خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: استان کرمان با جمعیتی گسترده و پراکندگی جغرافیایی خاص، در زمینه ارائه خدمات اجتماعی، به ویژه برای افراد دارای معلولیت، با فرصت‌ها و چالش‌های متعددی روبه‌روست.

قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت، اگر چه در سال ۱۳۹۶ به تصویب رسید، اما به تدریج در حال عملیاتی شدن است و طبق گفته مسئولان به صورت پلکانی در حال اجراست.

این موضوع در کرمان نیز مشهود است؛ جایی که بیش از ۶۷ هزار فرد دارای معلولیت تحت پوشش بهزیستی قرار دارند و نیازهای متنوع و فزاینده‌ای را مطرح می‌کنند.

اقدامات انجام شده در این استان، از جمله ارائه مستمری، لوازم توانبخشی، حق پرستاری و حمایت‌های آموزشی، قابل توجه است، اما کافی نیست. مستمری‌هایی که پرداخت می‌شود، بیشتر جنبه حمایتی دارد تا تأمین معیشت و بسیاری از خانواده‌ها همچنان در تهیه اقلام اولیه توانبخشی با مشکل مواجه اند.

در حوزه‌هایی مانند اشتغال و مسکن، گام‌هایی برداشته شده اما نیاز به سرعت و شفافیت بیشتری وجود دارد.

با این حال، تلاش‌هایی که در بهزیستی استان برای به کار گیری ظرفیت‌های موجود، پیگیری ماده ۲۷ قانون و اجرای سهمیه استخدامی برای افراد دارای معلولیت صورت گرفته، نشانه‌ای از حرکت به سمت بهبود شرایط است.

کمک هزینه‌ها حریف تورم نمی‌شوند

مریم، یکی از افراد توان خواه در استان کرمان خواستار حمایت‌های بیشتر بهزیستی شد و به مهر گفت: برای تهیه اسباب و وسایل توان بخشی مانند ویلچر با مشکل روبرو هستیم و از بهزیستی در این زمینه کمک می‌خواهیم.

مادر علی، یکی از کودکان توان خواه کرمان هم به مهر چنین گفت: فرزندم دارای معلولیت ذهنی و حرکتی است که به دلیل سختی نگهداری در خانه، مدتی در یکی از مراکز بهزیستی بود. در حال حاضر فرزندم را به خانه آورده‌ایم، اما متأسفانه در زمینه خدماتی مانند پزشکی و مالی کمک مؤثری دریافت نمی‌کنیم.

وی ادامه داد: درست است که محدودیت‌های بودجه‌ای وجود دارد، اما از مسئولان بهزیستی می‌خواهیم که بودجه بیشتری برای امکانات حرکتی در نظر بگیرند.

رضا، از روشندلان کرمانی هم خواستار افزایش مبلغ کمک هزینه‌ها شد و افزود: با این همه تورم، مبلغی که پرداخت می‌شود ناچیز است و باید خیلی بیشتر پرداخت شود.

معلولان بزرگترین افراد تحت پوشش بهزیستی کرمان

مدیرکل بهزیستی استان کرمان در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به انجام ۱۵۲ نوع فعالیت در بهزیستی کرمان اظهار کرد: هر کدام از این فعالیت‌ها و ریز فعالیت‌ها دفاتر متمایزی دارند.

علیرضا وحید زاده، گفت: افرادی که به نوعی دچار معلولیت هستند، تحت پوشش بهزیستی قرار گرفته و از خدمات این سازمان برای تعدیل شرایطشان بهره مند می‌شوند.

وی ادامه داد: همچنین زنان سرپرست خانوار، کودکان فاقد سرپرست مؤثر، افراد مجهول الهویه، سالمندان فاقد سرپرست مؤثر، افراد بهبود یافته از اعتیاد و اقشار آسیب دیده اجتماعی یا در معرض آسیب، جامعه هدف بهزیستی به شمار می‌روند.

وی گفت: در استان کرمان بیش از ۶۷ هزار نفر افراد دارای معلولیت، ۱۰ هزار نفر سرپرست خانوار، ۴ هزار کودک (یک هزار نفر آنها در مراکز بهزیستی حضور دارند و مابقی به شبکه خویشاوندی شأن پیوند خورده‌اند) تحت پوشش خدمات بهزیستی هستند.

