به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، صحیفه سجادیه، نه صرفاً مجموعه‌ای از دعاها و نیایش‌ها بلکه کتابی تاریخی، اجتماعی و تربیتی است که عمق رنج‌ها، دغدغه‌ها و مقاومت‌های جامعه شیعه را در یکی از سخت‌ترین مقاطع تاریخ اسلام روایت می‌کند. امام سجاد علیه‌السلام این دعاها را در روزگاری بر زبان می‌آورد که فضای مدینه و دیگر سرزمین‌های اسلامی مشحون از حسادت‌ها، دشمنی‌ها، تهمت‌ها و فشارهای شدید سیاسی و اجتماعی بود؛ به‌ویژه پس از حادثه عاشورا و تسلط بنی‌امیه، اهل‌بیت پیامبر صلی الله علیه و آله و یاران وفادارشان در معرض شدیدترین هجمه‌ها و سوءظن‌ها قرار گرفته بودند.

مضامین این دعاها هرچند فرا زمان و فرامکان است، اما پیوند مستقیمی با اتفاقات اجتماعی و سیاسی عصر امام سجاد دارد. اهل بیت به دلیل جایگاه معنوی و حق‌خواهانه خود، آماج حسادت، رفتارهای خشونت‌آمیز، تحقیر و انواع توطئه‌ها و شایعه‌سازی‌ها قرار می‌گرفتند. دعای یادشده، زبان صریح و گویای دردها و مصائب فرد مؤمن و آزاده‌ای است که در برابر موج تهمت‌ها، افتراها، و کینه‌توزی‌های اطرافیان ایستادگی می‌کند اما دل در گروی بردباری و توکل بر خدا دارد.

در بخشی از دعای 49 صحیفه می‌خوانیم:

وَ كَمْ مِنْ حَاسِدٍ قَدْ شَرِقَ بِی بِغُصَّتِهِ، وَ شَجِیَ مِنِّی بِغَیْظِهِ، وَ سَلَقَنِی بِحَدِّ لِسَانِهِ، وَ وَحَرَنِی بِقَرْفِ عُیُوبِهِ، وَ جَعَلَ عِرْضِی غَرَضاً لِمَرَامِیهِ، وَ قَلَّدَنِی خِلَالًا لَمْ تَزَلْ فِیهِ، وَ وَحَرَنِی بِكَیْدِهِ، وَ قَصَدَنِی بِمَكِیدَتِهِ.
و چه بسیار حسودانی که از حسادت به من، خودشان دچار ناراحتی شدند و از شدت غیظ و خشم نسبت به من، در رنج افتادند؛ با تندی و تیزی زبانشان مرا آزار دادند و با جستجو و بزرگ‌نمایی عیب‌هایی که شاید حتی در من نبود یا کم‌اهمیت بود، سعی کردند دل مرا بسوزانند؛ آبرو و شخصیت مرا هدف تیرهای اتهام و سخنانشان قرار دادند و صفات و ویژگی‌هایی را به من نسبت دادند که هیچ‌گاه در من نبوده است؛ با نقشه‌ها و حیله‌های خود سعی در ضربه زدن به من داشتند و با دسیسه‌ها و توطئه‌هایشان مرا هدف گرفتند.

دوران اختناق و دشمنی بنی‌امیه
پس از واقعه کربلا، امام سجاد علیه‌السلام به عنوان یکی از بازماندگان اهل بیت، مورد آزار دشمنان یعنی حکام بنی‌امیه قرار داشتند. امویان، امام را تهدیدی برای حکومت خود می‌دیدند و همواره تلاش می‌کردند با شایعه‌سازی، تهمت‌زنی و عیب‌جویی شخصیت او را در میان مردم تخریب کنند. حتی شخصیت‌هایی مانند هشام بن عبدالملک در میان جمع به تحقیر امام و نسبت دادن صفاتی نادرست به ایشان می‌پرداختند. حسادت به موقعیت معنوی و محبوبیت امام در میان مردم، ریشه بسیاری از این دشمنی‌ها بود.خداوند در قرآن کریم درباره ریشه‌های حسادت نسبت به برگزیدگان خویش می‌فرماید: «أَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَىٰ مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ…»؛ یعنی آیا مردم بر آنچه خداوند از فضل خود به آنان بخشیده است، حسادت می‌ورزند؟ (سوره نساء، آیه 54) طبق احادیث، مراد از «الناس» در این آیه، اهل بیت پیامبر اسلام و امامان شیعه هستند که به دلیل نعمت امامت و علم و فضل الهی، مورد حسادت واقع شدند.

این تحلیل به‌روشنی نشان می‌دهد که ریشه‌ی بسیاری از دشمنی‌ها و خصومت‌هایی که نسبت به اهل بیت علیهم‌السلام از سوی امویان و یهودیان و بعد عباسیان در تاریخ اسلام شکل گرفت، حسادت به شأن، منزلت و «مُلک» و خلافت الهی آنان بوده است؛ چرا که خداوند نعمتی ویژه، همچون امامت، علم، و رهبری امت را به ایشان عطا کرده بود. این جایگاه ممتاز، موجب شد که این گروه‌ها به جای پذیرش شایستگی‌های الهی اهل بیت، در دل دچار حسد شدند و در عمل نیز تلاش کردند تا این مقامات و امتیازات را از ایشان سلب کنند و خود بر جایگاه خلافت و حکومت تکیه زنند.

از همین روست که تاریخ اسلام پس از پیامبر اکرم شاهد تلاش‌های پیوسته برای تصرف خلافت، مصادره امامت، و به حاشیه راندن اهل بیت بوده است؛ چنانکه نه تنها حق آنان در رهبری دینی و سیاسی نادیده گرفته شد، بلکه با سیاه‌نمایی، تهمت‌زنی و تحقیر، سعی کردند منزلت اجتماعی و معنوی اهل بیت را نیز کمرنگ و مالکیت ظاهری را به قدرت بلافصل خود بدل کنند. از سوی دیگر، این حسادت و تلاش برای غصب ملک و مقام اهل بیت تا همیشه منشأیی برای خصومت، طرد و حتی دشمنی آشکار نسبت به خود ایشان و پیروانشان باقی ماند.

در مواجهه با این همه آزار و دشمنی، امام سجاد علیه‌السلام و سایر اهل بیت نهایت بردباری و اخلاق اسلامی را نشان دادند؛ امام نه با تندی پاسخ داد و نه به مقابله به مثل برخاست ـ حتی دعاهایی مانند همین دعا که انجام دادند، نشان‌دهنده‌ی روح متعالی و نگاه توحیدی ایشان است. امام سجاد در برابر زبان‌درازی‌ها، تهمت‌ها و طرح‌های پلیدِ دشمنان، به دعا، توکل و خوبی در برابر بدی روی می‌آورد و همین رفتار، در نهایت به محبوبیت روزافزون ایشان میان مردم و ماندگاری سیره ایشان به عنوان الگویی الهی انجامید.

انتهای‌پیام/