سرمایه‌گذاری‌های خارجی، رونق قابل توجهی در تولید و صادرات ایجاد کرد.

مقایسه دو کشور:
جمعیت:
کره، 53 میلیون
ترکیه، 86 میلیون

مساحت جغرافیایی:
کره، 100 هزار کیلومتر مربع
ترکیه، 784 هزار کیلومتر مربع

منابع طبیعی:
منابع معدنی و زیرزمینی، مواد اولیه، محصولات کشاورزی و غذایی در کُره بسیار ناکافی و وابسته به واردات است. اما ترکیه در این زمینه‌ها تا حد زیادی خودکفا است.

شاخص‌های کلان اقتصادی:
حجم اقتصادی (تولید ناخالص داخلی):
کره، 1.95 تریلیون دلار، (دوازدهمین اقتصاد)
ترکیه، 1.3 تریلیون دلار، (هفدهمین اقتصاد)

سرانه تولید ناخالص داخلی:
کره، 37،672 دلار
ترکیه، محدوده 13 هزار تا 15 هزار دلار.

نرخ رشد:
کره، 2.1 درصد.
ترکیه، 3.2 درصد.

تورم:
کره، 2.5 درصد.
ترکیه 70 درصد.

بیکاری:
کره، 3.7 درصد.
ترکیه، 10 درصد.

اگرچه ارقام رشد در ترکیه در سال‌های اخیر بالا به نظر می‌رسد، اما بخش عمده‌ای از این رشد به دلیل تورم بالا، گسترش اعتبار و تورم اسمی مبتنی بر لیره بوده و افزایش درآمد واقعی همچنان ناچیز و محدود است.

شاخص توسعه انسانی (HDI):
کره، 0.929 امتیاز (مقام 19)
ترکیه، 0.853 امتیاز (مقام 51)

نابرابری توزیع درآمد (ضریب جینی):
کره، 35.5 (نسبتاً نابرابر)
ترکیه، 44.8 (بسیار نابرابر)

امید به زندگی در بدو تولد:
کره، 83 سال
ترکیه، 78 سال

ترکیه در شاخص توسعه انسانی، که میزان تأثیر سلامت، آموزش و استانداردهای زندگی یک کشور بر جامعه را اندازه‌گیری می‌کند، رتبه خوبی دارد. ولی نابرابری درآمدی در ترکیه بسیار بیشتر است که هماهنگی اجتماعی، فرصت‌های برابر و ثبات اجتماعی بلندمدت را تضعیف می‌کند.

شاخص‌های آموزش، تحقیق و توسعه و نوآوری
سهم هزینه‌های تحقیق و توسعه از درآمد ملی:
کره، 4.9٪ (بالاترین رتبه در بین کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی)
ترکیه، 1.4٪ (سطح متوسط پایین)

تعداد سالانه ثبت اختراعات:
کره 220 هزار مورد.
ترکیه 8 هزار مورد.

میانگین نمره PISA سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD):
کره 519 (10 کشور برتر در ریاضی)
ترکیه 454 (ته لیست OECD)

تعداد دانشگاه‌های موجود در فهرست 500 دانشگاه برتر جهان:
کره 13 تا 15 دانشگاه
ترکیه بعضی سال‌ها 1 یا 2، بعضی سال‌ها صفر.

یکی از عوامل اصلی که ظرفیت توسعه بلندمدت کشورها را تعیین می‌کند، کیفیت نظام آموزشی و ادغام این نظام با بازار کار است. از این نظر ترکیه در سطح پایینی است و این تفاوت مستقیماً در تولید فناوری، ظرفیت نوآوری و سرمایه‌گذاری‌های تحقیق و توسعه منعکس می‌شود.

ادغام و رقابت اقتصادی جهانی

صادرات:
کره 683 میلیارد دلار
ترکیه 262 میلیارد دلار

سهم محصولات با فناوری بالا در صادرات:
کره 30 درصد.
ترکیه 2.8 درصد.

