خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: خشکسالی بی‌سابقه، کاهش شدید منابع آبی و موانع صادراتی، تولیدکنندگان پسته در استان کرمان را در تنگنای اقتصادی قرار داده است.

با وجود بهبود نسبی بارندگی‌ها در سال زراعی جاری، کارشناسان معتقدند که بدون مدیریت صحیح منابع آبی و رفع موانع صادراتی، آینده این صنعت استراتژیک در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

خشکسالی؛ تهدید اصلی طلای سبز

استان کرمان که بیش از ۷۰ درصد پسته ایران را تولید می‌کند، با بحران کم‌آبی دست‌وپنجه نرم می‌کند. بر اساس گزارش شرکت آب منطقه‌ای کرمان، ظرفیت ۸۰ درصد سدهای این استان خالی است و سطح آب‌های زیرزمینی سالانه تا ۲ متر افت می‌کند.

این وضعیت باغ‌های پسته در مناطقی مانند رفسنجان، سیرجان و انار را به شدت تحت تأثیر قرار داده و منجر به خشک شدن حدود هزار هکتار از باغ‌های پسته در انار شده است.

محمد رضایی، رئیس انجمن پسته‌کاران رفسنجان، در گفت‌وگو با مهر اظهار داشت: خشکسالی و گرمای شدید تابستان باعث افزایش محصول پوک شده و تولید را در برخی مناطق تا ۳۰ درصد کاهش داده است.

وی افزود: بدون اصلاح روش‌های آبیاری و احیای قنات‌ها، آینده روشنی برای این صنعت قابل تصور نیست.

وی خواستار حمایت مسئولان از پسته کاران شد و گفت: باید توان رقابتی کشاورزان کرمانی را در مقایسه با سیر کشورها بالا ببریم. َ

کاهش تولید پسته و تأثیرات آن

تولید پسته در کرمان طی دهه گذشته روند نزولی داشته است. در سال ۱۳۹۴، این استان ۱۸۰ هزار تن پسته تولید کرد، اما این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۵۸ هزار تن رسید. اگرچه بارندگی‌های اخیر (۴۷.۲ میلی‌متر در شهرستان انار) نوید بهبود نسبی تولید در سال ۱۴۰۴ را می‌دهد، اما کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که تولید به ۷۰ هزار تن برسد که همچنان کمتر از ظرفیت بالقوه منطقه است.

سرمازدگی بهار ۱۴۰۰ نیز حدود ۴۰ هزار تن محصول را نابود کرد و اثرات آن همچنان بر بازار سایه افکنده است.

پسته‌های احمد آقایی و اکبری که به دلیل کیفیت بالا و رنگ روشن در بازارهای جهانی پرطرفدار هستند، همچنان مهم‌ترین انواع تولیدی کرمان محسوب می‌شوند؛ اما کاهش کیفیت به دلیل کمبود آب و آفاتی مانند آفلاتوکسین، رقابت‌پذیری این محصول را در برابر پسته آمریکایی تضعیف کرده است.

چالش‌های صادراتی

ایران که زمانی بزرگ‌ترین صادرکننده پسته جهان بود، اکنون در رقابت با آمریکا عقب افتاده است. آمریکا با تولید حدود ۲۰ درصد بیشتر و هزینه‌های پایین‌تر، بازارهای جهانی را تسخیر کرده است.

مشکلات پیمان‌سپاری ارزی و الزام صادرکنندگان به بازگشت ارز، بسیاری از تجار کرمانی را از بازارهای بین‌المللی دور کرده است. به گفته یکی از صادرکنندگان پسته در سیرجان، بازار چین که ظرفیت جذب ۶۰ هزار تن پسته در سال را داشت، به دلیل مشکلات لجستیکی و رقابت با آمریکا به ۸ هزار تن کاهش یافته است.

محمد علی زاده، می‌گوید: کشورهای آلمان، عراق، ترکیه و هند همچنان از مقاصد اصلی صادرات پسته کرمان هستند، اما استانداردهای سختگیرانه اروپا در مورد آفلاتوکسین و نبود زیرساخت‌های مناسب بسته‌بندی، دسترسی به این بازارها را محدود کرده است.

پسته ستون اقتصاد کرمان است

صنعت پسته در کرمان نه‌تنها منبع درآمد هزاران خانوار است، بلکه اقتصاد شهرهایی مانند رفسنجان به آن وابسته است. کاهش تولید و صادرات، معیشت باغداران و کارگران این صنعت را به خطر انداخته است. به گفته علی باقری، رئیس جهاد کشاورزی استان کرمان، بیش از ۱۰۰ هزار نفر به‌طور مستقیم و غیرمستقیم از این صنعت ارتزاق می‌کنند و هرگونه اختلال در تولید، پیامدهای اجتماعی گسترده‌ای به دنبال دارد.

وی می‌گوید: خشکسالی، نوسانات ارزی و مشکلات صادرات از چالش‌های پیش رو است.

با این وجود همچنان پسته مهمترین محصول صادراتی غیر نفتی کرمان است. افزایش هزینه‌های تولید به دلیل تورم و گرانی نهاده‌ها، از جمله کود و انرژی نیز فشار مضاعفی بر تولیدکنندگان وارد کرده است. در بازار داخلی، کاهش قدرت خرید مردم باعث شده تقاضا برای پسته کاهش یابد و تولیدکنندگان بیش از پیش به صادرات وابسته شوند.

آبیاری نوین افزایش یابد

یک صادر کننده پسته در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: برای برون‌رفت از این بحران، کارشناسان پیشنهادهایی ارائه کرده‌اند. توسعه آبیاری نوین، مانند سیستم‌های قطره‌ای، می‌تواند مصرف آب را تا ۵۰ درصد کاهش دهد. همچنین احیای قنات‌های قدیمی و احداث سدهای کوچک برای ذخیره آب‌های سطحی، از راهکارهای پیشنهادی است.

محمد اکبری تأکید کرد: وزارت جهاد کشاورزی طرح‌هایی برای حمایت از باغداران اجرا کرده، اما نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر و هماهنگی بین دستگاه‌هاست.

اکبری افزود: در حوزه صادرات، هماهنگی بین صادرکنندگان برای جلوگیری از نرخ شکنی و بهبود بسته‌بندی برای رعایت استانداردهای جهانی، از جمله اقدامات ضروری است؛ همچنین تولید محصولات جانبی مانند مغز پسته و پودر پسته می‌تواند ارزش افزوده ایجاد کند.

وی افزود: با وجود چالش‌های موجود، کیفیت بالای پسته کرمان همچنان امیدی برای احیای این صنعت است.

در صورت مدیریت صحیح منابع آبی، رفع موانع صادراتی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، استان کرمان می‌تواند جایگاه خود را در بازارهای جهانی باز یابد. با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون اقدامات فوری، صنعت پسته در ۱۰ سال آینده ممکن است به‌طور کامل از صحنه اقتصادی کرمان حذف شود.