جماران: افزایش بی‌سابقه قیمت محصولات لبنی در هفته‌های اخیر، زنگ خطر تازه‌ای برای معیشت مردم و سلامت جامعه به صدا درآورده است؛ موج گرانی‌ که در پی تصمیم ناگهانی دولت برای افزایش نرخ شیر خام شکل گرفت، اما حالا با بی‌برنامگی در کنترل بازار، بی‌توجهی به نظارت، و نبود مصوبات مشخص، به هرج‌ومرج قیمتی در بازار لبنیات منجر شده است. در حالی که مصرف لبنیات در کشور به زیر میانگین جهانی سقوط کرده، مسئولان همچنان به وعده‌های برخورد و نظارت بسنده کرده‌اند.

اگر چه مدیریت دستگاه‌های خدمت رسان خصوصا مدیریت  و نظارت دولت بر توزیع سوخت در پمپ بنزین‌ها و نان در نانوایی‌های سراسر کشور در دوره جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم صهیونی و آمریکا علیه ملت ایران، شایسته قدردانی فراوان است اما از سوی دیگر تداوم نظارت بر بازار و مقابله با تخلفاتی مانند گران‌فروشی از وظایف همیشگی دستگاهای نظارتی است که نباید فراموش و صرفا به سخنرانی هایی مانند اینکه « مجوز گرانی هیچ کالایی صادر نشده » و «دستگاههای نظارتی در صورت دیدن گرانفروشی برخورد کنند» بسنده شود!

تصمیم ناگهانی دولت برای افزایش نرخ خرید شیر خام در اواخر اردیبهشت ‌ماه، جرقه‌ افزایش‌های زنجیره‌ای در بازار لبنیات را زد؛ افزایشی که در کمتر از چند هفته، خود را با جهش قیمت‌ ماست، پنیر، شیر و دوغ در سفره مردم نشان داد و اکنون آمارها نشان می‌ دهد که بخشی از فرآورده‌های لبنی در مدت کوتاهی تا بیش از ۳۰ درصد گران شده‌اند؛ روندی که نه‌تنها فشار معیشتی بر خانوارها را دوچندان کرده، بلکه به گفته فعالان صنفی، به دلیل برگزار نشدن جلسات ضروری برای هماهنگی و بازنگری قیمت‌ها، این خلاء مدیریتی باعث شده قیمت‌ ها به ‌صورت نامنظم و بدون پاسخگویی افزایش یابند.

موج گرانی از دل یک تصمیم ناگهانی

۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴، نقطه آغاز رسمی این شوک قیمتی بود؛ زمانی که نرخ شیر خام درب دامداری با تصمیم مستقیم وزیر جهاد کشاورزی، از ۱۸ هزار تومان به ۲۳ هزار تومان افزایش یافت؛ رشد ۲۷.۷ درصدی در ماده اولیه‌ای که ستون فقرات صنعت لبنیات کشور است. همان زمان، فعالان صنعت لبنیات هشدار دادند که این تغییر ناگهانی، موجب افزایش ۱۵ تا ۲۷ درصدی هزینه تولید خواهد شد.

 لبنیات در فروردین هم افزایش قیمت داشت، اما پس از اردیبهشت افزایشها بی‌وقفه و افسارگسیخته شد​

با اینکه قیمت لبنیات پیش از اردیبهشت ماه هم روند افزایشی داشت اما مجددا و تنها دو هفته بعد، بازار با موج شدید دیگری از افزایش قیمت مواجه شد و در روزهای بعد نیز، افزایش قیمت ‌های کارخانه ای با شتاب ادامه یافت، بر اساس گزارش میدانی خبرنگار جماران از قیمت کارخانه ای محصولات عرضه شده در سوپرمارکتها: 

از پنیر تا دوغ؛ آمارهای رسمی از افزایش بیش از ۳۰ درصدی در برخی اقلام لبنی

پنیر یواف لیوانی ۱۰۰ گرمی از ۱۶,۲۵۰ تومان در نیمه فروردین به ۲۲ هزار تومان در ۲۱ تیر رسید (۳۵.۳ درصد افزایش).

شیر کم‌چرب بطری کوچک 230 سی سی، از ۹,۹۱۰ تومان در ۱۲ فروردین به ۱۰,۸۱۱ تومان در ۲ اردیبهشت و سپس به ۱۲,۰۶۱ تومان در ۲۲ تیر رسید. این یعنی رشد ۲۱.۷ درصدی تنها در سه ماه.

شیر کم‌چرب یک لیتری در بازار آزاد، از ۳۳,۲۸۸ تومان در ۲ اردیبهشت به ۴۳,۰۲۵ تومان در تیرماه رسید (۲۹.۳ درصد افزایش).

ماست کم‌چرب پروبیوتیک ۹۰۰ گرمی، از ۳۴,۰۳۶ تومان به ۴۱,۴۱۰ تومان رسید (۲۱.۶ درصد افزایش).

ماست پرچرب پروبیوتیک پلاس ۱.۵ کیلوگرمی، از ۷۰,۴۸۵ تومان به ۸۳,۷۰۰ تومان افزایش یافت (۱۸.۷ درصد افزایش).

دوغ‌های ۱.۵ لیتری برند معروف، در سه ماه گذشته با ثبت قیمتهای کارخانه ای ۴۳ هزار تومان و ۵۱ هزار تومان بیش از ۲۰ درصد افزایش قیمت داشتند.

دوغ کفیر ۱.۵ لیتری نیز از ۴۱,۴۰۰ تومان به ۴۹ هزار تومان رسید. (۱۸.۳ درصد افزایش).