واردات:
کره 632 میلیارد دلار (واردات کمتر از صادرات).
ترکیه 344 میلیارد دلار (واردات، بیشتر از صادرات).

میزان حضور برندها در 500 برند جهانی:
کره 12 برند (سامسونگ، هیوندای، ال.جی…)
ترکیه صفر.

شاخص قدرت گذرنامه:
کره رتبه چهارم جهان (دسترسی بدون ویزا به 174 کشور)
ترکیه رتبه 50 (دسترسی بدون ویزا به 102 کشور)

تجارت خارجی کره مبتنی بر فناوری پیشرفته است. صنایع الکترونیک، خودروسازی، کشتی‌سازی و نیمه‌رساناها اقلام اصلی صادراتی را تشکیل می‌دهند. صادرات ترکیه عمدتاً شامل بخش‌های مبتنی بر فناوری سطح پایین و متوسط است. این شرکت بر روی محصولات با ارزش افزوده پایین مانند منسوجات، مواد غذایی و مصالح ساختمانی تمرکز دارد.

ترکیه حتی یک برند برتر ندارد

از بین 500 برند اقتصادی برتر در جهان، حتی یک برند متعلق به ترکیه نیست و وقتی که کشورمان را با کره جنوبی مقایسه می‌کنیم، به روشنی می‌توانیم بفهمیم که این یکی از بزرگترین موانع اقتصادی ماست.

با آن که ترکیه در میان 20 اقتصاد بزرگ جهان قرار دارد، هنوز هم نمی‌توانیم حتی یک برند بالا تولید کنیم. در گزارش 2025 «برند فایننس گلوبال 500» شاهد این هستیم که 193 برند از آنِ آمریکا است، 69 برند از چین، 36 برند از ژاپن، 35 برند از فرانسه، 27 برند از آلمان، 20 برند از بریتانیا، 15 برند از هند، 15 برند از کانادا، 14 برند از ایتالیا، 13 برند از اسپانیا، 12 برند از کره جنوبی، 10 برند از استرالیا، 10 برند از هلند، 9 برند از سوئیس، 8 برند از برزیل، 8 برند از سوئد، 7 برند از مکزیک، 7 برند از تایوان، 6 برند از بلژیک و 6 برند از دانمارک در لیست 500 برند برتر کشورهای دنیا است.

کشورهای مسلمان، در این لیست فقط 11 برند دارند: 5 برند از عربستان سعودی، 3 برند از امارات متحده عربی، 2 برند از مالزی و 1 برند از قطر.

این نتیجه نشان می‌دهد که کشورهای مسلمان که با بیش از 2 میلیارد نفر، 25٪ از کل جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، تنها 2.2٪ از فهرست برندهای جهانی را به خود اختصاص داده‌اند.

ما هم اکنون در ترکیه، 10 برند مهم داریم که البته هیچکدام از آنها در لیست جهانی جایی ندارند. نکته تعجب‌آور این است که هواپیمایی ترکیه (ترکیش ایرلاینز)، که ما با افتخار از آن یاد می‌کنیم و آن را به عنوان «دارای ارزش برند بسیار بالا» در سراسر جهان می‌شناسیم، با وجود ارزش برند 2.2 میلیارد دلاری خود، نتوانسته وارد فهرست 500 شرکت برتر شود.

وستل و آرچلیک ترکیه هم در حوزه لوازم الکترونیکی و لوازم خانگی و ال سی وایکیکی در نساجی و پوشاک، در ترکیه رونق فراوانی دارند اما در میان برندهای بزرگ جهان، جایی برای خود، دست و پا نکرده‌اند.

در بخش بعدی گزارش، به بررسی برخی دیگر از شاخص‌های اقتصادی مقایسه خواهیم پرداخت و علاوه بر مقایسه آزادی اقتصادی بین ترکیه و کره جنوبی، شاخص‌های دستمزد بین ترکیه و آلمان و وضعیت کلی صنایع ترکیه را بررسی خواهیم کرد.
ادامه دارد...

انتهای پیام/