وحید زاده، با اشاره به اینکه بزرگترین افراد تحت پوشش افراد دارای معلولیت هستند، عنوان کرد: خدماتی که این افراد دریافت می‌کنند، وابسته به نوع و شدت معلولیتشان دارد.

وی گفت: افرادی که اختلال‌های نابینایی، شنوایی، جسمی حرکتی، ضایع نخاعی و… دارند، نوع خدماتی که دریافت می‌کنند متفاوت است و بسته به نوع و شدت معلولیت مستمری، حق پرستاری، کمک هزینه توانمندسازی، کمک هزینه‌های تحصیلی و آموزشی، لوازم توان بخشی و… دریافت می‌کنند.

مستمری‌ها، کمک هزینه هستند نه حقوق

مدیرکل بهزیستی استان کرمان با اشاره به اینکه پرداخت کمک هزینه‌هایی برای ساخت یا ودیعه مسکن به افراد نیازمند و واجد شرایط تحت پوشش بهزیستی افزود: مستمری‌های پرداختی در واقع حقوق نیست و یک کمک هزینه است که مبلغ آن از یک تومان به خانواده‌های یک نفره آغاز می‌شود تا ۴ الی ۵ تومان.

وی حق پرستاری را حدود ۳ تومان و یک تومان مستمری برای یک نفر دانست و توضیح داد: وقتی که خانواده بُعد می‌خورد و افراد مشمول بیش از یک نفر می‌شوند، قضیه متفاوت می‌شود و پیچیدگی تخصصی خودش را دارد.

پرداخت حقوق قانون کار به افراد دارای معلولیت شدید تا خیلی شدید

وحید زاده، بیان کرد: بحث معیشت ماده ۲۷ قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت در حال اجراست و شامل افراد معلولیت شدید و خیلی شدید می‌شود که امکان اشتغال را ندارند؛ دولت برای این افراد مصوب کرده است معادل حداقل حقوق قانون کار از این افراد حمایت کند.

مدیرکل بهزیستی استان کرمان افزود: این قانون حدود ۵ الی ۶ سال پیش تصویب شد اما در مرحله اجرا نمی‌آمد چرا که دولت باید از عهده یک حجم سنگینی از منابع مالی بر می‌آمد اما در حال حاضر در حال عملیاتی شدن است.

قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت به مرور در حال انجام است

وی با اشاره به اینکه ۵۰ درصد این قانون تاکنون عملیاتی شده است، افزود: به مرور و به صورت پلکانی در حال انجام است که البته هزینه فوق العاده سنگینی برای دولت دارد.

وحید زاده، بیان کرد: عمده ترین قسمتی که برای اجرای قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت دچار مشکل بودیم، همین ماده ۲۷ بود وگرنه برای سایر ابعاد این قانون ساختار ستادی ما فشار آورد و تمام زیر سیستم‌های اجرایی ملزم به اجرای آن شدند.

وی ادامه داد: حتی در بحث مناسب سازی معابر، ساختار ستادی کرمان ملزم به آغاز تلاش برای استفاده از تمام ظرفیت‌های اجتماعی شدند تا این قانون اجرا شود.

همگان در برابر افراد دارای معلولیت مسئولیم

مدیرکل بهزیستی استان کرمان عنوان کرد: قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت دارای ابعاد مختلفی است و در حوزه‌هایی یک پهنه وسیعی از تغییرات و خدمات را در بر می‌گیرد.

وحید زاده، افزود: این قانون به صورت نرم در بستر زمان باید عملیاتی شود که هزینه‌های فوق العاده سنگینی برای دولت به همراه دارد، اما خوشبین هستیم؛ چرا که همه احساس تعلق به این موضوع می‌کنند.

وی گفت: ما هم باید با فرهنگ سازی و آگاهی بخشی در سیستم‌های اجرایی، اداری و مردم انجام دهیم تا همه مطلع باشند که وقتی این قانون اجرا می‌شود در رابطه با بخشی از آحاد جامعه با نیازهای ویژه است.