کره ۵۰ گرمی تنها در دو هفته گذشته، از ۳۳ هزار تومان به ۳۵ هزار تومان رسیده است. (۶.۱ درصد افزایش).

آمارهای سالانه؛ جهش‌ های هشداردهنده

مقایسه سالانه قیمت‌ها از خرداد ۱۴۰۳ تا خرداد ۱۴۰۴ نیز آمارهای هشداردهنده‌ تری را نمایان می ‌کند. به گزارش جماران بر اساس گزارش مرکز آمار از میانگین قیمتها در خرداد ماه 1404:

خامه پاستوریزه: افزایش ۶۵.۳ درصدی،

کره پاستوریزه: جهش ۸۹.۴ درصدی،

ماست پاستوریزه: رشد ۵۰.۴ درصدی،

شیر پاستوریزه: افزایش ۴۵.۸ درصدی،

دوغ: افزایش ۴۴ درصدی،

و پنیر ایرانی: رشد ۳۸.۷ درصدی داشته اند.

گرانی افسارگسیخته در خلا  مدیریتی ادامه دارد

هشدار فعالان صنعت: تصمیم بدون پشتوانه کارشناسی، عامل اصلی بی‌نظمی در بازار لبنیات

در روزهای گذشته، متولیان مرتبط با بازار نیز واکنش هایی هم داشته اند.

علی‌احسان ظفری، فعال صنفی صنعت لبنیات در ۱۹ تیرماه به باشگاه خبرنگاران گفت: دولت در حالی نرخ خرید شیر خام را به ۲۳ هزار تومان افزایش داد که هیچ مصوبه مشخصی برای افزایش قیمت محصولات لبنی و جبران هزینه تولیدکنندگان ارائه نکرده است. جلساتی برای بررسی و اصلاح قیمت محصولات لبنی برگزار نشد و تعدادی از تولیدکنندگان بدون هماهنگی با نهادهای مسئول و خارج از چارچوب مصوبات دولتی اقدام به افزایش قیمت محصولات لبنی کرده‌اند که این رفتار تخلف قانونی محسوب می‌شود.

او همچنین افزود: با افزایش بهای مواد اولیه، تغییر قیمت محصولات لبنی امری اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد، اما برنامه‌ریزی برای برگزاری جلسه‌ای فوری در خصوص بازنگری قیمت‌ها در دستور کار قرار گرفته است. نظارت‌ها بر بازار لبنیات باید افزایش یافته و با هرگونه تخلف در زمینه افزایش قیمت برخورد قانونی صورت گیرد.

ناهماهنگی میان دستگاه‌ های دولتی، عامل تشدید نابسامانی در قیمت‌ گذاری

مسعود امرالهی، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های لبنی نیز روز شنبه ۲۱ تیر به ایرنا گفت: اکنون کارخانجات موظف به رعایت قیمت چهار محصول لبنی ماست ۲.۵ کیلوگرمی، پنیر یواف ۴۰۰ گرمی، شیر نایلونی ۹۰۰ گرمی کم‌چرب و شیر بطری یک لیتری کم‌چرب هستند. ستاد تنظیم بازار در شهریورماه قیمت هر کیلوگرم شیرخام را ۱۸ هزار تومان تعیین و اعلام کرده است، بنابراین طی توافقی بین سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و وزارت جهاد کشاورزی باید قیمت محصولات لبنی حدود ۲۰ درصد افزایش داشته باشد و رشد بیش از ۲۰ درصدی قیمت محصولات لبنی منطقی نیست. هر گونه افزایش بیش از نرخ توافقی گران ‌فروشی محسوب می‌شود.

مسئولان وعده برخورد می‌دهند، اما بازار همچنان بدون کنترل پیش می‌رود

مسئولان متولی بازار نیز در واکنش به این وضعیت اعلام کرده‌ اند که افزایش قیمت بیش از نرخ‌های تعیین شده، گران‌فروشی و تخلف قانونی است و وعده برخورد با متخلفان داده‌اند. با این حال، تا کنون هیچ اقدام موثر و شفافی در مدیریت بازار مشاهده نشده است و این بی‌نظمی به ضرر مصرف‌کنندگان تمام شده است.

مسئول گرانی‌ های بی‌ ضابطه کیست؟ نهادهای نظارتی همچنان در سکوت

حذف تدریجی لبنیات از سفره مردم؛ زنگ خطر برای سلامت عمومی جامعه

این روند مستمر و بدون پاسخگویی افزایش قیمت‌ها در بازار لبنیات، سوال‌های جدی درباره مدیریت بازار و مسئولیت‌پذیری دستگاه‌های متولی به وجود آورده است. چرا باید افزایش نرخ شیر خام به تصمیم ناگهانی و بدون هماهنگی کارشناسی انجام شود؟ چرا تولیدکنندگان بدون نظارت دقیق و مصوبه رسمی دست به افزایش‌های غیرقانونی می‌زنند؟ و مهم‌تر از همه، چرا خانواده‌ها باید بار سنگین گرانی را تحمل کنند، در حالی که سرانه مصرف لبنیات به کمتر از نصف میانگین جهانی سقوط کرده است؟

این وضعیت، نه تنها تهدیدی جدی برای معیشت مردم است، بلکه آینده سلامت جامعه را نیز به خطر می ‌اندازد؛ چرا که کاهش مصرف لبنیات می ‌تواند پیامدهای منفی بلند مدتی بر سلامت عمومی داشته باشد.