به گزارش سلامت نیوز به نقل از پیام ما، چند روز قبل از آنکه صدای جنگنده‌ها در آسمان ایران شنیده و راه پهپادها به استان‌های مختلف باز شود، دختران و پسران دبستانی در کنار تالاب لاگون پارک ملی بوجاق به صف شدند و رو به تالابی که می‌خواهند روزهای پرآبی‌اش را ببینند، گفتند: «تالاب شهر ما زمانی آب داشت، روزی ماهی داشت، روزی پرنده‌ها می‌اومدن، روزی می‌شد قایق‌سواری کرد،روزی آدم‌ها شاد بودند، روزی تالاب زنده بود…».

تالاب لاگون پارک ملی بوجاق بندر کیاشهر زیر پاهایشان قرار داشت، زیر پل چوبی بندری که تا سال‌های قبل به داشتن تالاب می‌بالید و بعدها تبدیل به فاضلاب شهری و نی‌ها شد. آنها روی زمینی خشک که نی‌ها جای آب را در آن گرفته‌اند، خواستار احیای تالاب شدند؛ تالابی که در دهه اخیر ساکنان کیاشهر هر روز شاهد کم‌جان‌ شدنش بودند. آنها با تشکیل زنجیره‌ای انسانی و امضای طوماری خطاب به رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، در روزهایی که خبری از جنگ نبود، خواستند راهی برای زنده‌شدن تالاب پیدا کنند، راهی برای زندگی.

کنار پل چوبی کیاشهر، دو پل چوبی دیگر هم بودند و چندین لوتکا (قایق چوبی). تالاب آنقدر آب داشت که برای قایق‌موتوری‌ها صف می‌کشیدند و جماعت زیادی با قلاب‌های ماهیگیری‌شان اطراف تالاب می‌ایستادند. آن وقت‌ها آب بالا بود و تا چشم کار می‌کرد،‌ جز تالاب پیدا نبود. «ماهان مه‌رو»، فعال محیط‌زیست و حفاظت‌گر پرندگان، هفت‌سالگی‌اش را به یاد دارد که اغلب کنار تالاب می‌گذشت: «یکبار افتادم در تالاب، آب آنقدر زیاد بود که نزدیک بود غرق شوم. یکی از دکه‌داران آنجا نجاتم داد.»

او هنوز در یادش قایق‌سواری‌ در تالاب لاگون کمرنگ نشده؛ موج‌های بزرگ آب به‌وقت قایق‌سواری و پرندگان مختلفی که در منطقه زندگی می‌کردند. «برای ما زندگی در کنار تالاب حال‌وهوای دیگری داشت. خاطرات ما پر است از روزهای پرآبی‌اش، اما در سال‌های اخیر به‌دلیل کاهش تراز آب دریای خزر و…، تالاب رو به خشکی گذاشت. درنهایت ما تصمیم گرفتیم مطالبه‌ احیای آن را داشته باشیم، مطالبه‌ مردمی خطاب به سازمان حفاظت محیط‌زیست.»

مه‌رو معتقد است در سال‌های اخیر توجه‌ها بیشتر به‌سمت تالاب انزلی بوده است. درحالی‌که باید فرصتی برای احیای سایر تالاب‌های استان هم ایجاد شود. «لاگون، تالاب آب شیرین ساحلی در دل پارک ملی است، مردم می‌خواهند این تالاب احیا شود، حتی بچه‌های دبستانی جمع شده‌اند و می‌گویند مسئولان باید کاری کنند تا تالاب به روزهای شپرآببرگردد.»

به‌گفته او، باید هرچه زودتر از ورود فاضلاب خانگی، فسفات، نیترات و سایر مواد مغذی که موجب رشد بیش‌ازحد گیاهان تالاب شده است،‌ جلوگیری کرد یا اینکه محیط‌زیست این گیاهان را هرس کند. «لاگون نیازمند مدیریت و نی‌بری و کاهش گیاهان است. متأسفانه تالاب در ۲۵ سال گذشته و بعد از احداث پل چوبی رها و پهنه آبی آن با گیاهان کاملاً بسته و خشک شده است.»

روزهای پرآب تالاب را «مانی ناصری» هم دیده؛ نجات‌غریقی که نوجوانی‌اش در این منطقه گذشته و هر سال با دیدن وخامت اوضاع تالاب غمی بر غم‌هایش اضافه می‌شود. «دوستانمان که دیگر اینجا زندگی نمی‌کنند وقتی می‌آیند، می‌گویند برویم تالاب. هربار یکی از آنها را بردم حالشان بد شد. لاگون بخشی از زندگی مردم بود.» 

تالاب آنقدر ماهی داشت که نیاز نبود اهالی ساکن حاشیه آن راهی دریا شوند. ماهی‌های درشت و سرحال می‌گرفتند، اما پس از نصب اسکله داستان فرق کرد؛ «مهندسی اشتباهی اتفاق افتاد. دهنه قبلی را بستند و از طرفی ساخت موج‌شکن هم کار را سخت کرد. پایین رفتن آب خزر شرایط آن را بدتر کرد.»

ناصری از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۹ نجات غریق بود. دریا می‌رفت، اما زندگی‌اش تالاب بود. او حالا ناامید از حرف‌های مسئولان است «احیا یعنی آب بالا باشد، ماهی باشد، زندگی باشد. اینها نیست. می‌گویند بخشی از تالاب را احیا کرده‌اند، اما این‌طور نشده.»