وی ادامه داد: این افراد دارای حقی از این جامعه هستند و ما مسئولیم چرا که این افراد به صورت خودخواسته دچار این اختلال‌ها نشده‌اند و تحت تأثیر شرایطی ناخواسته گرفتار معلولیت شده‌اند و جامعه باید برای حمایت از آنها برنامه داشته باشد.

وحید زاده، در خصوص سهم معلولان در استخدام‌های دولتی اظهار کرد: سال گذشته برای اولین بار آگهی استخدام خاص افراد دارای معلولیت را داشتیم و بر این اساس برای نخستین بار فقط این دسته از افراد در آزمون استخدامی با یکدیگر رقابت می‌کردند.

وی در ادامه توضیح داد: در کنار سهمیه ۳ درصدی که در حال تحقق است و با جدیت در دستور کار قرار دارد؛ سال گذشته برای نخستین بار این اقدام انجام شد که باید تداوم داشته باشد و برای افراد دارای معلولیت آزمون استخدامی ویژه و خاص بگذارند. این قبیل مسائل زمان بر بوده، اما در حال تحقق است.

مدیرکل بهزیستی استان کرمان در خصوص ارائه اسباب و وسایل توان بخشی گفت: بهزیستی به تناسب درخواست‌هایی که برای سازمان می‌آید، فرجه زمان بندی تعریف شده‌ای دارد و تاکنون درخواستی در این زمینه را بی پاسخ نگذاشته‌ایم و سعی شده که همه درخواست‌ها در دستور کار قرار بگیرد و تحقق پیدا کند.

وی گفت: زمانی که فرزند معلول بنا به کمیسیون پزشکی بهزیستی نیاز به خدمات پیدا می‌کند از آن لحظه مصوب می‌شود که یکسری خدمات به آن فرد تعلق بگیرد.

وحید زاده، افزود: ممکن است طیف معلولیت خفیف باشد و بدون نیاز به خدمات خاص یا ویژه ای بتواند در کنار خانواده زندگی کند و مخاطره‌ای برای خودش و خانواده اش ایجاد نشود، اما اگر طیف معلولیت شدید و خیلی شدید باشد حتماً باید خدماتی را به خانواده بدهیم و افرادی که دچار مشکل هستند به بنده مراجعه کنند و پاسخگو خواهم بود.

۶ هزار نفر از معلولان پشت نوبت مسکن قرار دارند

وحید زاده، بیان کرد: در زمینه مسکن کمک هزینه‌هایی به افراد پرداخت می‌شود که این اتفاق افتاده است و در بحث ودیعه مسکن افرادی که نیاز داشته باشند، نام نویسی می‌کنند و مابقی مراحل طی می‌شود.

وی گفت: حدود ۶ هزار نفر از معلولان پشت نوبت مسکن قرار دارند که عموماً با استناد به طرح ملی مسکن پیش می‌رویم.

وی ادامه داد: در شهرستان کرمان زمین نداریم و به همین دلیل مدتی است که پروژه به دلیل نبود زمین یا پیدا نکردن زمین مناسب به کندی پیش می‌رود، اما در شهرستان‌های دیگر کار پیش می‌رود و همین امروز (۲۴ تیر) حدود ۳۷۱ پروژه مسکن داریم که افراد کمک هزینه‌هایشان را دریافت کردند و عملاً افتتاح می‌شوند.

مدیرکل بهزیستی استان کرمان بیان کرد: البته باید توجه داشت که باید وقتی کمک هزینه مسکن پرداخت می‌شود در کنارش انشعاباتی نظیر گاز، آب و … رایگان است.

وی عنوان کرد: تسهیلات کمک هزینه‌ای که ارزان قیمت تا سقف ۴۰۰ میلیون تومان بابت ساخت مسکن پرداخت می‌شود اثرگذار است.

وی با اشاره به اینکه منکر این نیستیم که مبلغ کمک هزینه در برابر تورم عملاً رقمی محسوب نمی‌شود، افزود: اما این مبلغ کمک هزینه‌ای است که به صورت کشوری برای این موضوعات تعریف می‌شود.