طوماری برای توجه به تالاب

«احتراماً ما امضاکنندگان ذیل به‌عنوان مردم دوستدار طبیعت در بندر کیاشهر در هفته محیط‌زیست سال ۱۴۰۴ در جوار تالاب بین‌المللی لاگون گرد هم آمدیم تا بگوییم این تالاب ارزشمند که از سال ۱۳۵۴ در فهرست تالاب‌های بین‌المللی کنوانسیون رامسر به شماره 21RO11 به ثبت رسیده و در سال ۱۴۰۳ نیز شهر زیبای ما به‌عنوان یکی از شهرهای تالابی جهان انتخاب شده، نزدیک به دو دهه است که با تسریع در سیر توالی اکوسیستم، وارد مرحله شدیدی از پدیده پرغذایی شده و به‌دلیل اختلاف تراز دریا با تالاب دچار خشکی زیادی شده است که این امر تنوع‌زیستی تالاب، معیشت جامعه محلی و زیبایی‌های بصری آن را تحت‌تأثیر قرار داده است. لذا خواهشمندیم نسبت به توجه و احیای این اکوسیستم ارزشمند اقدامات لازم را با قید فوریت در سازمان حفاظت محیط‌زیست و سایر دستگاه‌های اجرایی مرتبط به انجام برسانید.» این متن در حالی خطاب به «شینا انصاری»، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست امضا شد که افراد بسیاری زنجیره انسانی برای احیای تالاب شکل داده بودند. آنها خواستار احیای تالاب و بازگشت زندگی به آن هستند. این درحالی‌است که «آرزو اشرفی‌زاده»، مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها، سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور به «پیام ما» می‌گوید در کنار تدوین طرحی برای احیای تالاب باید وضعیت گردشگری در این منطقه نیز مدیریت شود. «در ماه‌های اخیر بازدیدی از این منطقه داشتیم. تلاش‌هایی برای احیا انجام شده و طرحی برای بررسی ارائه شده که امیدواریم هرچه زودتر مورد بررسی قرار گیرد و به مرحله عملیاتی برسد، اما در این میان باید وضعیت گردشگری را هم سامان دهیم.»

۱۶۰ هکتار از پارک ملی پهنه تالابی است

«پارک ملی بوجاق سه هزار و ۳۴۳ هکتار مساحت دارد که از این میزان ۱۶۰ هکتارش پهنه تالابی است.» «احسان باقری‌پور»، رئیس پارک ملی خشکی-آبی بوجاق کیاشهر اینها را می‌گوید. او هم از جمله کسانی است که در سال‌های اخیر برای احیای پهنه‌های تالابی تلاش زیادی کرده و حالا امیدوار است به وضعیت پیش رو. «متأسفانه در سال‌های اخیر با پسروی دریای خزر بسیاری از تالاب‌های حاشیه آن دچار مشکل شدند و رو به خشکی گذاشتند. در پارک ملی بوجاق، هم در غرب و هم در شرق عرصه تالابی وجود دارد. از دو سال گذشته برای احیای بخش غربی تلاش و برنامه‌ریزی‌هایی انجام گرفت. تالاب غربی پارک ملی تا حدودی احیا شد و حدود سی هزار پرنده به آنجا آمدند.»

به‌گفته او، تلاش‌ها برای احیای تالاب‌های بخش شرقی پارک ملی هم مدتی است آغاز شده و آنها با کمک جامعه محلی طرحی ابتدایی برای تالاب نوشتند و به مدیران شهرستان و استان دادند. «نشست‌هایی برای این موضوع برگزار شد. از تهران هم برای بازدید آمدند و درنهایت موافقت‌ با احیا به‌صورت جدی انجام گرفت. حالا ما طرح مطالعاتی خود را داده‌ایم و در انتظاریم تا این طرح مورد بررسی و مطالعه قرار بگیرد و کارشناسان ارزیاب درباره چندوچون کار نظر دهند.»

باقری‌پور امیدوار است بعد از بررسی‌ها و تأمین اعتبار این تالاب در آینده‌ای نزدیک احیا شود.

«فرهاد حسینی طایفه»، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گیلان، معتقد است عقب‌نشینی آب دریا مهمترین عامل خشکی تالاب‌های حاشیه دریای خزر از جمله تالاب‌های پارک ملی بوجاق است. «در بخش‌هایی از غرب تالاب، ساخت دیواره و بازو برای مدیریت آب آغاز شده است. در کنار آن شهرداری کیاشهر هم برنامه‌هایی را پیشنهاد و درخواست‌هایشان را مطرح کرده‌اند که باید درباره چندوچون کار با یکدیگر مذاکره کنیم.»

او می‌گوید هنوز طرح خاصی برای احیای تالاب لاگون به نتیجه نرسیده و باید بررسی کنند که با چه هزینه‌ای و طی چه بازه زمانی قرار است فرایند احیا انجام شود. «ما در حال حاضر در فاز نخست کار هستیم. نمونه‌ موفقی هم در محدوده پارک ملی داشته‌ایم. نصب دریچه زمان‌بر است و باید منتظر بارندگی و جریان‌های آبی باشیم. در هفته آینده جلسه دیگری برای این ماجرا خواهیم داشت.»

عقب‌نشینی خزر که از سال‌ها قبل شروع شده و شدت یافته، حالا گریبان تالاب‌های حاشیه را گرفته است. خاطرات مردم از زندگی کنار این تالاب‌ها مانند گذشته‌ای دور نقل می‌شود. گویا روایتی است از چندین دهه قبل. اما کودکانی که حالا به جوانی و میانسالی‌ رسیده‌اند، میراث‌دار این خاطراتند؛ خاطراتی چون شنا در تالاب، ماهیگیری در آن و دیدن پرندگان. خاطراتی که می‌خواهند زنده شود.