وحید زاده، توضیح داد: سازمان بهزیستی بیشتر به دنبال این است که دوستان دارای معلولیت خودشان حرکت را آغاز کنند و از ظرفیت‌های موجودشان بهره بگیرند. همواره در فرآیندهای توانمندسازی سعی می‌کنیم با این افراد همراه باشیم.

مدیرکل بهزیستی عنوان کرد: در مجموع وقتی به کل فرآیند نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که دولت حمایتگر بدی نبوده است.

صدای معلولان شنیده شود

زهرا محمدی، کارشناس مسائل اجتماعی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین نیازهای افراد دارای معلولیت، دسترسی برابر به خدمات است.

وی ادامه داد: این خدمات فقط به کمک هزینه مالی محدود نمی‌شود، بلکه شامل مناسب سازی فضاهای شهری، دسترسی به آموزش با کیفیت، خدمات درمانی تخصصی، حمل و نقل عمومی قابل استفاده و فرصت‌های واقعی شغلی است.

محمدی، با بیان اینکه قانون سهمیه ۳ درصدی استخدام بسیار مهم است، اما کافی نیست گفت: باید دوره‌های آموزشی مهارت محور برای توان خواهان برگزار شود، حمایت‌های کارفرمایی جدی تر شود و امکان کار از خانه برای افراد دارای محدودیت‌های شدید فراهم آید.

این کارشناس اجتماعی عنوان کرد: خانواده‌ها ستون اصلی حمایت عاطفی و مراقبتی هستند، اما بدون حمایت نهادهای رسمی، به تنهایی از پس هزینه‌ها و چالش‌ها بر نمی‌آیند.

وی ادامه داد: جامعه هم باید به جای دلسوزی صرف، نگاهش را به توانایی‌های این افراد تغییر دهد و ما به فرهنگ‌سازی جدی نیاز داریم.

محمدی، گفت: برای تحقق عدالت اجتماعی، باید صدای معلولان شنیده شود و در فرآیند تصمیم سازی مشارکت داده شوند، زیرا بدون این مشارکت، هر برنامه‌ای ناقص خواهد بود.

در مجموع، آنچه در استان کرمان در حوزه حمایت از افراد دارای معلولیت انجام شده، نشان دهنده عزم نسبی برای اجرای قانون و فراهم سازی حداقل‌های لازم برای زندگی شرافتمندانه این قشر است.

با این حال، واقعیت این است که بسیاری از خانواده‌ها هنوز با دغدغه‌هایی مانند هزینه‌های بالای درمان، نبود تجهیزات توانبخشی کافی، مشکل در تهیه مسکن و فرصت‌های شغلی ناکافی مواجه‌اند. این موارد نیاز به برنامه ریزی میان‌مدت و بلند مدت، منابع مالی پایدار و از همه مهم‌تر، نگاه فراگیر و همدلانه به توان خواهان دارد.

قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت، اگر چه در اجرا زمان بر و پر هزینه است، اما مسیری ضروری برای تحقق عدالت اجتماعی به شمار می‌رود. اجرای کامل این قانون، نه لطفی به جامعه معلولان، بلکه ادای دین جامعه و حاکمیت به بخشی از شهروندان است که شرایط زیستی متفاوت‌تری دارند و به دلایل گوناگون، نیازمند حمایت‌های خاص هستند.

با وجود محدودیت‌ها، امکان پیشرفت وجود دارد؛ به شرط آنکه نگاه‌ها صرفاً حمایتی و بخش‌نامه ای نباشد. مشارکت خود افراد دارای معلولیت در فرآیند تصمیم گیری، ایجاد بسترهایی برای استقلال مالی و شغلی آنان و بهره‌گیری از ظرفیت نهادهای غیردولتی و خیران، می‌تواند این مسیر را هموارتر کند.

در نهایت، توان‌خواهان سرمایه‌هایی انسانی با توان بالقوه هستند و حمایت از آنان، در واقع حمایت از کرامت انسانی و توسعه پایدار است و کرمان می‌تواند با حفظ همین مسیر و ارتقای آن، به الگویی برای سایر استان‌ها تبدیل شود.